خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- بهرام قربانپور: قرارگیری در «چاله جمعیتی» ادبیات تلخ و نگران کننده‌ای که این روزها در خصوص استان گیلان می‌شنویم؛ البته وضعیت سایر استان‌های کشور هم از لحاظ جمعیتی چندان تعریفی ندارد، اما گیلان که همیشه کرسی اولین‌ها را در موضوعات مختلف به یدک می‌کشید در حوزه جمعیت در رده‌های آخر قرار دارد و حتی شفت یکی از شهرستان‌های این استان به عنوان پیرترین شهرستان کشور معرفی شده است.
پیامدهای جبران ناپذیر عدم فرزند آوری
اینکه استان گیلان به لحاظ منابع، آب و هوا، اقلیم و همچنین ظرفیت‌های توسعه محور در بخش‌های مختلف را دارد، چرا به «چاله جمعیتی» فرو رفته است، خود جای بحث دارد، اما همین اندازه بگویم سیاست‌های اشتباه، مشکلات اقتصادی و معیشتی، تغییر سبک زندگی و الگوپذیری جامعه از فرهنگ غالب غرب در سه دهه اخیر، نرم نرمک ترمزِ جمعیت و فرزند آوری را در کشور کشید.
کاهش نرخ رشد جمعیت و زاد و ولد در کشور پیامدهای جبران ناپذیری دارد، در دراز مدت آثار خود را نشان می‌دهد. پیامدهایی که می‌تواند کشور را به بن بست اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بکشاند.
بحران جمعیتی مسئله‌ای که اگر برنامه و تدبیر درست، علمی، هوشمندانه و عاجلی برای آن طرح ریزی نشود کشور در باتلاق عمیقی فرو خواهد رفت و زمان در بر گیری این فاجعه بسیار نزدیکی که با حضور پررنگ و اثرگذار جوانان معنا پیدا می‌کند.
کنترل جمعیت در دنیا هوشمند شده است
«محمدامین کنعانی» عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان به بررسی چالش‌های جمعیتی در این استان پرداخت و اظهار کرد: جمعیت با دو رویداد مهم تولد و مرگ قابلیت معنا پذیری پیدا می‌کند.
وی با تاکید بر لزوم نگاه آموزشی در حوزه جمعیت، افزود: آگاهی بخشی و آموزش جامعه حول محور اهمیت و جایگاه خانواده، فرزند آوری و جمعیت باید مورد توجه قرار گیرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان، گریزی به رشد پایین جمعیت در گذشته‌های دور زد و گفت: در گذشته در کنار فراوانی زاد و ولدها، میزان مرگ و میر افراد هم در تراز بالا قرار داشت و از این رو شاخص‌های جمعیتی در ادوار گذشته بسیار پایین بوده است.
کنعانی با اشاره به تحولات و پیشرفت‌های علمی بشر و دنیا، این مهم را سنگ بنای حیات جمعیت دانست و بیان کرد: کنترل جمعیت در دنیا هوشمند شده است. در قرن بیستم شاهد انفجار جمعیت در دنیا بودیم و کنترل جمعیت از قرن ۱۸ وارد دنیای واژگان ادبیات شد.
نفس جمعیت کشور و گیلان به شماره افتاده است
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان با اشاره به کاهش زاد و ولد در سه دهه اخیر، بیان کرد،: رشد منفی جمعیت در سه دهه اخیر، کشور را وارد فاز جدیدی از چالش و بحران کرده است.
این کارشناس خانواده با اشاره به فرصت سوزی در حوزه جمعیت در دو دهه اخیر، بیان کرد: نفس جمعیت کشور و گیلان به شماره افتاده است اما باز بارغه امیدی برای احیای سرانه جمعیتی وجود دارد.
کنعانی با اشاره به آمار جمعیتی بین سالهای ۱۳۳۵ الی ۱۳۹۵ در کشور، بیان کرد، در سال ۱۳۳۵ جمعیت کشور ۲۰ میلیون نفر بود و این رقم در سال ۱۳۹۵ به ۸۰ میلیون رسید که این آمارها از هر سال یک میلیون نفر حکایت دارد.
این کارشناس مسائل خانواده با بیان اینکه رشد منفی جمعیت در کشور حرکت آهسته و پیوسته‌ای دارد، گفت: وجود غالب متولدین دهه ۵۰ و ۶۰ در ساختار فعلی جمعیتی کشور، سرعت پیری جمعیت را کُند کرده است.
کنعانی با اشاره به نمای باز پنجره فرصت جمعیتی کشور، بیان کرد: تا سه دهه آینده پنجره فرصت جمعیتی در کشور وجود خواهد داشت که باید از ظرفیت ارزشمند بهترین بهره را گرفت.
وی با بیان اینکه جمعیت غالب کشور نیروی «کار» هستند، افزود: ۶۵ الی ۷۰ درصد جمعیت کشور را نیروی کار تشکیل می‌دهد و این فرصت خوبی برای افزایش نرخ باروری و جمعیت است.
گیلان در سه دهه آینده به خانه سالمندان تبدیل می‌شود
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان با اشاره به اینکه ۷۰ درصد جمعیت کشور جوان و تحصیل کرده هستند، گفت: این جمعیت ۷۰ درصدی فرصت بسیار عالی برای اجزای نهضت افزایش جمعیت در کشور است.
کنعانی با اشاره به میانگین بالای افراد با سواد در کشور، اضافه کرد: رشد نرخ باسوادی در کشور نشان دهنده قدم گذاری در مسیر توسعه یافتگی است.
وی با اشاره به نرخ پایین فرزند آوری در کشور و گیلان، افزود: پدیده تک فرزندی در گیلان به یک فرهنگ تبدیل شده است و حتی بسیاری از خانواده از داشتن یک فرزند هم امتناع می‌کنند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه گیلان در سه دهه آینده به خانه سالمندان تبدیل می‌شود، گفت: اگر برنامه درستی برای فرزند آوری در گیلان نباشد در سال ۱۴۳۰، استان با تجمع بزرگ سالمندان مواجه می‌شود.
کنعانی ادامه داد: در سه دهه آینده هرم سنی جوان امروز یعنی متولدین ۵۰، ۶۰ و ۷۰، که جمعیت غالب کشور را تشکیل می‌دهند پا به سن می‌گذارند و بر اساس داده‌های آماری در حوزه جمعیت، آمارهای امروز جمعیتی کشور، فردای نگران کننده و تکان دهنده‌ای را متصور است.
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان با اشاره به اینکه جمعیت غالب کشور مسئولیت سنگینی دارند، گفت: جمعیت غالب امروز کشور آماده به کار، ازدواج، تحصیل و فرزند آوری هستند و فشار بسیار زیادی روی دوش آنها سنگینی می‌کند.
کنعانی با اشاره به مسیر اشتباه سیاست‌های جمعیتی در دهه‌های اخیر، اضافه کرد: سیاست‌های جمعیتی نباید اصل و اساس کار قرار گیرد، بلکه اصل و اساس کار باید برنامه ریزی روی ۷۰ درصد سرمایه انسانی باشد.
وی با اشاره به جایگاه سرمایه اجتماعی و فرهنگی کشور، افزود: هر چقدر سرمایه فرهنگی کشور قابل دفاع و افتخارآمیز است همان اندازه سرمایه اجتماعی دچار خدشه شده است.
راه اندازی نهضت اشتغال برای تحقق جوانی جمعیت
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان با بیان اینکه زنان سکان دار عرصه‌های اجتماعی هستند، گفت: زنان نقش محوری در فرزند آوری و جوانی جمعیت کشور دارند و باید در این زمینه احساس تکلیف کنند زیرا نگرانی‌ها حوزه جمعیت با حضور دلسوزانه و دردمنشانه بانوان قابل حل است.
وی، اشتغال را دغدغه اصلی جوانان امروز دانست و افزود: راه اندازی نهضت اشتغال یکی از پیش نیازهای جوانی جمعیت است.
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان با تاکید بر لزوم راهبردی سازی سیاست‌ها و اقدامات در راستای جوانی جمعیت، اضافه کرد: هیچ کدام از سیاست‌ها و اقدامات به جوانی جمعیت منتج نمی‌شود.
کنعانی، اشتغال را پاشنه آشیل جوانی جمعیت در کشور برشمرد و بیان کرد: بدون فراهم سازی اشتغال جوانان نمی‌توان به فرزند آوری و جوانی جمعیت اندیشید.
وی، اشتغال را پیش نیاز اصلی تحقق جوانی جمعیت عنوان کرد و افزود: تبدیل سرمایه فرهنگی و اجتماعی به سرمایه صنعتی و اقتصادی منتج به رشد فرزند آوری و جمعیت می‌شود.
اندیشه شوم مهاجرت
این کارشناس مسائل خانواده با بیان اینکه جوانان امروز فقط به مهاجرت فکر می‌کنند، گفت: نبود فضای اشتغال و کسب و کار و همچنین ازدواج، جوانان را به مهاجرت از کشور سوق داده است.
کنعانی با بیان اینکه نهضت اشتغال زایی نیاز ضرورت دار کشور است، اضافه کرد: راه اندازی نهضت اشتغال در کشور مطالبه جدی مردم بویژه جوانان بوده و سرمایه گذاری روی جوانان اوجب واجبات است و برای رسیدن به جمعیتی جوان، پویا و آینده دار نیاز است به جوانان بپردازیم.
پدیده‌ای به نام ناباروری ارادی در بین زوجین
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان، اشتغال را محور محرکه توسعه کشور دانست و بیان کرد: چین با جمعیت میلیاردی هیچ مشکلی برای اشتغال جوانان ندارد.
کنعانی با تاکید بر ارائه طرح تشویقی و خلاقانه برای زوجین جهت فرزند آوری اضافه کرد: بسته‌های تشویقی و حمایتی برای زوجین در راستای فرزند آوری بسیار اهمیت دارد.
وی با اشاره به پدیده ناباروری ارادی در جامعه، افزود: بسیاری از خانواده‌ها دچار ناباروری ارادی شدند و هیچ تمایلی به فرزند آوری ندارند.
از آنجایی که جمعیت رکن اصلی دوام و قوام یک جامعه است و اگر این رکن در سراشیبی و افول قرار گیرد جامعه را هم با خود به دره نابودی می‌کشاند، نیازسنجی، برنامه محوری و آسیب شناسی در خصوص افزایش نرخ فرزند آوری و رشد جمعیت باید به یک مطالبه جدی و عملی تبدیل شود.
ارائه سازوکاری علمی و عملی برای تحقق جوانی جمعیت همراه با ایجاد بسترهای مناسب اشتغال، ازدواج و مسکن برای جوانان می‌تواند کلیدی ترین راهبرد برای آینده سازی کشور باشد، آینده‌ای که با حضور پررنگ و اثرگذار جوانان معنا پیدا می‌کند.
