به گزارش خبرگزاری صداوسیما رادیو اقتصاد در برنامه مجله کشاورزی به گفتگو با آقای دکتر صمد الله ابراهیمی معاون فنی و مجری طرح سامانه‌های نوین آبیاری وزارت جهاد کشاورزی پرداخته، جزئیات این گفتگو به شرح ذیل است:
سوال: آنچه که در دانش بنده است و من می‌دانم رایج‌ترین روش آبیاری در ایران آبیاری کرتی بوده است آب را باز می‌کردند در کرت‌ها که محصول آب بخورد و چقدر محصول می‌تواند از آن آب تغذیه کند خدا می‌داند که چقدر است، اما آبیاری نوین خیلی می‌تواند کمک کند به خاطر این که هم آبی که دارد بخار میشود و از دست می‌رود و آبی که در زمین هدر می‌رود و به محصول نمی‌رسد و خیلی می‌تواند تاثیرگذار باشد در برداشت محصول بهتر و همینطور زحمت کمتر برای کشاورز، از شما مقدمه‌ای بشنویم در خصوص آبیاری نوین به خصوص بحران کم آبی که نه تنها کشور ما بلکه کشور‌های همسایه ما هم درگیر آن هستند.
ابراهیمی: بحران کم آبی یکی از چالش‌های اصلی در جهان است به لحاظ پدیده تغییر اقلیمی که در جهان است این تحت تأثیر بحران کم آبی قرار داشته و در کل دنیا این موضوع به عنوان یکی از چالش‌ها است و ادامه دار هم است ما باید تدابیری بیاندیشیم و سازگاری با تغییر اقلیم را در برنامه‌هایمان داشته باشیم کشور ما به لحاظ موقعیت جغرافیایی و اقلیمی که دارد میزان بارندگی کم و از طرفی تبخیر بالا است و سه برابر متوسط جهانی است این تبخیر از طرفی توزیع مناطق مکانی و زمانی هم در بارندگی وجود ندارد و تحت تاثیر بیشتر این چالش‌ها قرار داد وابستگی شدید تولیدات کشاورزی به آب و نیاز بیشتر به غذا محدودیت‌هایی در استفاده از منابع آبی ایجاد نموده که عبور از این بحران‌ها با روش‌های آبیاری سنتی که انجام می‌شده امکان پذیر نیست البته این بحث بحران کم آبی هم از لحاظ کمی و هم از لحاظ کیفی تاثیرگذاراست، چون بحث کیفیت منابع آبی هم خیلی تاثیر دارد در کشت محصولاتی که انجام میشود و اگر ما درست استفاده نکنیم از منابع آبی که داریم به تبع این مسئله کیفیت آب پایین می‌آید و ما در جا‌هایی که الان بعضی از محصولاتی که نیاز غذایی کشور هم هست شاید در آینده نتوانیم این محصولات را هم کشت کنیم این هم یکی از مشکلاتی است که به این موضوع افزوده میشود. روش‌های جدید آبیاری به خاطر این روش‌ها مخصوصاً روش‌های با راندمان بالا باعث میشود که کارایی مصرف آب افزایش پیدا کند یعنی از هر واحد آب مصرفی، محصول بیشتری تولید شود. این همان افزایش بهره وری آب کشاورزی است که در سیاست‌ها و برنامه‌های دولت هم قرار دارد. یکی از رسالت‌های وزارت جهاد کشاورزی در این موضوع بحث افزایش بهره‌وری آب کشاورزی و امنیت غذایی است. اگر امنیت آبی تحقق پیدا کند و پایدار باشد قطعا امنیت غذایی هم خواهیم داشت با توجه به وضعیت منابع آبی که در کشور وجود دارد.
سامانه‌های نوین آبیاری یک فناوری است که با به کارگیری یک سری لوله و لوازم و تجهیزات و قطره چکان و آب پاش‌هایی که داخل مزرعه کار گذاشته میشود باعث میشود که توزیع و انتقال آب از طریق این لوله‌ها انجام شود و آب در اختیار آن گیاه قرار بگیرد به اندازه‌ای که مورد نیاز است و این هم باعث میشود تلفات آبی شکل نگیرد و کمتر بشود و تبخیری هم که وجود دارد، چون آب در سطح ریشه قرار می‌گیرد تبخیر هم خیلی پایین می‌آید و در کل صرفه جویی کلی در مصرف آب به وجود می‌آید.
سوال: این روش که اشاره فرمودید چند درصد از کشاورزان کشورمان از این روش استفاده می‌کنند و استقبال می‌کنند؟
ابراهیمی: بیش از ۳۰ درصد اراضی کشور به این سیستم‌ها تجهیز شده و کشاورزان هم با توجه به این که روز به روز محدودیت منابع آبی است حتی آب‌های زیرزمینی و کاهش آب‌های سطحی است به این موضوع پی بردند و استقبال زیادی از این طرح در کل کشور دارد انجام شود و خود کشاورزان با توجه به محدودیت‌های اعتباری که در این قسمت وجود دارد خودشان پیشرو شدند و این سیستم‌ها را انجام می‌دهند و احداث می‌کنند.
سوال: آنچه که در جاده‌ها می‌بینیم آبیاری بارانی انگار بیشتر دیده میشود. چگونه است که بیشتر از این روش استقبال می‌کنند؟ ارزان‌تر است؟ چون در آبیاری بارانی هم هدر رفت از طریق بخار کردن آب وجود دارد یا اینکه راحت‌تر می‌توانند به آن کشاورزان دست پیدا کنند؟
ابراهیمی: آماری که ما داریم و اتفاقاتی که این دهه‌های اخیر افتاده قبلاً به لحاظ وضعیتی که منابع آبی بود وضعیت بهتری داشتیم، شرایط اقلیمی بهتری بود، کشاورزان از سیستم‌های آبیاری بارانی استفاده می‌کردند یک بحث هم بحث الگوی کشتی است که قطعاً کشاورزان کشت‌های تراکمی را راغب هستند بیشتر از این سیستم‌ها استفاده کنند، ولی رویکردی که جدیداً است، استفاده از سامانه‌های با راندمان بالا است یعنی کارایی بیشتری داشته باشند مثل سیستم‌های آبیاری نواری که خیلی هم در سطح کشور طی این دهه اخیر افزایش پیدا کرده است برای کشت‌های ردیفی، اکثر نقاط کشور از این سیستم‌ها استفاده می‌کنند و یک سیستم جدید که اخیراً وزارتخانه دارد این را توسعه و ترویج می‌دهد بحث آبیاری زیر سطحی است که آن جا تبخیر به شدت کاهش پیدا می‌کند و آب مستقیم در اختیار بوته گیاه قرار می‌گیرد و راندمان‌های بالای تا ۹۵ درصد هم ایجاد میشود. این موضوع در یکی دو سال اخیر مخصوصاً از سال قبل پررنگ‌تر شده و الان هم آبیاری زیر سطحی در سطح کشور دارد به صورت پایلوت انجام میشود و اثربخشی خیلی خوبی هم داشته است.
سوال: آیا کشاورزان برای انتخاب سیستم آبیاری نوین محدودیت دارند؟ چون روش‌های بسیار زیادی هست.
ابراهیمی: معمولا انتخاب یک سیستم باید مطالعاتش انجام شود و این مطالعات تابع شرایط اقلیمی است وضعیت آب و خاک منطقه است، توپوگرافی زمین است، بحث الگوی کشت است و مسائل فنی و اجتماعی که در این قسمت دارد معمولاً مطالعات این طرح از طریق مشاورینی که در این قسمت ذی صلاح هستند و تجربه کافی دارند انجام میشود و هماهنگی که با خود کشاورز صورت می‌گیرد و آن آگاهی که به کشاورز داده میشود و تشریح میشود سیستم‌هایی که مناسب آن مزرعه است، این سیستم انتخاب میشود. قطعاً یک تعاملی وجود دارد، ولی بعضی از مسائل شاید کشاورزان عزیز به آن اطلاع نداشته باشند و از مزایای آن آگاهی نداشته باشد این‌ها مسائلی است که مشاوری که وجود دارد در کنار کشاورز تصمیم گیری را انجام می‌دهند و آن سیستم انتخاب میشود.
سوال: با توجه به این که شما معاون فنی مجری طرح سامانه‌های نوین آبیاری وزارت جهاد کشاورزی هستید آیا فکر میکنید در مسیر جلب مشارکت مردم در اجرای آبیاری نوین یا به شکل‌های مختلف فکر میکنید چه چالش‌هایی پررنگ‌تر است که خیلی برخی از کشاورزان استقبال نمی‌کنند؟
ابراهیمی: ما محدودیت منابع آبی داریم، ولی مشکلاتی هم البته در این بخش وجود دارد الان تقریباً اکثر اراضی در کشور به صورت خرد و پراکنده هستند این باعث میشود که هزینه‌های طرح افزایش پیدا کند و ما شاهد کاهش کمی و کیفی منابع آب هم هستیم که گا‌ها محدودیت‌هایی ایجاد می‌کند. سیستم‌ها شاید هزینه اولیه نسبتا بالایی باشد و بعضی از کشاورزان توانایی تامین آن بخشی که قرار است برای تکمیل پروژه آورده داشته باشند به لحاظ عدم توانایی نتوانند تامین کنند و این محدودیتی است که گاهی به لحاظ نوسانات قیمت لوازم و تجهیزاتی که وجود دارد این مسائل پیش می‌آید.
سوال: آیا کشاورز باید حتماً مالک زمین و حقابه باشد؟
ابراهیمی: معمولا طرح برای مالکینی انجام میشود که سند آب و زمین معتبر داشته باشند، مهم این است که آن بهره برداری در مدت زمان اجرایی طول عمر سیستم اتفاق بیفتد که این تعهدات را بپذیرد که در طول زمان بهره برداری درستی انجام دهد، برای آن اراضی این سیستم انجام میشود، ولی اسناد و مدارک قطعاً باید برای اجرای یک سیستم وجود داشته باشد.
سوال: آینده را در حوزه محصولات کم آب بر و آبیاری نوین چگونه می‌بینید؟
ابراهیمی: آینده قطعاً روز به روز با محدودیت منابع آبی رو به رو هستیم. روندی است که ادامه دار است منتها ما باید مدیریت صحیح در آن قسمت داشته باشیم، یک سری اقدامات انجام دهیم صرفا بحث سامانه‌های نوین آبیاری به عنوان یکی از ابزار‌ها است و در بخش‌های دیگر هم باید مدیریت باشد و همکاری بین بخشی خیلی کمک می‌کند و کشت‌های محصولات کم آب بر است و بحث کشت گیاهان گلخانه‌ای است و روش‌های دیگر که باید همه در کنار هم باشد تا از این بحران عبور کنیم.
