جوان نوشت: در هفته‌های اخیر رسانه‌های غربی بر محور خبری احتمال فروش موشک‌های بالستیک ایرانی به روسیه اصرار دارند، همانطور که در سال گذشته بر خط تبلیغی فروش پهپاد به روسیه توسط ایران تأکید می‌کردند. اینکه هدف از این رویکرد چیست و غرب در مواجهه با ایران چرا به دنبال گسترش چنین ادعایی است و اینکه آیا روسیه به موشک‌های ایرانی نیاز دارد یا اینکه موشک‌های ایرانی برای روسیه مفید خواهند بود، مواردی است که جداگانه قابل بحث و بررسی است، اما اصل ماجرای ثابت شدن کارایی پهپادها و موشک‌های ایرانی برای ناظران خارجی که سبب علاقه‌مندی کشورهای متعددی به خرید پهپاد از ایران شده یک واقعیت روشن و البته قابل افتخار برای کشورمان است.
در گزارش‌های متعدد قبلی صفحه دفاعی روزنامه جوان به انواع پهپادهای ایرانی پرداخته شده بود، اما در این گزارش مرور سریعی بر انواع مختلف موشک‌های بالستیک برد کوتاه تا متوسط ایرانی خواهیم داشت تا مخاطبان گرامی نگاه گذرایی بر تمام عناصر آرایه موشکی سطح‌به‌سطح بالستیک کشور داشته باشند.
مایه آبرو
مقام معظم رهبری و فرمانده کل قوا در دیدار با نخبگان و استعدادهای برتر تحصیلی در مهرماه ۱۴۰۱ دستاوردهای مختلف علمی و فنی کشور را مایه آبروی کشور دانستند و چندین مورد از آن‌ها را مورد اشاره قرار دادند، از آن جمله توانمندی ارسال ماهواره به فضا، توان موشکی و نیز پهپادی کشور بود. بی‌تردید نگاه ناظران خارجی بیش از هر چیز به عملیات‌های موشکی و پهپادی کشور و پس از آن به رزمایش‌هایی است که در آن امکان تحلیل اطلاعات از منابع خودشان وجود دارد. چندین عملیات موشکی علیه داعش و تروریست‌های دیگر و حتی خود شیطان بزرگ در سال‌های اخیر به گواه تصاویر ماهواره‌ای با دقت کم‌نظیری صورت پذیرفته و جای تردیدی باقی نگذاشته که موشک‌های ایران نقطه‌زن شده‌اند. از سوی دیگر روند توقف‌ناپذیر توسعه گونه‌های جدید و بهسازی و تولید انبوه موشک‌ها و سامانه‌های موشکی هم نشان می‌دهد ایران در این عرصه نه از لحاظ فنی و نه از لحاظ اراده، وابسته به قدرتی در بیرون از مرزها نیست و تنوع لازم در انواع موشک‌های بالستیک از نظر برد، نوع سوخت، سرعت پروازی و قابلیت هدایت و نوع سرجنگی را ایجاد کرده است. در نتیجه همچون محصولات پهپادی، محصولات موشکی ایران هم قابلیت صادراتی بسیار بالایی دارند، هرچند به علت اثرات راهبردی بسیار بالای موشک، فروش این محصول به کشورهای خارجی نیازمند در نظر گرفتن ظرافت‌های خاصی است، وگرنه اگر که ایران اشتیاق به کسب درآمد از هر طریقی داشت، نه فقط روسیه بلکه کوبا، ونزوئلا و حتی مکزیک هم (در صورت تمایل به گرفتن حقوق خود از امریکا!) می‌توانند مشتری محصولات موشکی باشند.
آغاز روند موشکی‌شدن ایران
ایران انقلابی در دل دوران جنگ تحمیلی و به ناچار برای متوقف ساختن حملات وحشیانه رژیم بعث عراق به شهرهای ایران به سمت وارد کردن موشک از منابع مختلف رفت. همزمان جوانان متخصص آن دوران در چند مسیر به فکر ساخت موشک هم بودند. از تلاش برای مهندسی معکوس اسکاد- بی سوخت مایع که بعدها نسل شهاب-۱ و ۲ و ۳ از این مسیر حاصل شد تا ساخت و توسعه راکت‌های سوخت جامد که همچون پهپادها ریشه در دل دوران جنگ تحمیلی دارد. راکت‌های عقاب و ایران ۱۳۰ که بعدها به نازعات تغییر نام داده شد و نیز راکت دیگری با برد ۱۷۰ کیلومتر که بعدها خانواده زلزال را شکل داد، مثال‌های بارزی هستند که همگی در همان دوران جنگ در داخل ساخته و دو مورد اول به طور نسبتاً گسترده‌ای عملیاتی شد.
آزمایش مورد سوم هم در ماه‌های آخر جنگ تحمیلی صورت گرفت که تأثیرات آن در جبهه دشمن جالب توجه بود، اما مهم‌ترین تأثیرات این راکت که بعدها زلزال نامیده شد، کمی بیش از یک دهه بعد آشکار شد. پس از پایان جنگ تحمیلی توسعه راکت‌های نازعات و زلزال ادامه یافت و از نظر برد، نوع سوخت و برخی موارد دیگر خانواده متنوعی تشکیل داده شد و یگان‌های مختلف سپاه و ارتش آن را به خدمت گرفتند. راکت‌های نازعات و زلزال در دهه اخیر، با تجهیز به سامانه‌های هدایت و ناوبری و کنترل به موشک هم تبدیل شده‌اند که خود نشان‌دهنده پیشرفت عمیق متخصصان کشور در جنبه حساس هدایت تا انتهای مسیر است، اما زلزال پایه شکل‌گیری یکی از ارکان مهم توان موشکی کشور شد.
خانواده فاتح
مشهورترین موشک تاکتیکی برد کوتاه ایران به نام فاتح ۱۱۰ همان تأثیری از راکت زلزال در برنامه موشکی ایران بود که به آن اشاره شد. ترکیب بدنه و پیشران زلزال و سامانه هدایت یک موشک دیگر به نام تندر ۶۹ (نمونه زمین به زمین موشک پدافند هوایی چینی HQ- ۲) که در واقع از خریدهای موشکی دوران جنگ بود که تا پایان آن به دست رزمندگان نرسید، منجر به خلق موشکی با برد بیش از ۲۰۰ کیلومتر ولی دارای قابلیت هدایت تا پایان مسیر شد.
این امر ارزش عملیاتی فاتح ۱۱۰ را نسبت به زلزال چند برابر می‌کرد. بیش از ۵ میلیون نفرساعت کار تحقیق، طراحی، شبیه‌سازی و ساخت و آزمایش توسط چند صنعت وزارت دفاع، دانشگاه‌های صنعتی مطرح کشور و برخی دیگر از بخش‌های پژوهشی و صنعتی انجام شد تا با ساخت بومی سامانه هدایت مورد ذکر و ترکیب با پیشران راکت زلزال موشکی با قابلیت هدایت تا انتهای مسیر و دقت خوب و قابل اتکا حاصل شود. آزمایش فاتح ۱۱۰ در سال ۱۳۸۱ شروع شد، یعنی کمتر از ۱۵ سال پس از پایان جنگ تحمیلی ایران به موشکی رسید که بردی قابل مقایسه با موشک سوخت مایع و پردردسر اسکاد داشت. فاتح ۱۱۰ در نمونه‌های بعدی به برد ۲۵۰ و ۳۰۰ کیلومتر و دقت‌های بسیار بیشتر رسید و اولین نمونه آن برای مأموریت ضدکشتی، با جست‌وجوگر اپتیکی نصب‌شده در دماغه در سال ۱۳۸۹ ساخته شد.
سپاه موشک‌های هرمز-۱ و ۲ را نیز به عنوان توسعه جانبی از روی فاتح ۱۱۰ برای مأموریت‌های ضدکشتی با جست‌وجوگر راداری فعال و ضدرادار هم ساخت که در بهار سال ۱۳۹۳ در نمایشگاه بزرگ نیروی هوافضای سپاه رونمایی شدند که امید می‌رود در سال آینده و با گذشت یک دهه از آن نمایشگاه غرورآفرین بار دیگر چنین نمایشگاهی از پیشرفت‌های چشمگیر فرزندان پاسدار انقلاب اسلامی برگزار شود. موشک‌های زلزال و زلزال‌بارشی هم در نمایشگاه سال ۱۳۹۳ مشاهده شدند. موشک زلزال حاصل پروژه افزودن قابلیت هدایت به راکت‌های زلزال تولیدی و موجود در انبارها بود که دقت بسیار بالایی برای آن فراهم کرده و آن را به قابلیتی نزدیک به نقطه‌زنی رساند. زلزال‌بارشی هم ترکیب یک نوع سرجنگی با مهمات کوچک متعدد روی بن‌سازه (پلتفرم) زلزال هدایت‌شونده بود.
فاتح مبین هم نسل جدیدی از جست‌وجوگر اپتیکی را به کار گرفت که به آن امکان شلیک در شب و روز را می‌داد. این موشک در تابستان ۱۳۹۷ رونمایی شد. مسیر خانواده پرافتخار فاتح ۱۱۰ در بخش توسعه مستقیم با ساخت نمونه‌های بعدی به ترتیب با بردهای ۴۵۰کیلومتر با نام فاتح ۳۱۳ در سال ۱۳۹۴، ۷۰۰کیلومتر با نام ذوالفقار در سال ۱۳۹۵ و هزارکیلومتر با نام دزفول در سال ۱۳۹۷ ادامه پیدا کرد که دو نمونه آخر دارای قطر بیشتری نسبت به فاتح ۱۱۰ و سرجنگی جداشونده هستند. قابلیت ضدکشتی موشک‌های بالستیک تاکتیکی ایران با ذوالفقار بصیر به ۷۰۰کیلومتر افزایش یافت. این موشک که دیگر محصول در مسیر توسعه جانبی از موشک‌های خانواده فاتح محسوب می‌شود در سال ۱۳۹۹ معرفی شد. در ماه‌های گذشته ریاست ستاد کل نیروهای مسلح از در دست تولید بودن موشک بالستیک ضداهداف متحرک دریایی که برد هزارو ۵۰۰ کیلومتر و سرعت هشت برابر سرعت صوت دارد، خبر داد. هر چند جزئیات بیشتری از این موشک هنوز اعلام نشده است، اما به نظر می‌رسد محصول مورد اشاره گونه‌ای از موشک شهید سلیمانی یا موشک خیبرشکن باشد.
