در قانون و عرف کشور ما معمولا برای ازدواج، از طرف پسر برای دختر مهریه تعیین می شود، مهر یا صداق که به فارسی کابین گفته می شود مالی است که زن بر اثر ازدواج مالک آن می شود و مرد ملزم به دادن آن به زن می شود، به زبان ساده تر مهریه یعنی بدهی مرد به زن است که مرد باید آن را بپردازد. مهریه در حقوق ایران مبتنی بر فقه امامیه است و مانند آن را نمی توانیم در حقوق کشورهای غربی پیدا کنیم.
در قانون مدنی ما از ماده 1078 تا 1101 راجع به مهریه که از فقه امامیه گرفته شده توضیح داده شده است. نکته مهمی که باید به آن دقت کرد این است که هر چیزی را نمی توانیم مهریه قرار بدهیم، قانونگذار ما هم در ماده 1078 قانون مدنی می گوید: هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می‌توان مهر قرار داد. بر همین اساس باید بگویم که ما نمی توانیم چیزی که مالیت ندارد و مال محسوب نمی شود را به عنوان مهریه قرار بدهیم به عنوان مثال: 10 کیلو بال پشه یا اعضای بدن و... این چنین مهریه هایی ارزشی ندارد و دادگاه در این موارد مهر المثل را پرداخت می کند.
در ماده 1080 قانون مدنی قانونگذار ما می گوید: تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است. نکته مهمی را که مردان باید به آن دقت داشته باشند در خصوص مهریه این است که در ماده 1082 قانون مدنی قانونگذار ما به صراحت می گوید: به مجرد عقد، زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.
به زبان ساده در ماده 1082 قانونگذار ما می گوید پس از عقد نکاح زن می تواند سریعا دادخواست مطالبه مهریه بدهد و یا حتی از حق حبس خود استفاده کند و بدون هیچ تمکینی از مرد مهریه خود را مطالبه کند پس در تعیین مهریه خیلی زیاد دقت داشته باشید و مهریه معقول را بپذیرید و تعیین کنید، البته این نکته مهم را هم باید بگویم که اگر در عقد نکاح تعیین مهر به یکی از زوجین یا شخص ثالثی واگذار شود این عمل صحیح می باشد.
زن می تواند برای مطالبه مهریه خود هم به دادگاه مراجعه کند هم به اداره ثبت متوسل گردد. در ماده 1085 قانون مدنی قانونگذار ما به صراحت می گوید: زن می‌تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر این که مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود. مطابق این ماده زن با اعمال حق حبس ناشزه محسوب نمی شود و مرد باید نفقه هم بدهد.
نکته مهمی که باید گفت این است که حق حبس مشروط به حال بودن مهریه است، یعنی بدون مدت و قابل وصول به مجرد عقد باشد، هرگاه مهر موجل باشد زن حق حبس ندارد. در ماده 1086 قانون مدنی قانونگذار ما بیان می کند: اگر زن قبل از اخذ مهر به اختیار خود به ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد قیام نمود دیگر نمی‌تواند از حکم ماده قبل استفاده کند مع‌ذلک حقی که برای مطالبه‌ی مهر دارد ساقط نخواهد شد. مقصود قانونگذار از ایفای وظایف زناشویی در این ماده یعنی انجام رابطه جنسی بین زن و شوهر که همان تمکین خاص است.
هر گاه مهریه در عقد نکاح تعیین شود به آن مهر المسمی می گویند، مهر المسمی به زبان ساده یعنی مال معینی که به عنوان مهریه بین زن و مرد توافق شده است این مال می تواند عین معین باشد یعنی خانه، زمین، ماشین، باغ و... و یا ممکن است منفعت باشد چنانکه سکونت و یا اجاره بهای مغازه ای را به عنوان مهریه برای مدت معین مهر قرار بدهند. البته که کار را هم می توان مهریه قرار داد مثلا آموزش قرآن یا آموزش آشپزی و...، نکته مهمتر این است که مهریه می تواند نه عین معین باشد نه منفعت باشد نه کار بلکه مهریه می تواند حق باشد اعم از ایم که حق دینی باشد و یا حق عینی باشد.
گاهی امکان دارد مهریه ضمن عقد نکاح دائم تعیین نشود که به آن مهر المثل می گویند، در این خصوص مهریه بر حسب عرف و عادت و با توجه به وضع زن از لحاظ سن، زیبایی، تحصیلات، موقعیت خانوادگی و اجتماعی او و با در نظر گرفتن مقتضیات زمان و مکان و... مهریه برای زن معین می‌گردد، ضابطه تعیین مهرالمثل را در ماده 1091قانون مدنی می توان مشاهد کرد.
مطابق قانون مدنی، زن در موارد زیر مستحق مهرالمثل می باشد: 1. هرگاه مهر در عقد دائم تعیین نشده باشد یا عدم مهر شرط شده باشد و قبل از تراضی بر مهر معین، بین زوجین نزدیکی واقع شود (ماده1087قانون مدنی). 2. هرگاه توافق طرفین درباره مهرالمسمی به جهتی باطل باشد، چنانکه مال تعیین شده مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد (ماده1100قانون مدنی). 3. هرگاه نکاح باطل و زن جاهل به بطلان بوده و نزدیکی هم واقع شده باشد (ماده1099قانون مدنی).
قانونگذار ما در ماده 1093 قانون مدنی در خصوص مهرالمتعه هم می گوید: هر گاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر زن خود را طلاق دهد زن مستحق مهرالمتعه است و اگر بعد از آن طلاق دهد مستحق مهرالمثل خواهد بود. برای تعیین مهرالمتعه وضعیت مرد از حیث غنا و فقر در نظر گرفته می شود. نکته مهمی که در خصوص مهریه باید گفت این است که مهریه دین مرد به زن است و در هر صورت مرد باید این بدهی را به زن بپردازد حتی زمانی که زن به مرد خیانت کند و یا خانه را ترک کند و یا از مرد تمکین نکند و... مرد باید مهریه را به همسر خود پرداخت کند و این موارد در پرداخت مهریه تاثیری ندارد.
نکته مهمتر در خصوص مهریه این است که مهریه عندالمطالبه باشد یا عندالاستطاعه باشد. به زبان ساده عندالمطالبه بودن مهریه یعنی به محض انعقاد عقد نکاح زن مالک مهریه می‌شود و هر زمان بخواهد می‌تواند آن را مطالبه کند. و اما عندالاستطاعه بودن یعنی پرداخت مهریه به محض مطالبه زن انجام نمی شود و بستگی به استطاعت و توانایی مالی مرد دارد به زبان ساده تر مهریه عندالاستطاعه یعنی زن زمانی مستحق دریافت مهریه می باشد که بتواند استطاعت مالی مرد را در دادگاه اثبات کند.
بنده به عنوان یک محقق در علم حقوق به مجلس شورای اسلامی پیشنهاد می کنم با اصلاح مواد مربوط به حقوق خانواده، متضمن برابری حقوق زن و مرد باشد تا اینطور از مشکلات زیادی که در جامعه پیش می آید جلوگیری کنیم. اصلاح مواد مربوط به حقوق خانواده باید هر چه زودتر در دستور کار مجلس قرار بگیرد چرا که آمارهای بالای طلاق و افزایش زندانیان مهریه و دیگر مشکلات پیرامون حقوق خانواده نشان از نبود یک قانون جامع و علمی در این خصوص است، البته که باید این نکته مهم را هم گفت که دولت هم باید بکوشد تا مشکلات اصلی جوانان که مهمترین آن اشتغال است را رفع کند.آخرین قیمت های بازار ایران را اینجا کلیک کنید.
