اقتصاد 100 نوشت: بازنشستگان، بزرگان هر خانواده و جامعه‌ای هستند. نهاد خانواده برای حفظ پایداری خود به نقش این بزرگان وابسته است. در حقیقت، این بزرگان، ستون هر اجتماعی برای انتقال تجربه‌های گرانقدر خود به نسل جدید هستند و حفظ شان آنهاست که کمک می‌کند تا این انتقال به درستی انجام شود. اما در ایران انگار روایت دیگری در حال وقوع است.
مهمترین سرمایه اجتماعی هر کشوری بزرگان و افراد بازنشسسته‌ای هستند که عمری کار و تلاش کرده و تجربه اندوخته‌اند. به همین دلیل مهمترین وظیفه جامعه حفظ کرامت و شان انهاست.
اما در سالهای اخیر وضعیت خاصی برای این بخش مهم جامعه رخ داده است. این افراد که عمری را به تلاش و کار گذارنده وباید بعد از بازنشستگی در آرامش باشند، به دلیل مشکلات مالی و درمانی تحت فشار قرار دارند.
بازنشستگان، در ابعاد مختلفی در مضیقه قرار داشته و بعضا اجحاف زیادی در حق آنها صورت می‌گیرد که در شان آنها نیست. در لایحه بودجه هر سال، حقوق حدود سه میلیون و ۶۰۰ هزار بازنشسته تعیین وتکلیف شده و براساس تغییرات تورمی تغییرات اعمال می شود.
اما این افزایش ها همواره با تغییر حقوق شاغلان و حتی تورم سالانه هماهنگ نبوده و فشار مضاعفی را به بازنشستگان وارد می کند. از طرف دیگر قوانین نیز می گوید که افزایش حقوق بازنشسته‌ها باید با افزایش حقوق کارگران تطبیق داشته‌باشد ولی هرگز این اتفاق نمی‌افتد.
حقوق و مزایا تنها موردی نیست که بازنشستگان را تحت فشار قرار می دهد، بلکه درمان نیز یکی از این معضلات است. چندی پیش رییس کانون بازنشستگان و مستمری بگیران استان خوزستان گفته بود که بازنشستگان در سالهای اخیر تحت فشار زیادی قرار داده و علاوه بر حقوق و مزایا در حوزه درمان نیز دارای مشکلات زیادی هستند که باید تلاش کرد تا ان مشکلات رفع شود.
اما این سخنان ، تا امروز فراتر از حرف نرفته است. حال آنکه تمام سیاستمداران و مدیران اجرایی کشور بر شان و منزلت این افراد آگاهی دارند.
بر کسی پوشیده نیست که در تمامی جامعه های توسعه یافته، بازنشستگی فرصتی برای لذت از اوقات فراغت جدید جهت تمرکز روی روابط، استراحت، کشف و پیگیری علایق فرد بیان می شود.
مطالعات زیادی در این حوزه انجام شده و اغلب این مطالعات می گوید که بازنشستگی فرصتی برای حفظ روابط اجتماعی و الگوهای سبک زندگی تلقی کرده است.
در ایران نیز همین دیدگاه وجود دارد. به گفته معاون سیاسی و امنیتی استانداری، سالمندان می‌توانند در تحکیم باورهای دینی و مذهبی و همچنین رشد و توسعه شخصیت اخلاقی افراد مرتبط با آنها در جامعه نقش مهمی را ایفا کنند و در تحکیم این باورها یک عامل حفاظت کننده در مقابل آسیب‌های روانی و اجتماعی در نوجوانان و جوانان هستند.
اما براساس مطالعاتی که در ایران انجام شده بیشتر افراد بازنشسته در یکی دو سال ابتدای بازنشستگی از پا درآمده و دراثر مشکلات زیاد به بیماریهای روحی و افسردگی و غیره مبتلا می شوند.
یکی از دلایل این اتفاق کم شدن درآمد آنها و بوجود آمدن این احساس است که دیگر نه تنها برای جامعه مفید نیستند بلکه قادر نیستند تا درآمد کافی داشته باشند تا حتی به راحتی خود برسند چه برسد به اینکه برای دیکران هم مفید باشند. موضوع کم شدن حقوق و مزایای ناگهانی ، موضوع قابل انکاری نیست.
افراد بازنشسته کمتر از 60 درصد از حقوق ومزایای رسمی و غیر رسمی مانند فیش داخلی سازمانها را دریافت می کنند و به همین دلیل با مشکل دخل و خرج مواجه می شوند. هرچند که دولت همه ساله تلاش می کند این وضع را جبران کند ولی تاکنون در جبران این کاستی ها ناتوان بوده است.
در بودجه سال 1402 نیز دولت تصمیم گرفت افزایش محدودی را اعمال کند. براساس بودجه سال 1402، حقوق بازنشستگان و وظیفه بگیران مشمول صندوق بازنشستگی کشوری و سازمان تامین اجتماعی نیرو‌های مسلح و سایر صندوق‌های وابسته به دستگاه‌های اجرایی به میزان ۲۰ درصد افزایش یافته و به ۷ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان رسیده‌است.
البته این مبلغ برای بازنشستگان کشوری و لشکری ۶ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان است براین اساس، حقوق بازنشستگان، وظیفه‌بگیران و مشترکان صندوق‌های بازنشستگی کشوری و لشکری و سایر صندوق‌های بازنشستگی وابسته به دستگاه‌های اجرایی، به میزان بیست درصد نسبت به آخرین حکم حقوق سال ۱۴۰۱ افزایش می‌یابد.
حداقل حکم حقوق بازنشستگان، وظیفه بگیران و مشترکان صندوق‌های بازنشستگی مذکور در سال ۱۴۰۲ معادل (1.2) برابر حداقل حکم حقوق سال ۱۴۰۱، موضوع جزء (۲) بند (الف) تبصره (۱۲) قانون بودجه سال ۱۴۰۱ با اعمال افزایش جزء (۲) قانون اصلاح قانون بودجه سال ۱۴۰۱ و ترمیم حقوق کارکنان و بازنشستگان کشوری و لشگری خواهد بود.
این در حالی است که در بودجه سال 1401 مصوب شده بود که حداقل حقوق و دستمزد مستمری بگیران تامین اجتماعی برای سال ۱۴۰۱ و مجموع مستمری ازکار افتگان و بازماندگان از حداقل حقوق کارگران همان سال کمتر نباشد.
به موجب قوانین ۹۶ و ۱۱۱ تامین اجتماعی و هم مصوب شده بود با رعایت مصوبات شورای عالی کار میزان دریافتی این دسته نباید کمتر از ۵ میلیون و ۵۸۰ هزار تومان بوده و با حداقل ۵۷.۴ درصد افزایش رو به رو شده بود.
ولی برای بازنشسته‌ها این میزان اعمال نشده و تنها در تاریخ ۱۸ مهر ۱۴۰۱، نمایندگان مجلس شورای اسلامی با دوفوریت لایحه متناسب‌سازی حقوق کارکنان دولت و بازنشستگان کشوری و لشکری موافقت کردند.
به این ترتیب و در صورت تصویب نهایی، حقوق مشمولین جزء (۲) بند (الف) تبصره (۱۲) ماده واحده قانون بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور شامل بازنشستگان، وظیفه‌بگیران و مشترکان صندوق‌های بازنشستگی کشوری و لشکری و سایر صندوق‌های بازنشستگی وابسته به دستگاه‌های اجرایی، مبلغ نه میلیون (۰۰۰ر۰۰۰ر۹) ریال افزایش یافت. با این وجود یک مقدار از فشار هزینه‌های بازنشسته‌ها در سال 1401 را کاهش داد.
اما ظاهرا حفظ شان این افراد چندان برای دولت مردان مهم نیست این در حالی است که اسلام توصیه های فراوانی به حفظ تکریم بزرگان هر جامعه ای کرده است.
و حتی روایت و احادیثی در تکریم آنها ذکر شده است. شیخ طوسی به نقل از مردی که در محضر امیر مومنان(ع) حضور داشت آورده است: «پیر‌مردی نصرانی نابینا پیش آمد و درخواست کمک نمود. حاضران چنان وانمود کردند که نباید چیزی به او داده شود.
امام فرمود: تا وقتی که توانایی کار داشت از او کار کشیدید و اکنون که سالمند و ناتوان شده او را به حال خود نهاده‌اید، این مرد در ایام توانایی کار کرده و خدمت نموده است.
آنگاه دستور فرمود از محل بیت‌المال به او انفاق شده و مقرری پرداخت شود.» این روایت نشان می‌دهد، حقوق بازنشستگی در اسلام دارای اهمیت بوده و هست و صاحبان قدرت در حکومت اسلامی با پیروی از معصومان، نباید این حقوق را نادیده بگیرند.
اینکه حقوق بازنشستگی در بیشتر کشورهای دارای سیستم بیمه در نظر گرفته می‌شود، این روزها از ابتدایی‌ترین حقوق افراد کشورهاست و برای آن مبارزاتی شده است که البته در برخی نقاط دنیا هنوز محل مناقشه است، اما بازنشستگان ایرانی علاوه بر مشکلات دریافت حقوق مناسب از مشکلات درمانی هم رنج می برند.
دولت تا اینجای کار برای بازنشستگان کار مهمی انجام نداده و با توجه به تورم بالای 50 درصدی افزایش حقوق 20 درصدی ظلمی بزرگ برای آنهاست.
به همین دلیل بازنشستگان از این مصوبه‌ها ناراضی بوده و بعضا لب به اعتراض گشوده‌اند. آنها می‌گویند که این افزایش 20 درصدی برای شاغلین اجرا می‌شود چرا که انها از مزایای داخلی مانند اضافه‌کار و کارانه برخوردار بوده و کسری ان افزایش حقوق، در فیش‌های داخلی انها جبران می‌شود ولی برای بازنشسته‌ای که هیچ کدام از ان مزایا را ندارد، افزایش 20 درصدی بی‌انصافی است؛ چرا که تورمی که مرکز آمار و بانک مرکزی اعلام می کنند بیش از 50 درصد است و این یعنی با این افزایش ناچیز حقوق بازنشسته‌ها، حدود 30 درصد تراز منفی دخل و خرج دارند و این افزایش هیچ کمکی به انها نمی کند.
از طرف دیگر تورم مواد غذایی بر اساس گزارش مرکز آمار حدود 70 درصد در بهمن ماه اعلام شده که قطعا در سال جاری بیشتر از ان خواهد بود.
این نکته بر کسی پوشیده نیست که بیشترین نیاز یک خانواده بازنشسته مواد غذایی است و به دلیل بزرگ خانواده بودن و داشتن عزت خانوادگی بیشترین استفاده را از این بخش می برند ولی افزایش 20 درصدی یعنی 50 درصد از این بخش عقب مانده اند. این تصویری تاریک از زندگی یک بزرگ خانواده ایرانی است .
نرخ تورم 12 ماهه در ماه های دی و بهمن سال 1401
علاوه براین ، دامنه تغییرات نرخ تورم سالانه در بهمن ماه ۱۴۰۱ برای دهک‌های مختلف هزینه‌ای از ۴۵.۱ درصد برای دهک دهم (ثروتمندترین) تا ۵۴.۹ درصد برای دهک اول (فقیرترین) است. به این ترتیب فاصله نزدیک به ۱۰ درصدی تورم فقیرترین و غنی‌ترین کماکان حفظ شده‌است.
گفتنی است در بحث تورم نقطه‌ای در بهمن‌ماه امسال، گوشت قرمز و سفید با افزایش نزدیک به ۹۰ درصدی به نسبت سال قبل، بیشترین گرانی را در میان سایر اقلام مصرفی و غیرمصرفی داشته‌است.
این درحالی است که تورم برای مناطق روستایی در دی‌ماه ۵۰ درصد و برای مناطق شهری ۴۵ درصد بوده است که هر دوی این رقم‌ها بیش از یک درصد در ماه بهمن افزایش یافته‌است.
در کل با احتساب رقم‌های موجود، تورم کل کشور در دوازده ماهه اخیر طبق این گزارش از ۴۶.۳ درصد در دی ماه به ۴۷.۷ درصد در ماه بهمن رسیده که افزایش حدود ۱.۵ درصدی را نشان می‌دهد.
برای جبران این رخداد و در پاسخ به اعتراض بازنشسته‌ها، چندی پیش، موسوی، مدیرعامل سازمان تأمین‌اجتماعی گفته بود که در سال جاری کمک‌های جنبی مستمری‌بگیران افزایش بسیار خوبی دارد. مبلغ بن مستمری‌بگیران و کمک هزینه مسکن بازنشستگان و مستمری‌بگیران به میزان ۲۱ درصد افزایش یافته‌است. در مورد کمک هزینه عائله‌مندی نیز افزایش ۱۲۵ درصدی اعمال شده و از ۴۰۷ هزار تومان به ۹۱۷ هزار تومان رسیده‌است. کمک هزینه اولاد تحت تکفل بازنشستگان و مستمری‌بگیران حدود ۳۰۰ درصد افزایش یافته و به ازای هر اولاد از ۱۰۵ هزار تومان به ۴۲۲ هزار تومان افزایش یافته‌است.
اما با این وجود شرایط برای بازنشسته ها مناسب نبوده و از طرف دیگر قوانین جمهوری اسلامی نیز نقض شده‌است چرا که حقوق بازنشستگان باید به استناد ماده ۴۱ قانون کار و بند ۲ آن، ماده ۱۱۱ قانون تامین اجتماعی که از مصوبه شورای عالی کار تبعیت می‌کند و همچنین ماده ۹۶ قانون تامین اجتماعی که اشاره به هزینه‌های خانوار دارد، تعیین شود. نکته قابل توجه اینکه مبلغ حقوق و دستمزد کارگران در سال 1402 با افزایش 27 درصدی نسبت به سال 1401 تعیین شد. بنابراین این یک نقض قانون است که حقوق کارگران با بازنشسته‌ها هماهنگ نیست.
از طرف دیگر در سال 1401 برای کارگران افزایش حقوق 57 درصدی را در نظر گرفتند برای بازنشستگان بسیار کمتر از این ارقام لحاظ شد.
در مجموع می توان گفت که قوانین برای بازنشسته‌ها به سخت ترین شکل ممکن اجرا می شود و ظاهرا کمر خمیده پیرمردها و پیرزن‌های محترم بازنشسته محمل خوبی برای فشار بیشتر مسئولین دولتی است چرا که صدای نحیف آنها زیر این فشار مضاعف گوش شنوایی ندارد.
