گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس از جایگاه شرق مدیترانه در تحولات بازار گاز جهان

در این گزارش ارزیابی‌های اولیه نشان می‌دهد که افزایش سریع حجم صادرات گاز به اروپا از منطقه شرق مدیترانه در حدود ۳ میلیارد متر مکعب محتمل است، یعنی از ۷ میلیارد مترمکعب سال (۲۰۲۲) به ۱۰ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۲۳، که این افزایش ۳ میلیارد متر مکعبی تنها ۲/۵ درصد از کل گاز مورد نیاز اروپا را تأمین می‌کند. هدف روشن تفاهم‌نامه سه‌جانبه کمیسیون اتحادیه اروپا، مصر و رژیم صهیونیستی، افزایش سرمایه‌گذاری برای رشد قابل توجه صادرات گاز از این منطقه است. با وجود این در کوتاه و میان‌مدت و با توجه به طرح‌ها و پروژه‌های کنونی و پیش‌بینی روند تولید و مصرف گاز در این منطقه، گاز طبیعی کشور‌های شرق مدیترانه نمی‌تواند سهم قابل‌توجهی از بازار گاز اروپا را به‌خود اختصاص دهد. در بهترین حالت حجم صادرات گاز طبیعی کشور‌های این منطقه به اروپا می‌تواند به ۲۰ الی ۳۰ میلیارد مترمکعب در سال برسد.

 

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس عنوان می‌کند که بازار‌های بالقوه شرق مدیترانه شامل بازار اروپا، بازار ال. ان. جی و بازار غرب آسیا است که برای هر بازار پروژه‌های خط لوله و ایجاد واحد‌های ال. ان. جی طراحی شده است. اولین و مشهورترین گزینه برای صادرات گاز به بازار اروپا شامل دو مسیر الف) پروژه خط لوله گاز طبیعی شرق مدیترانه و ب) صادرات از طریق ترکیه است. علاوه‌بر این، صادرات گاز به شکل ال. ان. جی نیز به‌عنوان گزینه دیگر منطقه شرق مدیترانه مدنظر است. درنهایت سومین گزینه نیز شامل صادرات گاز طبیعی از طریق خط لوله غرب آسیا به بازار این منطقه است.

 

براساس این گزارش، بازار اروپا به‌صورت سنتی جزء بازار‌های گاز طبیعی ایران محسوب نمی‌شوند؛ بنابراین به‌نظر نمی‌رسد تحرکات کشور‌های شرق مدیترانه در اروپا تهدیدی برای بازار گاز ایران باشد. با وجود این افزایش تعاملات کشور‌های این منطقه به‌ویژه رژیم صهیونیستی با سایر کشور‌های جهان از طریق ابزار انرژی می‌تواند به فرایند عادی‌سازی روابط این رژیم کمک کند که این موضوع نمی‌تواند از لحاظ ژئوپولتیک و ژئواستراتژیک به نفع ایران باشد.

 

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس می‌افزاید که در ارتباط با تأسیسات موجود ال. ان. جی در منطقه شرق مدیترانه، مصر در وضعیت مطلوب‌تری نسبت به سایر کشور‌ها قرار دارد. مصر دارای دو پایانه ارسال ال. ان. جی در منطقه ایدکو و دمیتا با مجموع ظرفیت ۱۹ میلیارد متر مکعب در سال است.

 

همچنین علاوه‌بر اروپا، غرب آسیا نیز می‌تواند یکی از بازار‌های بالقوه گاز شرق مدیترانه باشد. تنها گزینه انتقال منابع گازی شرق مدیترانه به غرب آسیا، خط لوله عربی است. این خط لوله به طول ۱۲۰۰ کیلومتر، از مصر شروع شده و با عبور از رژیم صهیونیستی به اردن، سوریه، لبنان و درنهایت ترکیه می‌رسد. درحال حاضر گاز طبیعی رژیم صهیونیستی و مصر از طریق این خط لوله با ظرفیت بین ۲ تا ۳/۴ میلیون مترمکعب در روز تنها به اردن صادر می‌شود. بخش‌های دیگر این خط لوله به دلایل متعددی ازجمله عدم تأمین امنیت در سوریه مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. بنابراین، امکان دارد، گاز طبیعی کشور‌های مصر و رژیم صهیونیستی از طریق این خط لوله به ترکیه و حتی عراق (از طریق اردن) صادر شود که در این‌صورت، اصلی‌ترین بازار‌های گازی ایران از دست خواهد رفت.

 

در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس پیشنهاد شده است تا ایران با احداث یک خط لوله گاز خود را به عراق، سوریه و درنهایت به لبنان صادر کرده و گزینه صادرات گاز به اروپا از طریق دریای مدیترانه را نیز برای خود فراهم کند. این اقدام به‌صورت پیش‌دستانه بسیاری از طرح‌های موجود در منطقه را از دستور کار خارج خواهد کرد. همچنین ایران باید با تکیه بر توانمندی‌های شرکت‌های داخلی فعال در حوزه نفت و گاز، به اکتشاف و توسعه میادین فراساحل لبنان و سوریه ورود کند.