نیستاگموس (Nystagmus) شامل یک حرکت سریع، کوتاه و عقب و جلو رفتن چشم است که به طور کلی به دلیل برخی از انحرافات در مرکز کنترل حرکات چشمی ایجاد می شود.
این حرکات در مسیرهای مختلفی رخ می دهند و حرکت چشم از سویی به سوی دیگر رایج ترین مسیر است، اما تنها حرکت نیست. آن هایی که دارای نیستاگموس هستند می توانند حرکات چشمی بالا به پایین یا پایین به بالا نیز داشته باشند. در برخی موارد، حرکات چشم می‌تواند به صورت دایره ای باشد.
نیستاگموس می تواند به دو دسته کلی تقسیم شود:
مادرزادی
اکتسابی
نیستاگموس مادرزادی در دوران کودکی آغاز می شود و احتمالا از یک والد به ارث برده می شود. کودکان مبتلا به این وضعیت چیزهایی را تار می بینند. نیشنگموس اکتسابی در زندگی بعدا اتفاق می افتد و فرد به صورت مادرزادی به این بیماری مبتلا نبوده است.
علل نیستاگموس
نیستاگموس اغلب در مراحل اولیه کودکی دیده می شود. اما در مواردی در زمان های دیرتری نیز می تواند رخ دهد. در حالتی که در مراحل اولیه کودکی رخ دهد، نقصی در چشم یا مسیر دیداری از چشم تا مغز وجود دارد.
با اینکه بسیاری از کودکان مبتلا به نیستاگموس با مشکلات دیگر چشمی، مغزی و سلامتی مواجه هستند اما بسیاری از کودکان نیز این طور نیستند. در این موارد، وضعیتی به نام نیستاگموس مادرزادی ناشناخته به وجود می آید. در این موارد، نیستاگموس در اوایل عمر و بدون دلیل شناخته شده مشاهده می شود.
نیستاگموس را می توان به ارث برد. برای اینکه بدانیم که آیا این اتفاق می افتد و احتمال بروز این قضیه چه مقدار است، باید توسط یک نسل شناس بالینی بررسی شوید. آن ها می توانند اطلاعات دقیق تری نسبت به این احتمالات به شما بدهند.
یکی از دلایلی که باعث نیستاگموس می شود، مشکل در گوش میانی و اختلالات سیستم تعادلی است. همچنین درگیر بودن بخش هایی از گوش یا مراکزی از مخچه باعث بروز این بیماری می شود.
افرادی که دچار ضایعه هایی در مغز خود هستند و در عروق خود دچار اختلال می باشند از این بیماری رنج می برند.
از دیگر علل ابتلا به نیستاگموس میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
ناهنجاری چیاری
اسکلروز متعدد
آنسفالیت ساقه مغز
وجود تومور در مننژیوم یا همانژیوم مخچه
مصرف داروهایی مانند لیتیوم، داروهای ضدتشنج
مصرف الکل
اختلالات تغذیه ای
کمبود منیزیم
شوک گرمایی
ضربه به سر
ورم مغز
سیفلیس
تومور حفره خلفی
علائم
علائم نیستاگموس از فردی به فرد دیگر متفاوت است. ویژگی مشترک این است که هر فرد مبتلا به نیستاگموس دارای تاری دید است. درجه تاری دید، از فردی به فرد دیگر متغیر است. حرکات مردمک چشم می تواند از سمتی به سمت دیگر (نیستاگموس افقی)، بالا پایین (نیستاگموس عمودی) و دایره ای (نیستاگموس چرخشی) باشد. علاوه بر حرکات سریع چشم، ممکن است تجربه افزایش حساسیت به نور، گیجی مکرر و از دست دادن تعادل را نیز تجربه کنید.
ممکن است که خواندن صفحات چاپی کوچک یا مشاهده تصاویر در صفحه نمایش رایانه دشوار باشد. در هر دو مورد، زاویه ای که فرد در آن زاویه متنی را می خواند و یا به صفحه نمایش نگاه می کند می تواند به شدت به حرکت چشم کمک کند. افراد مبتلا اغلب می توانند نقطه ای به نام نقطه صفر بیابند که در آن حرکت تا حدی کاهش می یابد و تصویر واضح تر می شود. استفاده از فونت های بزرگ تر و ترکیب های رنگی مختلف عموما برای کمک به قابل خواندن کردن کتاب ها و صفحات نمایش موثر است.
تعادل و درک عمق در اغلب موارد به میزان قابل توجهی کاهش می یابد. زیرا فوکوس محدوده چشم محدود است و این قضیه اغلب به مشکل تبدیل می شود.
انواع نیستاگموس
انواع نیستاگموس بر اساس جهت حرکت
عرضی
عمودی
چرخشی
پاندولی یا ضربانی: از نظر سرعت و ارتفاع تفوتی با هم نمی کنند. در پاندولی کند یا تند هم نمی شوند ولی در ضربانی کند یا تند می شوند.
انواع بر اساس عامل بروز دهنده بیماری
فیزیولوژیکی
پاتولوژیکی
درمان نیستاگموس
شاید اولین سوالی که به ذهنتان رسیده باشد این است که آیا این بیماری قابل درمان است یا خیر؟ در حال حاضر هیچ درمان صد در صدی برای بیماران متولد شده با نیستاگموس مادرزادی وجود ندارد. با این حال، گزینه هایی وجود دارد که می توانند در بهبود وضعیت کمک کنند:
عینک یا لنزهای تماسی ممکن است با کاهش حرکت چشم، بینایی را بهبود بخشیده و تاری دید را کاهش دهد.
کودکان مبتلای خود را تشویق کنید که زیاد از چشمشان استفاده کنند. ارائه اسباب بازی هایی مانند ماشین های کوکی، کودک را تشویق می کند که چشم خود را در مسیر حرکت این اجسام حرکت دهد. رنگ های روشن، اسباب بازی های پر سر و صدا و متنوع نیز آنها را تحریک می کنند.
درمانی برای نیستاگموس اکتسابی به صورت ۱۰۰ درصدی وجود ندارد. یکی از تفاوت های قابل توجه این است که با نیستاگموس مادرزادی، مغز کودک یاد می گیرد که با حرکت سازگار شود، در نهایت یک تصویر کاملا واضح می بیند. اما در نیستاگموس اکتسابی این هماهنگی وجود ندارد.
جامعه پزشکی همچنان به دنبال راه حلی برای این وضعیت هستند. در حال حاضر بهترین درمان برای کمک به از بین بردن علائم، از جمله اصلاح مسائل بینایی و حمایت از بیماران، پاسخ دادن به سوالاتی است که ممکن است داشته باشند.
در بعضی موارد میتوان با تشخیص عامل بروز دهنده این بیماری، به درمان آن پرداخت. گاهی با زدن عینک های منشوری و یا حتی انجام جراحی عضلات چشم، میتوان این بیماری را تا حدی بهبود بخشید.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
تا ۳ ماهگی بروز هر گونه انحراف چشمی یا تمرکز نکردن بر روی دید، عادی است ولی پس از ۳ ماهگی باید حرکات چشمی کودکتان را زیر نظر داشته باشید. اگر مشکلی در دنبال کردن اجسام یا تمرکز کردن دید بر روی یک شی خاصی دارد و بخصوص انحرافی در چشم هایش می بینید، حتما به چشم پزشک مراجعه کنید.
تعداد بسیار کمی از افراد مبتلا به نیستاگموس کاملا نابینا می شوند. اما احتمال دارد که آن ها به طور موقت نابینا شوند و یا تا حدی نزدیک بین شوند. آن هایی که مبتلا به نیستاگموس هستند، به طور مستقیم به دلیل این بیماری دردی را تجربه نمی کنند. اگرچه هیچ درمانی وجود ندارد، اما راه کارهایی برای بهبود بینایی وجود دارد.
