خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: سرانجام پس از کش و قوس های فراوان انتخابات ۲۰۲۳ ترکیه با پیروزی قطعی رجب طیب اردوغان به پایان رسید تا کاخ «بش تپه» یکبار دیگر برای پنج سال آینده میزبان این سیاستمدار شکست ناپذیر آنکارا شود.
انتخابات این دوره از ریاست جمهوری ترکیه غیر قابل پیش بینی ترین و پر تنش ترین انتخابات در طول حیات جمهوری این کشور بوده است، زیرا در این دور از رقابت ها عملاً شاهد شکاف عمیق در جامعه مردمی و سیاسی ترکیه و تقابل دو گفتمان متفاوت سیاسی یعنی اسلام گرایی و لائیکی بوده ایم. اما با همه اینها فرض شکست خوردن اردوغان این سیاستمدار کهنه کار ترک کمی دور از ذهن بود. دلیل به این بر می گردد که با همه بحران های اقتصادی و مشقت های دوران پسا زلزله ترکیه، اما رئیس جمهور این کشور همچنان چهره سیاسی مورد قبول در ترکیه محسوب می شود.
اما سوال اصلی این است؛ چه فاکتورهای در پیروزی اردوغان و شکست رقیبش یعنی قلیچدار اوغلو تاثیر گذار بوده است؟
در ابتدا باید گفت اگر این دور از پیروزی برای اردوغان سخت به سرانجام رسید و انتخابات امسال به دور دوم کشیده شد به دلیل افزایش محبوبیت قلیچدار اوغلو نبوده است، بلکه رکود اقتصادی و ضعف مدیریت در دوران زلزله ترکیه در این موضوع تاثیر گذاشتند.
اما اولین و مهمترین دلیلی که موجب شکست دوباره قلیچدار اوغلو در مقابل اردوغان شد، ائتلاف او با رهبران اپوزیسیون معروف به «ائتلاف ملت» است. اختلاف رویکرد و نگرش در میان شش حزب مخالف در این ائتلاف یکی از مهم ترین عوامل در بی اعتمادی مردم نسبت به فردای ییروزی قلیچدار اوغلو به عنوان نامزد ریاست جمهوری این ائتلاف بود. زیرا پیش بینی می شد در فردای روز انتخابات در نوع مدیریت کشور میان این احزاب اختلاف نظرهای شدید ایجاد شود در نتیجه شرایط جامعه نه به سمت توسعه و پیشرفت بلکه به همان ترکیه قبل از اردوغان بازگردد.
سکوت خانم مرال آکشنر رهبر «حزب خوب» به عنوان عضو ائتلاف ملت بعد از دوره اول انتخابات نشان از تزلزل عمیق در داخل ائتلاف بود، همین نیز کافی بود تا طرفداران ائتلاف را نیز ناامید از پیروزی قلیچدار اوغلو کند.
دلیل دوم را می توان در توجه مردم به مساله بقا و امنیت نسبت به اقتصاد بررسی کرد؛ احزاب و روزنامه نگاران منتقد اردوغان در این دو سال اخیر با توسل به هجمه و انتقاد، سعی کردن نوع مدیریت اردوغان و تیمش را در موضوع اقتصاد زیر سوال ببرند تا بستر شکست او در انتخابات فراهم شود. البته تا حدودی هم توانستند بخش مهمی از جامعه را با خود همراه کنند اما این موضوع برای شکست اردوغان کافی نبود. زیرا موضوعی که اردوغان توانسته بود به افکار عمومی القا کند اهمیت امنیت و بقای کشور در مقابل تهدیدات خارجی بود.
وقتی مقامات آنکارا انتخابات را به موضوع بقا ربط داده و می گفتند این انتخابات مربوط به مساله بقای کشور است این ترس را به افکار عمومی منتقل می کردند که در صورت شکست اردوغان و حزب متبوعش احتمال به خطر افتادن ثبات و امنیت کشور و پایان بقای ترکیه وجود دارد. پیروزی اردوغان نشان می دهد علیرغم نارضایتی مردم از شرایط اقتصادی کشور اما امنیت به مراتب مهم ترین مولفه برای مردم ترکیه است.
دلیل سوم ادامه محبوبیت اردوغان در میان اقشار اسلام گرا و سنتی است؛ این قشر از جامعه ترکیه برای اردوغان اهمیت فراوانی دارد و در حقیقت مهم ترین سرمایه اردوغان برای ادامه حیات سیاسی اش همین قشر هستند. برای همین در این چند سال اخیر اردوغان همه تلاش خود را کرده تا این بخش اسلامگرای را همیشه همراه خود داشته باشد، برای همین همیشه بخش مهمی از سخنرانی های اردوغان حول محور موضوعاتی باب میل این قشر تنظیم می شود، به عنوان مثال اردوغان همیشه در پایان سخنانش دعا میکند «خدایا مناره هایمان را بدون اذان و کشورمان را بدون پرچم نگذار». این دقیقاً همان ادبیاتی است که شور وطن و اسلام پرستی را در میان قشر سنتی ایجاد می کرد. این قشر که در دوره قبل از اردوغان سختی های بسیاری به دلیل اعتقادات دینی و رعایت حجاب شان متحمل شده اند در شرایط امروز ترکیه اردوغان را همانند ناجی خود می دانند و ترجیح می دهند او همچنان زمامدار کشور باشد.
در این میان پیشرفت در حوزه صنایع در دوره زعامت حزب عدالت و توسعه را به عنوان عامل چهارم پیروزی اردوغان نباید فراموش کرد. برای مثال تولید و صادرات پهپادهای بیرقدار و حمایت همه جانب دولت کنونی ترکیه از شرکت بیرقدار یک افتخار ملی برای ترکیه محسوب می شود. این موضوع مانند برگ برنده ای بود که رسانه های نزدیک به اردوغان در این چند سال اخیر به تبلیغ آن پرداختند تا اینگونه با تحریک حس ملی گرایی این نگاه را ایجاد کنند که با آمدن حزبی دیگر این پیشرفت ها دیگر حاصل نمی شود. کما اینکه هالوک بیرقدار مدیر شرکت بیرقدار هم همیشه از احتمال رفتن اردوغان و تاثیر نبود او در روند فعالیت شرکتش ابراز نگرانی می کرد.
اما دلیل آخر پیروزی اردوغان را می توان در نوع سیاست خارجی دولت انکارا تحلیل کرد؛ اردوغان سیاستی مبتنی بر موازنه با دولت های منطقه و غرب را در اولویت سیاست های راهبردی خود داشته است. رئیس جمهور ترکیه علی رغم اینکه روابط مطلوبی با دولت های اروپایی برقرار کرده اما به روابط کشورش با دولت های منطقه حوزه خلیج فارس نیز توجه کرده است. تنها خطای اردوغان در حوزه سیاست خارجی تیره کردن روابطش با دولت سوریه است که چند ماه مانده به انتخابات سعی کرد گام هایی در راستای ترمیم روابط با آنکارا و دمشق بردارد و این موضوع نیز در پر کردن سبد رای او بی تاثیر نبوده است. البته اردوغان با از سر گیری روابط آنکارا با ابوظبی و ریاض نیز فرصت انتقاد به مخالفانش را نداد. تلاش آنکارا به عنوان بازیگری تاثیر گذار در جنگ روسیه و اوکراین و میانجیگری برای حصول توافق غلات نیز از برگ برنده های سیاست خارجی اردوغان طی دوسال اخیر بوده است. شاید برخی سیاست ها و رویکردهای منطقه ای اردوغان باب میل دیگر دولت ها نبوده است اما این نوع سیاست برای شهروندان ترک مقبول و مطلوب بوده است.
باید گفت مهم ترین خطای محاسباتی قلیچدار اوغلو در کاندیدا شدن او بود. اردوغان به خوبی می دانست اگر رقیبش قلیچدار اوغلو باشد می تواند او را شکست دهد برای همین تا قبل از انتخابات هر بار در سخنانش خطاب به او می گفت «ای قلیچدار اوغلو اگر راست می گویی خودت نامزد ریاست جمهوری باش».
اردوغان هنوز به عنوان شخصیت سیاسی کاریزماتیک در جامعه ترکیه و جامعه جهانی شناخته می شود و قلیچدار اوغلو اگر چه با اتحادش با دیگر احزاب و تشکیل جبهه ای علیه اردوغان سعی کرد او را از میدان به در کند اما هنوز اندازه اردوغان اعتبار سیاسی بدست نیاورده است. قلیچدار اوغلو هم فریب نظرسنجی‌های شرکت‌ها و موسسات انتخاباتی ترکیه و خارج از ترکیه را خورده بود و فکر می کرد پیروز قطعی انتخابات خواهد شد. درحالی که پیشتر نیز شکست در مقابل اردوغان را تجربه کرده بود. شاید به خاطر همین است که این روزها در ترکیه به او لقب «مردی که از شکست خوردن خسته نمی شود» داده اند.
با توجه به موضوعات مورد اشاره در بالا می توان گفت اینگونه شد که سرانجام اردوغان در دورم انتخابات با بدست آوردن حمایت سینان اوغان نماینده ائتلاف آتا (در دور اول انتخابات) توانست پیروزی خود را قطعی کند تا دوباره با کالسکه ای شش اسب وارد کاخ ریاست جمهوری ترکیه شود.
