به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما، سید مجتبی خیام نکویی با حضور در برنامه «صف اول» شبکه خبر به پرسش‌ها درباره نظارت بر اجرای الگوی کشت تا تحقق کشاورزی دانش بنیان پاسخ داد.
متن کامل گفت و گوی این برنامه به شرح زیر است:
مجری: سلام و ممنون که دعوت ما را پذیرفتید.
مهمان برنامه: بنده هم سلام عرض می‌کنم خدمت شما و همکاران محترمتان.
سؤال:، چون بحث نظارت بر الگوی کشت جزء مأموریت‌های اصلی جنابعالی است و الان تقریباً بیش از ۷ ماهی است که از اجرای الگوی کشت گذشته است، ارزیابی شما چقدر موفق بوده و اجرایی شده است؟
نکویی: من یک اشاره کنم، چون ممکن است بینندگان برنامه گذشته صف اول را ندیده باشند که چه ضرورتی داشت که ما به مقوله الگوی کشت در بخش کشاورزی بپردازیم و تدوینی که سال گذشته صورت گرفت و ابلاغی که در حقیقت توسط وزارتخانه صورت گرفت تا الان چقدر منجر به تغییرات شده است. ما کشوری هستیم که تقریباً ۸۰ درصد از نیاز‌های غذایی خودمان را تأمین می‌کنیم و در طول این ۴۴ سال بعد از پیرزوی انقلاب شکوهمند اسلامی، از نظر میزان تولید یک رشد قابل توجهی داشته ایم؛ یعنی از ۲۵ میلیون تن تولید، امروز به ۱۲۵ میلیون تن رسیده ایم که ۱۰۰ میلیون تن افزایش تولیدات بخش کشاورزی و مواد غذایی برای مردم است. منتها بخشی از این افزایش تولید ناشی از افزایش سطح زیرکشت در طول این چهار دهه بوده است و بخشی از آن ناشی از ورود و رسوخ دانش و فناوری است که شاید می‌توانیم بگوییم حدود ۴۰ یا ۵۰ درصد ناشی از رسوخ و نفوذ دانش و فناوری است.
وی ادامه داد:، ولی به جهت اینکه ما هر چقدر پیش می‌رویم محدودیت هایمان در کشور بیشتر می‌شود، هم از لحاظ منابع آب و هم از لحاظ وضعیت بارندگی خشکسالی تغییرات اقلیم که کشور ما هم از آن مستثنی نیست و سایر عوامل محدودکننده، شرایط را به گونه‌ای پیش می‌برد که ما تنها گزینه‌ای که می‌توانیم افزایش تولید در بخش کشاورزی را داشته باشیم این است که بتوانیم الگوی کشت را عملی کنیم و با اجرای درست الگوی کشت محصولات راهبردی را در داخل کشور تأمین کنیم. پس اگر امروز بحث الگوی کشت مطرح می‌شود مهمترین هدف از تدوین و اجرا و ابلاغ الگوی کشت این است که ما ظرفیت کشور را در بخش کشاورزی به سمت کشت محصولات راهبردی هدایت کنیم و از طرفی بتوانیم بهره وری را در تولید بخش کشاورزی افزایش دهیم؛ بنابراین دو تا مؤلفه ما در الگوی کشت داریم، یک در حقیقت افزایش بهره وری، دوم که بسیار مهم است، ایجاد مطلوبیت برای کشت‌های راهبردی. در مورد اول برای افزایش بهره وری، ما تمام تلاش مان این است که دانش و فناوری‌هایی که موجود داریم رسوخ و نفوذ بدهیم به بخش کشاورزی. اما در مورد دوم برای ایجاد مطلوبیت ما باید برای کشاورز انگیزه به وجود بیاوریم که کشاورز ما از کشت محصولات پرآب بر به سمت کشت محصولات راهبردی سوق پیدا کند. این در سال گذشته هم همواره هم در مجموعه کمیسیون کشاورزی، نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی مطرح شد، من تا آنجایی که باخبر هستم اعتبار ویژه‌ای برای ایجاد مطلوبیت و حمایت از این حوزه به گونه‌ای که بتوانیم یک تغییر ریل اساسی بدهیم گذاشته نشده است.
سؤال: از طرف مجلس؟
نکویی: مجموعاً چه پیشنهادی که از بودجه لایحه دولت رفته است و چه مجلس، مهم رقم قابل توجهی را برای این مطلوبیت ایجاد کردند نداشت.
سؤال: پس خیلی ارزیابی خوش بینانه‌ای هم ندارید؟
نکویی: نه ببینید ما روی ضلع بهره وری امروز متمرکز هستیم. البته من معتقد هستم الگوی کشت یک ابزار مهمی نیاز داشت که کشت قراردادی بود. برای کشت قراردادی شما می‌توانستید آن مطلوبیت را اعمال کنید. یعنی بیایید کود بدهید بذر بدهید یک مجموعه امکاناتی را فراهم کنید که کشاورز رغبت پیدا کند به سمت آن کشت سوق پیدا کند. من یک مثالی بزنم، چون می‌خواهم برای ذهن مردم ما هم روشن شود، ما امروز در ۱۱ استان کشور کشت برنج داریم. در حالی که مطابق الگوی کشت ما ۳ استان کشور بیشتر برای کشت برنج مناسب تشخیص داده نشده است. این به مفهوم این نیست که در بقیه استان‌ها کشت برنجی که انجام می‌گیرد مثلاً برنج مطلوبی نیست.
سؤال: مزیّت ندارد؟
نکویی: مزیّت آن استان‌ها روی آورده اند به کشت برنج. اما ما در تدوین و طراحی الگوی کشت یک مرتبه نیامده ایم بگوییم مثلاً آن ۸ استان کشور حذف و تمام تمرکز را بگذاریم روی این ۳ استان کشور. به مرور تدارک دیده ایم که در حقیقت این تغییر ریل اتفاق بیفتد.
سؤال: الان در کشت برنج چقدر این اتفاق افتاده است؟
نکویی: در کشت برنج شاید مثلاً یک چیزی حدود ۵ درصد. یعنی رقم معنی داری نیست. منتها من این نکته را اشاره کنم علت اینکه این اتفاق نمی‌افتد این است که ما نیاز به یک حمایت فوق العاده قوی داریم. مطلوبیت یعنی شما باید اگر می‌گویید این کشت نه، من چه کشت کنم که بتوانم همان درآمد حاصل از برنج را به دست بیاورم.
سؤال: الان در بقیه هم همین است مثلاً در کالا‌های اساسی مثل گندم، جو، ذرت، سویا، کلزا، کنجد، ما در فصل زراعی سال قبل چقدر افزایش داشته ایم؟ و چقدر مرهون اجرای الگوی کشت است؟
نکویی: عملاً اجرای الگوی کشت در حقیقت همانطور که شما اشاره کردید، یک چیزی حدود تقریباً ۷ ماه پیش بعد از فصل کشت ابلاغ شد و مهمترین هدف در ابتدای اجرای الگوی کشت هم این بود که این موضوع تبدیل به یک گفتمان غالب در سطح کشور باشد. چون اصلاً خود اجرای این یک جوری نبود که کلید صفر و یک باشد شما امروز امر کنید به تمام کشور بعد یک مرتبه کشت بشود مطابق الگویی که هست اینطور نیست این نیاز به یکسری مقدماتی از بعد اجتماعی و فرهنگی و آموزشی دارد. سال گذشته اتفاقات بزرگی در اجرای الگوی کشت افتاد در این بعد گفتمان سازی. ۱۷ استان کشور ما سال گذشته حضور پیدا کردیم و یک مجموعه‌ای از مسئولین تمام استان اعم از شخص آقای استاندار که بعنوان مسئول الگوی کشت اجرای الگوی کشت در استان است تا مدیران شورای برنامه ریزی به اضافه کشاورزان خبره و افرادی که دست اندرکار بودند با مفاهیم چگونگی و روش اجرایی الگوی کشت آشنا شدند. یک جوری می‌شود گفت در کل کشور یک نوع کارگاه‌های آموزشی برای اجرای الگوی کشت برگزار شد.
سؤال: پس حالا ممکن است گفته شود پس اگر اعتباری هم خیلی تخصیص داده نشده، نیازی هم نبوده است گفتمان سازی که خیلی نیازی به بودجه شاید نداشته باشد.
نکویی: چرا در کشتی که ما برای بهار می‌خواستیم انجام دهیم نیاز به این داشتیم درست است کشت پاییز ما بعداً ابلاغ شد، منتها نکته‌ای که بود یا مثلاً اواسط آن ابلاغ شد، ولی ما می‌توانستیم از این ظرفیت برای این حوزه استفاده کنیم. یک نکته دیگری هم که بود این بود که یک تصور ذهنی این بود که این الگوی کشت یک جایی جدای از ارتباط با کشاورزان خبره و نخبه و این‌ها تهیه شده و تدوین و ابلاغ شده است. در حالی که اینطور نبود؛ بنابراین سند الگوی کشت هر استان در معرض چالش آن بخش کشاورزی استان هم قرار گرفت.
سؤال: در مجموع نمی‌دانم حالا می‌شود درصدی اعلام کرد یا عددی یا رقمی می‌شود گفت، شما اگر بخواهید بگویید چند درصد الگوی کشت تا الان اجرایی شده است عدد یا رقمی می‌توانید اعلام کنید؟
نکویی: اگر ما آن بحث گفتمان سازی، بحث آموزش، ترویج این‌ها را بیاوریم چیزی حدود ۱۵ یا ۲۰ درصد از سند الگوی کشت عملیاتی شده است.
سؤال: پس عملاً روی زمین خیلی اتفاقی نیفتاده است؟
نکویی: مطمئن باشید امسال نسبت به سال گذشته قطعاً روند حمایتی بیشتر می‌شود. من در ادامه عرایضم عرض خواهم کرد که گفتم دو مؤلفه دارد یکی بهره وری و یکی آن حمایت مطلوبیت ایجاد کردن که این شاید خیلی حمایت مالی نخواهد، ولی این حمایت مالی می‌خواهد ما بلافاصله همزمان با ابلاغ الگوی کشت، با اینکه حوزه اجرایی بعهده ما نبود، معاونت زراعت بود و ما ناظر بودیم همانطور که اشاره کردیم، ولی کلیه ظرفیت سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشور و مؤسسات و مراکز آموزشی و تحقیقاتی استان‌ها را سوق دادیم روی افزایش بهره وری. حالا افزایش بهره وری چه است؟ این است که شما بتوانید ارقام ابتدایی‌ترین مؤلفه‌ای که می‌تواند میزان تولید شما را افزایش بدهد چه است، بذر است. بذر مناسب برای منطقه مناسب، بذر باکیفیت اصلاح شده. ما در طول این مدت تلاش مان این بود که بیاییم متناسب با نیاز‌های مناطق مختلف در محصولات راهبردی مثل گندم، جو و سایر محصولات ارقام متناسب با منطقه که بالاترین عملکرد را داشته باشند و باکیفیت هم باشند معرفی کنیم. به گونه‌ای که ما سال گذشته در اسفند ماه ۱۱۵ رقم جدید به کشور معرفی کردیم.
سؤال: الان سطح زیر کشت مثلاً همین محصولاتی مثل گندم و جو و ذرت و این‌ها نسبت به سال قبل افزایش داشته است سطح زیر کشت شان؟
نکویی: سطح زیر کشت آن افزایش چشمگیری نداشته است، ولی بر اساس آخرین برآوردی که ما داریم میزان تولید افزایش داشته است در بعضی از مناطقی که ما دچار خشکسالی نشدیم.
سؤال: از آن طرف جالیزی‌ها کاهش پیدا کرده اند یا خیر؟
نکویی: جالیزی‌ها همان چیز‌هایی است که ما باید مطلوبیت ایجاد کنیم و سوق دهیم به سمت گلخانه. این نکته نکته مهمی است ما اگر می‌گوییم ما باید مطلوبیت ایجاد کنیم به دنبال این هستیم که سطح زیر کشت محصولات سبزی و سیفی را آزاد کنیم برای کشت محصولات راهبردی. آنها آزاد شوند به چه سمتی به سمت گلخانه.
سؤال: الان اتفاقی افتاده است؟
نکویی: اتفاق افتاده است، ولی اتفاق معنی داری نیست. چرا اتفاق افتاده است افزایش زیر کشت گلخانه‌ها را داریم حمایت‌هایی توسط معاونت باغبانی مان صورت گرفته شده است، اما یک نکته‌ای را من عرض کنم، چون در برنامه قبلی هم عرض کردم ما سال اول اجرای الگوی کشت را اختصاص به محصولات زراعی دادیم. ولی امسال داریم دو اتفاق بزرگ را رقم می‌زنیم، یک الگوی کشت سال گذشته را با توجه به بازخورد‌هایی از استان‌ها بهینه سازی می‌کنیم یعنی اینطور نیست که الگوی کشت تغییر نکند ممکن است در بعضی جا‌ها تغییرات ایجاد کنیم و نکته دوم اینکه محصولات باغی را هم شامل آن کردیم و این تا دو ماه دیگر آماده می‌شود و قبل از فصل کشت زراعی سالجاری یعنی قبل از پاییز امسال، الگوی کشت سال ۱۴۰۲، ۱۴۰۳ با دربرگیرنده بحث زراعی و باغی. من یک نکته‌ای را عرض کنم که ما از ۱۲۵ میلیون تن تولید بخش کشاورزی مان حدود ۸۲ یا ۸۳ میلیون تن حوزه زراعی است و ۲۴ یا ۲۵ میلیون تن حوزه باغی است؛ بنابراین چیزی حدود تقریباً ۱۰۷ میلیون تن از ۱۲۵ میلیون تن فقط این دو حوزه است. سال آینده در بهینه سازی حوزه شیلات، دام و طیور را هم شامل می‌کنیم. پس ببینید یک جوری اینطوری می‌خواهم بگویم که الگوی کشت دارد همزمان با اینکه بهینه سازی می‌شود اجرای آن هم گسترده‌تر می‌شود. اما نکته مهمی که می‌خواهم بگویم توقف حاصل نشده است افزایش بهره وری است.
سؤال:، چون این‌ها نشان می‌دهد که روی زمین چقدر اتفاق افتاده است، در بحث‌های حمایتی مثل خرید تضمینی یا اختصاص کود و سم یا تخفیف آب بها این‌ها چقدر اجرایی شده است؟
نکویی: در بحث کشت قراردادی، شرکت بازرگانی تمام تلاش خود را کرد که در محصولات راهبردی به ویژه گندم قرارداد‌هایی را بتواند ببندد و خرید‌های لازم را صورت بدهد. الان آخرین آماری که ما روی خرید گندم داریم نسبت به سنوات قبل، یک مقداری افزایش را نشان می‌دهد. منتها باید در پایان فصل برداشت گندم آن میزان مشخص شود.
سؤال: کود و سم و این‌ها چطور؟
نکویی: کود و سم در اختیار کشاورزانی که طرف کشت قراردادی قرار گرفته اند توسط مجموعه شرکت حمایتی قرار گرفت و نکته‌ای که هست این است که همه کشاورزان ممکن است استقبال نکرده باشند این رفته رفته هر سالی وقتی شما می‌خواهید الگوی کشت را عملیاتی کنید، دامنه مخاطبین این حوزه تان را افزایش می‌دهد.
سؤال: یا مثلاً در یارانه کشت یا تخفیف آب بها؟
نکویی: تخفیف آب بها چیزی است که وزارت نیرو به عنوان یک مصوبه‌ای از دولت ابلاغ کرده است و وزارتخانه هم به دنبال اجرایی سازی است. من تصور می‌کنم در اجرایی سازی آن هم می‌تواند یک انگیزه مضاعفی برای کشاورزان ما به وجود بیاورد. این مجموع عواملی است که اجرای الگوی کشت را به سمت موفقیت بیشتر سوق می‌دهد.
سؤال:، ولی به لحاظ اجرایی ارزیابی شما چه است؟ چقدر اجرایی شده است؟
نکویی: در بحث آب بها الان هنوز تا آنجایی که بنده اطلاع دارم عملیاتی نشده است، اما در حقیقت ابلاغ آن صورت گرفته شده است.
سؤال: یارانه کشت هم به همین ترتیب؟
نکویی: نه یارانه کشت از طریق بذر و سم به کشاورزان داده شده است و الان در خرید دارد از آن کسر می‌شود.
سؤال: یکی از ابزار‌هایی که در کنار اجرای الگوی کشت بار‌ها توسط وزیر سابق جهاد کشاورزی و معاونین ایشان مطرح می‌شود بحث اعمال تعرفه بر صادرات محصولات جالیزی بود که البته یک افت و خیز‌هایی هم داشت.
در بحث تعرفه صادرات محصولات جالیزی، سؤال این است که دلیل این افت و خیز‌هایی که اتفاق افتاد چه بود و اعمال نشدن تعرفه‌ها و این چقدر می‌توانست یا توانسته است به اجرای الگوی کشت ضربه بزند؟
نکویی: ما اگر بخواهیم در اجرای الگوی کشت موفق باشیم باید سیاست هماهنگ داشته باشیم؛ بنابراین این بحثی هم که شما اشاره کردید یکی از آن ابزار‌هایی است که می‌توانست به این کار کمک کند؛ بنابراین یک مقداری من تصور خودم این است که اگر ما گزارشات نظارتی خودمان را دریافت کنیم، چون می‌دانید ما در حقیقت حدود تقریباً ۴ ماه است از اجرای حکم نظارت بر اجرای الگوی کشت می‌گذرد، ما الان برخی از تجزیه و تحلیل گزارشات نظارت الگوی کشت یک افق‌های خوبی را به ما نشان می‌دهد بخشی هم خلأ‌هایی را که ما در اجرای الگوی کشت داریم؛ بنابراین این نیازمند یکسری هماهنگی‌های بیشتر به حوزه معاونت‌های اجرایی ما است.
سؤال: به عنوان ناظر برای عملیاتی شدن این ماجرا چه اقدامی پیشنهاد می‌کنید؟
نکویی: برای عملیاتی شدن، دو هزار نفر در اجرای الگوی کشت را درگیر کرده ایم در ۳۱ استان کشور. یعنی ما ۲ نوع گروه تشکیل داده ایم در هر استانی برای نظارت بر اجرای الگوی کشت. یک گروه‌های محصولی تشکیل داده ایم یعنی آمده ایم و افرادی را که زبده مثلاً حوزه گندم، جو، برنج، محصولات راهبری هستند، این‌ها یک تیم‌های اختصاصی برای ارزیابی این محصولات و در خود مراکز تحقیقات و آموزش‌های استانی تیمی برای ارزیابی کل مجموعه الگوی کشت، اعم از آن سیاست‌های حمایتی و، چون ما یک تجربه‌ای که داشتیم علی رغم اینکه ما در بحث اختصاص اعتبارات برای الگوی کشت آن مطلوبیت لازم ایجاد نشد، ولی من در این سفر استانی که بودم بعضی از استانداران و مسئولین استان مصمم بودند از منابع استانی این کار را حمایت کنند. اسم استان را نمی‌برم، ولی این تبدیل به یک مطالبات استانی هم شده بود؛ بنابراین من فکر می‌کنم نا حداکثر تا شهریور ماه بتوانیم یک گزارش خوبی داشته باشیم حتی ممکن است بعضی استان‌ها علی رغم اینکه اعتباراتی برای حمایت‌های مطلوبیتی از اجرای الگوی کشت نداشتند، ولی به نظر می‌رسد در جهت ریل گذاری به الگوی کشت نزدیک شده اند. آن سندی که برایشان رونمایی شده است؛ بنابراین می‌توانند یک باب جدیدی را باز کنند و آن اینکه در حقیقت همت‌های مسئولین استانی هم یکی از فاکتور‌های بسیار مؤثر در حمایت و اجرایی سازی الگوی کشت است ما داشتیم استاندار‌هایی به اضافه رؤسای سازمان‌های جهاد کشاورزی استان و مدیران کل استان‌هایی که این‌ها مصمم، ببینید ما یک بحثی که در اجرای الگوی کشت داشتیم این بود که میزان آب مصرفی را در بخش کشاورزی کاهش دهیم. بحث هم این بود که ما حداقل سالی بین ۲ تا ۳ میلیارد متر مکعب، مصرف آب را کاهش دهیم این کاهش آب از چه طریقی ممکن است میسر شود، یکی از طریق شیوه‌های آبیاری و روش‌هایی که در این حوزه است یکی از طریق استفاده از محصولات کم آب بر. ما مثلاً در ارتباط با علوفه یکی از اقداماتی که در مجموعه مؤسسات سازمان تحقیقات آموزش ترویج انجام شد، آمدیم و یکسری محصولات علوفه‌ای کم آب بر را معرفی کردیم. به جای محصولات پرآب بر. مثلاً سرگوم خوشه‌ای را معرفی کردیم یا ذرت خوشه‌ای ارزن را معرفی کردیم.
سؤال: استقبال شد؟
نکویی: بله این‌ها الان در بعضی از مناطق کشت می‌شود حتی یک نوع لوبیای بدون تانن که جایگزینی برای سویا را تا ۲۰ تا ۳۰ درصد دارد در استان گلستان که قابلیت تأمین در استان‌های دیگر را هم دارد؛ بنابراین اگر من امروز دارم تأکید می‌کنم روی بحث بهره وری، منظور بهره وری منابع آب هم هست. یعنی شما بهره وری یک وقت می‌آیید از روش‌هایی استفاده می‌کنید که میزان آب کمتری استفاده کنید این یک مسیر است یک مسیر این است که نه شما می‌آیید گیاهانی را استفاده می‌کنید که میزان آب آن نصف یک گیاه علوفه‌ای دیگر است. مثلاً ما امروز چغندر علوفه‌ای را می‌توانیم به عنوان یک منبع تأمین علوفه با کیفیت نسبتاً قابل توجه معرفی کنیم الان در بعضی از مناطق کشت کرده ایم و حواب داده است. در حالی که میزان آبی مصرفی آن ممکن است نصف یک محصول علوفه‌ای پرآب باشد.
سؤال:، چون یکی از وظایف اصلی که بر عهده شما گذاشته شده است بحث پیاده سازی کشاورزی دانش بنیان است و حمایت از شرکت‌های دانش بنیانی که در این زمینه فعالیت می‌کنند یک بخشی از بیانات رهبر معظم انقلاب است و تکالیفی که ایشان اشاره فرمودند در ابتدای سال گذشته سال دانش بنیان را با هم ببنیم. الان چه تعداد شرکت دانش بنیان با مجموعه جهاد کشاورزی و در کل در حوزه کشاورزی ما دارند مشارکت می‌کنند و خروجی‌های قابل قبولی دارند؟
نکویی: پارسال که مقام معظم رهبری سال را به عنوان سال تولید و دانش بنیان و اشتغال آفرینی نامگذاری فرمودند و اشاره هم کردند که امسال باید کشاورزی به سمت دانش بنیان شدن سوق پیدا کند، چون از همه عقب‌تر است که تحلیل کاملاً درستی هم بود، ما یک مجموعه اقداماتی را برای دانش بنیان شدن بخش کشاورزی در نظر گرفتیم. یک ایجاد زیرساخت لازم برای استقرار هسته‌های فناور واحد‌های فناور و شرکت‌های دانش بنیان.
وی ادامه داد: سال گذشته پیش بینی کردیم که ۱۰ دهکده فناوری و نوآوری در زیرمجموعه سازمان تحقیقات در مراکز استانی ایجاد کنیم یک پارک ملی علم و فناوری کشاورزی و منابع طبیعی ایجاد کنیم. خوشبختانه این اقدام صورت گرفت و تا انتهای سال گذشته یک چیزی حدود ۴۸۰ هسته فناور واحد فناور و شرکت دانش بنیان در مجموعه این ده دهکده‌هایی که راه اندازی شد و پارک مستقر بود. منتها نکته‌ای که هست این است که ظرفیتی که ما ایجاد کرده ایم، حداقل هزار ظرفیت خالی است. من این نکته را تأکید می‌کنم، چون این ابهام ایجاد می‌شود که آیا صرف ایجاد این ظرفیت کفایت می‌کند یا خیر. ببینید ما یک مجموعه اقدامات حمایتی برای شرکت‌های دانش بنیان داریم که بخشی از آن توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری صورت می‌گیرد و بخشی هم توسط حوزه پارک علم و فناوری وزارت علوم یعنی حوزه معاونت فناوری و نوآوری. بخشی هم توسط ما صورت می‌گیرد. ما سال گذشته با استقرار این شرکت‌ها شاهد یک رقم قابل توجهی بودیم یعنی حدود تقریباً اگر بخواهم آمار دقیق بدهم یک چیزی حدود ۶۳ میلیارد تومان این‌ها تسهیلات از فقط مجموعه وزارت جهاد کشاورزی در اختیارشان قرار گرفت.
سؤال: در دو سال گذشته چقدر دانش بنیان اضافه شده است به شما؟
نکویی: در ابتدای ۱۴۰۱ تا انتها چیزی حدود ۷۰ درصد مجموعه هسته‌های فناور واحد‌های فناور و شرکت‌های دانش بنیان در این مجموعه افزایش پیدا کرده است.
سؤال: چقدر خروجی این‌ها به افزایش درآمد کشاورزان کمک کرده است؟
نکویی: این سؤال نسبتاً سختی است برای اینکه ما این دانش‌های فنی که این شرکت‌ها گرفته اند و تجاری سازی کرده اند، نیاز به یک زمان وسیع تری برای ورود و رسوخ آن به حوزه بخش کشاورزی است. یک مقدار زود است که بخواهیم ارزیابی داشته باشیم، اما اتفاق بزرگی که افتاده است این بود که ما سال گذشته هماهنگی مان با وزارت علوم تحقیقات و فناوری در راه اندازی پارک‌ها و حمایت از دهکده‌ها یک همکاری بی نظیری بود؛ و این باعث شد که این ظرفیت ایجاد شود من همین امروز هم به بقیه استان‌هایی که ما هنوز راه اندازی نکرده ایم ما پیش بینی کرده ایم حداقل ۶ یا ۷ دهکده فناوری هم امسال راه اندازی کنیم و ظرفیت کشور را برای استقرار شرکت‌های دانش بنیان به ۲۵۰۰ شرکت افزایش دهیم. این نکته را عرض کنم که فرق پارک و پردیس‌های وزارت علوم تحقیقات و فناوری با مجموعه‌های ما این است که آنها این قابلیت را ندارند که عرصه لازم را دراخیتار شرکت‌های کشاورزی و منابع طبیعی قرار دهند، ولی ما الان چیزی حدود ۲۶۴ هکتار زمین در اختیار این دهکده‌های فناوری، یعنی به طور متوسط هر دهکده فناوری حدود ۱۵ تا ۲۰ هکتار زمین میانگین در اختیار دارد و این کمک می‌کند که زمین‌ها را در اختیار شرکت‌های دانش بنیان و هسته‌های فناور قرار بدهد برای اینکه این‌ها این قابلیت را نداشتند در وزارت علوم از این ظرفیت استفاده کنند.
سؤال: برای ارزیابی اینکه خروجی شرکت‌های دانش بنیان را افزایش تولید کالا‌ها یا محصولات اساسی چقدر اثرگذار بوده است هنوز زود است بخواهیم قضاوت کنیم یا خیر؟
نکویی: به نظر من زود است، ولی یک نکته مهم است که خیلی ظریف است. ببینید ما باید یک کاری کنیم که چالش‌های بخش کشاورزی موضوع شرکت‌های دانش بنیان شود.
سؤال: دقیقاً آن را باید حل کنند.
نکویی: ما یک وقت است که یک مجموعه دانش بنیان از دانش آموختگان تشکیل می‌شود می‌روند روی فکر خودشان روی ذهن خودشان روی موضوعاتی که برآورد می‌کنند یک موضوعی را می‌گیرند ممکن است آن یک مشکلی از بخش کشاورزی را هم حل کند، ولی ممکن است الزاماً این اولویت بخش کشاورزی حل نشود.
سؤال: شما این‌ها را اعلام کرده اید به آنها؟
نکویی: دقیقاً همین است ما ۴۰۰ فناوری در سازمان تحقیقات موجود داریم که این‌ها خیلی چالش‌های اولویت دارد کاری که ما می‌کنیم این است که شرکت‌های دانش بنیان بیایند این فناوری‌ها را بگیرند که می‌تواند چالش را حل کند یک پیش بینی هم کرده ایم که این فناوری را مجانی و رایگان در اختیارشان قرار دهیم. همین جا هم عرض کنم که ما در حوزه اداره کل فناوری مان در مجموعه سازمان آماده ایم تمام این دانش‌ها را به دانش آموختگان رایگان انتقال دهیم در صورتی که شرایط ایجاد شرکت را دارند و بعد اگر را تبدیل به یک محصول و تجاری سازی کردند بعد ما بخشی را شریک شویم.
سؤال: حتماً شما هم می‌دانید یک الگویی را معمولاً پیاده می‌کنند که فرض کنید شما نیاز‌ها و چالش‌های خودتان در قالب برگزاری یک رویداد یا یک نمایشگاه مطرح می‌کنید یا شرکت‌های دانش بنیان بعد می‌آیند آنجا قابلیت هایشان را با توجه به ظرفیت‌های خودشان تطبیق می‌دهند و حتی منجر به عقد قرارداد می‌شود که این چالش را با این فناوری من می‌توانم حل کنم. یا بالعکس شرکت‌های دانش بنیان حضور پیدا می‌کنند شما آنجا در آن همایش و رویداد چالش هایتان را مطرح می‌کنید.
نکویی: دقیقاً سال گذشته ما این کار را کردیم. در سه مرحله این کار را کرده ایم. مرحله سوم آن فکر می‌کنم در خردادماه بود.
سؤال: چند قرارداد بستید؟
نکویی: فکر می‌کنم ۳۴ قرارداد سال گذشته. رقم مالی اش را نمی‌دانم، ولی رقم قابل توجهی بود. ولی دقیقاً ما آمدیم و یک جوری این رویداد‌ها را گره زدیم به چالش‌هایی که هر استانی داشت. حتی نیامدیم چالش‌های ملی را موضوع استانی کنیم. این نکته مهم است. چون یک زمانی شما می‌آیید از ظرفیت استان برای حل چالش‌های ملی استفاده می‌کنید این‌ها اشکالی ندارد، ولی ما برای اینکه ظرفیت‌های استانی تمرکزشان روی حل مشکلات استان باشد شرکت‌ها و دانش آموختگان ما آمدیم این تدارک را دیدم من خواهشی که دارم حالا اگر همکاران شما بتوانند یک گزارشات میدانی از این رویداد که ما داریم که چه طوری انتخاب شدند دو مرحله و مرحله سوم آن که در سال جاری برگزار می‌شود که به نظر من مرحله نهایی آن است بگیرند من تصور می‌کنم این الگوی نسبتاً خوبی است، ولی یک واقعیت را ما بپذیریم من می‌خواهم از همه مسئولین در حوزه‌های اجرا و همچنین نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی و بقیه‌ای که می‌توانند در خصوص این حوزه بخش کشاورزی نقش آفرینی کنند در این فرصت تقاضا کنم ما حوزه امنیت غذایی را وقتی مقام معظم رهبری می‌فرمایند مسئله درجه یک کشور است باید این ظهور و بروزش را در تصمیم گیری ما ببینیم. یعنی ما باید ببینیم این در تصمیمات مسئولین اجرایی تصمیمات درجه یک است یا خیر؛ بنابراین تصور بنده این است که دانش آموختگان بخش کشاورزی هم که می‌خواهند ورود پیدا کنند به بخش کشاورزی باید نسبت به حوزه‌های دیگر مورد حمایت ویژه قرار بگیرند.
سؤال: در بحث تهیه گزارش علی الحساب آنچه که آماده داریم راجب به مشکلات شرکت‌های دانش بنیان است.
گزارش را دیدم. در بحث دقیق که مجوز، تأمین سرمایه، تجاری سازی محصول، تخصیص مکان، حالا شما باز وضع تان خوب است از لحاظ مکان یک مقداری شرایط تان متفاوت است، چقدر به عنوان یک دغدغه به آن نگاه کردید که برای این شرکت‌ها حل شود؟
نکویی: به نظر من ما دانش آموختگان خیلی خوبی در بخش کشاورزی داریم. ولی زمینه بکارگیری شان نیست. ما سال گذشته آمدیم یک تمهیدی هم در این زمینه اندیشیده ایم و ۴۰۰ فارغ التحصیل دکتری را اعلام کردیم در قالب پسا دکتری بیایند و بعضی از چالش‌ها را بگیرند و حل کنند و بعد اگر این چالش را خواستند خودشان بروند در قالب شرکت دانش بنیان تجاری سازی کنند بنابراین از این فرصت استفاده می‌کنم این فرصت باز است اگر دانش آموختگانی در رشته‌های مختلف بخش کشاورزی و منابع طبیعی دارید که تصور می‌کنند می‌توانند نقش آفرینی کنند در حل چالش‌های بخش کشاورزی، ما امروز در قالب دوره‌های پسا دکتری این‌ها می‌توانند طرح پیشنهادی بدهند در هر حوزه‌ای با هماهنگی که به وزارت علوم تحقیقات و فناوری و صندوق حمایت از پژوهشگران کردیم این روند را طی کنند می‌توانند در مؤسسات ما مشغول شوند برای آن چالش راه حلی را احصا کنند و بعد در پارک ما مورد حمایت قرار بگیرند برای اجرایی سازی آن.
سؤال: حمایت‌های شما در پارک چه است؟
نکویی: تمام حمایت‌هایی که پارک‌های علم و فناوری در مجموعه وزارت علوم است، ما حمایت می‌کنیم به اضافه عرصه‌ای که در اختیارشان قرار می‌دهیم و همانطوری که اشاره کردم علاوه بر آن حمایت‌ها یک تسهیلاتی هم عرض کردم حدود ۶۴ میلیارد تومان در اختیار این‌ها قرار داده ایم.
سؤال: آن عرصه را رایگان قرار می‌دهید؟
نکویی: خیلی کم، چون هدف مان این است که تجاری سازی شود بیشتر دنبال محل درآمدزایی نیستیم نگاه مان نگاه تجاری سازی و رسوخ و نفوذ دانش بنیان است.
سؤال: در این گزارشات میدانی در همین بحث تخصیص مکان برخی از این پارک‌ها که مراجعه کردند مثلاً در استان البرز بسته بودند چند شرکت شاید خیلی محدود فعالیت می‌کردند الان چند شرکت در پارک‌ها مستقر هستند؟
نکویی: در بخش کشاورزی شرکت‌ها حدود ۴۸۰ از واحد‌های فناور و هسته‌های فناور و شرکت‌های دانش بنیان در مجموعه پارک و دهکده‌های ما مستقر هستند و تصور خودم این است که ۶۰۰ و خورده‌ای شرکت هم در مجموعه پارک‌ها و پردیس‌های وزارت علوم تحقیقات و فناوری هستند و مجموعاً آمار یک چیزی حدود ۱۰۷۱ مجموع این هسته‌ها و واحد‌های فناور در بخش کشاورزی و شرکت‌های دانش بنیان است که همه آن امکاناتی که در پارک‌های علم و فناوری وزارت علوم تحقیقات و فناوری است مجموعه‌های ما هم شامل حال آن می‌شود به اضافه حمایت‌های دیگر.
سؤال: در خبر‌ها هم بود روز جهانی تنوع زیستی بود اینکه در دو سال گذشته برای بحث حفظ و ارتقای نهاده‌های زیستی اعم از بذر و نهاد‌های ژنتیکی چه اقداماتی انجام شد؟
نکویی: به نظر من این تنوع زیستی برنامه ویژه می‌طلبد. همه این صحبت‌هایی که ما درباره امنیت غذایی در این فرصت کردیم مهمترین پایه آن استفاده از تنوع زیستی است یعنی شما اگر تنوع زیستی مناسب در کشور نداشته باشید امنیت غذایی شما به مخاطره می‌افتد. یعنی ما می‌گوییم این ۱۲۵ میلیون تن را می‌خواهیم برسانیم به ۱۴۰ یا ۱۵۰ میلیون تن. شما نیاز به ذخایر ژنتیکی دارید که یا یک ذخایر ژنتیکی را استفاده کنید یا اصلاح کنید. اگر شما به تنوع زیستی بها ندهید و ذخایر ژنتیکی تان از بین برود چگونه می‌خواهید غذای مردم را تأمین کنید بنابراین پایه اساسی برای تأمین امنیت غذایی حفظ و احیا و بهره برداری از ذخایر ژنتیکی است، اما اینکه چه کار‌هایی انجام شده است، یک حفظ این ذخایر ژنتیکی در رویشگاه‌ها ما کشوری هستیم با ۸ هزار و ۳۰۰ گونه گیاهی که از این ۸ هزار و ۳۰۰ گونه, ۲ هزار و ۴۰۰ تای آن بومی خود جمهوری اسلامی ایران است. یعنی در کشور دیگر وجود ندارد بومی ویژه مال خود استان است. ۲ هزار گونه از این ۸ هزار و ۳۰۰ گونه گیاهان دارویی است بنابراین این‌ها ظرفیت‌های کمی نیستند که می‌توانند یک تحول در این حوزه داشته باشند؛ بنابراین ما آمدیم برای اینکه این اتفاق نیفتد یک خیلی از این گونه‌ها را در رویشگاه‌های آنها به شکل زنده حفظ کردیم. الان شما در باغ ملی گیاه شناسی که بروید ۴ هزار گونه زنده از گیاهانی که خیلی از آنها بومی ایران است می‌بینید. دوم ایجاد بانک‌های ژن برای حفظ و نگهداری ذخایر ژنتیکی و جلوگیری از فرسایش آنها. ما الان یک بانک ژن منابع طبیعی در مجموعه مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها داریم با ۴۹ هزار نمونه یک بانک ژن گیاهی داریم که جزء ۱۰ بانک ژن گیاهی دنیا است با ۷۳ هزار نمونه؛ که ۲۷ یا ۲۸ هزار نمونه این فقط گندم و جو است؛ بنابراین یک ذخیره ژنتیکی است. سومین کاری که داریم انجام می‌دهیم احیای این ذخایر است.
در پایان می‌خواهم از مردم عزیزمان تقاضا کنم و این کار ما است که ارتقای آگاهی عمومی را انجام دهیم، در حقیقت مسئولیت ما است و مجموعه صداوسیما و رسانه‌های دیداری و شنیداری امیدواریم که با ارتقای آگاهی عمومی بتوانیم روز جهانی تنوع زیستی که به عنوان روز حفاظت از این ذخایر و بهره برداری مناسب از آنهاست به نحو مطلوب، کشور را به یک جایگاه امنی در حفظ ذخایر ژنتیکی برسانیم.
