تصاویر گشت‌وگذار میان خانه‌های اربابی | اینجا ماسوله‌ی شرق گیلان است | اُمام؛ روستایی به قدمت تاریخ

همشهری آنلاین - مریم ورشو: تصمیم می‌گیرم برای دیدن روستای تاریخی «اُمام» واقع در شهرستان املش به گیلان بروم. بنابراین وارد جاده جنگلی و زیبای «بلوردکان» می‌شوم و از آنجا به «خصیب دشت» به یک دو راهی می‌رسم که یکی به اُمام ختم می‌شود و دیگری به «سرتربت». 

ابتدا به سرتربت که فاصله چندانی با آن ندارم می‌روم تا در آنجا مقبره سلاطین کیایی را ببینم، اما راه را گم می‌کنم و به یک جاده کوهستانی می‌رسم. جاده‌ای خاکی که در برخی جاها شیب‌های تندی دارد.

نم‌نم باران این اضطراب را در من به وجود می‌آورد که باران تند شود خودرو در گل و لای آن گیر کند. دل را به دریا می‌زنم و جاده‌ای را که غرق عطر گون‌ها و بومادران است طی می‌کنم.

در ادامه به یک چوپان برمی‌خورم و از او نشانی دقیق سرتربت را می‌پرسم. او می‌گوید که باید دو سه کیلومتری را برگردم. احتمال می‌دهد که به دلیل مه غلیظ نتوانم مکان مورد نظر را ببینم.

 تصمیم می‌گیرم برگردم، اما از من می‌خواهد که قبل از رفتن حتما سری هم به بقعه باباجان دره بزنم. بقعه‌ای که در سال ۸۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. 

• روایت‌ مصور واقعه عاشورا در سقانفارهای مازندران و مقبره‎‌های امامزادگان گیلان | آلونک‎‌های چوبی مزین به نقاشی‎‌های اسطوره‎‌ای و آیینی از زمان قاجار

تعجب می‌کنم که یک اثر ملی در این روستای دورافتاده محصور در باغ‌های گردو و فندوق قرار دارد و هیچ تابلویی هم برای معرفی آن به گردشگران نیست. پیشنهادش را می‌پذیرم و راهی بقعه آقاسید ابراهیم می‌شوم.

بنای بقعه ۳ ایوان با ستون‌های لاچ لنگری دارد و از سنگ، گل و چوب ساخته شده است. وقتی وارد بقعه می‌شوم از نقاشی‌های مذهبی داخل وجداره بیرونی و سقف بنا حیرت می‌کنم. اما به سرعت نگرانی جای این حیرت را می‌گیرد. رطوبت در کمین این اثر هنری تاریخی است. سرتاسر دیواره‌ها با یادگاری نوشت پر شده است و نیاز به مرمت دارد. در حالی که نقاشی‌های بقاع گیلان ارزش زیادی دارند. همچنین بیشتر آنها در شرق استان قرار دارند و مربوط به زمان قاجار هستند.

بعد از باباجان دره تغییر مسیر می‌دهم و به سر تربت می‌رسم. آنجا هم وضعیت بهتری ندارد. تعدادی از سنگ قبرهای تاریخی نفیس آن سال‌ها پیش به سرقت رفته و برای چندتای باقی‌مانده هم کاری صورت نگرفته است.

بعد از آن جا به امام می‌روم؛ روستایی قدیمی با خانه‌های بی‌نظیر اربابی‌اش. می‌گویم خانه‌های اربابی چون روستای امام از دوران صفویه مرکز خوانین املش بوده است. با وجود اینکه زلزله رودبار  بسیاری از خانه‌های روستاهای اطراف را تخریب کرده بود، اما خانه‌های قدیمی امام سرپا ماندند. خانه‌هایی که قدمتشان از یک قرن هم بیشتر است.

• ببینید | لوکیشن فیلم خانه دوست کجاست؟ | کوکر؛ روستای زلزله‌زده‌ای که کیارستمی دوستش داشت | سفر از کوکر تا پُشته

خانه‌های قدیمی این روستا معماری متفاوتی دارند؛ وقتی در کوچه پس کوچه‌های این روستا قدم می‌زنم درها و پنجره‌های چوبی این روستا مرا به گیلانی می‌برد که در شهرها دیگر نمی‌بینیم. بی‌راه نیست که به امام، ماسوله شرق گیلان می‌گویند! تعجبم از این است که چرا با وجود این همه خانه روستایی اینجا را به موزه دوم میراث روستایی گیلان تبدیل نمی‌کنند. دقیقا شبیه موزه‌ای که در پارک جنگلی سروان رشت قرار دارد!

• تصاویر | اولین اکو موزه ایران کجاست؟ | موزه میراث روستایی گیلان ؛ گنجینه‌ای ارزشمند از میراث گذشتگان

بعد از کمی گشت و گذار در روستا به خانه تاریخی «امان الله خان صوفی» می‌رسم. این بنای تاریخی مربوط به اواخر دوره قاجار است. خانه چوبی بزرگی است. پلان این خانه مستطیلی و در ۲ طبقه ساخته شده است. مصالح آن هم خشت، آجر، گچ، چوب و کاهگل است و شیروانی خانه هم «لـَت پوش» است و من هم که عاشق خانه‌های شیروانی‌ و لت پوش‌های گیلان هستم دلم می‌رود از زیبایی این معماری.

این بنا هم ثبت ملی شده، ولی درحال ویرانی است. وقتی از حیاط به سمت طبقه بالا حرکت می‌کنم صدای جیرجیر پله‌های چوبی‌اش مرا پرت می‌کند به روزگاری که امان الله خان صوفی در این خانه با مباشران و خدمتکارانش زندگی می‌کرد و  از همین پله‌های چوبی رفت و آمد می‌کرد. 

خانه بوی آشنای نا می‌دهد. برای من که اهل شمالم این بوی نم و رطوبت برایم نوستالژی است. در برخی نقاط کف خانه می‌لرزد؛ به طوری که هر آن احساس می‌کنم که می‌خواهد فرو بریزد. بعضی درها هم از جا کنده شده‌اند. در حین بازدیدم از خانه امان الله خان به ایوان چوبی خانه می‌رسم و چشمم به یک صندلی چوبی فرنگی میفتد؛ چشم‌هایم را می‌بندم و تصور می‌کنم که امان الله روی این صندلی نشسته است و به چشم‌انداز روبه رویش نگاه می‌کند. دوباره چشم‌هایم را باز می‌کنم و هری دلم می‌ریزد، از اینکه حتی اگر خان باشی و صاحب ملک و املاک روزی به همین سادگی دیگر نیستی!  

در نزدیکی این روستا هم یک اثر باستانی استوانه‌ای شکل روی کوهی به نام «میل امام» هم وجود دارد که گفته می‌شود به عنوان آتشگاه استفاده می‌شد. این میل یا برج از سنگ و ملات ساخته شده است و از دور با ارتفاع حدود ۷ متری‌اش خودنمایی می‌کند. همچنین یک قبرستان قدیمی هم پشت زیارتگاه روستا وجود دارد. که طبق کاوش‌های باستان شناسان روی برخی گورها؛ مشخص شد قدمت این روستا به ۳۵۰۰ سال پیش می‌رسد.

می‌دانم که شما هم که این سفرنامه کوتاه را می‌خوانید اهل سفر هستید و مثل بسیاری از افراد دیگر شمال و گیلان مقصد گردشگری‌تان است. اگر دلتان خواست؛ این بار کمی متفاوت سفر کنید، سری به املش و روستای تاریخی امام بزنید و کمی در تاریخ گردش کنید.