به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، حق آبه های ایران از رودخانه های مرزی و مساله دیپلماسی آب به عنوان راه حل اصلی حل این مساله در روزهای اخیر و با افزایش بحث ها پیرامون حق آبه ایران از هیرمند بالا گرفت. بعد از این اتفاق نیروهای خلافت خودخوانده طالبان در تعرضی آشکار دو نفر از نیروهای مرزی کشورمان را به شهادت رساندند و همزمان چند نفر از نیروهای طالبان نیز در این درگیری تلف شدند. اما بعد از آن همچنان دستگاه دیپلماسی پیگر حل این مناقشه به روشهای دیپلماتیک بود که تاکنون هیچ نتیجه ای در پی نداشته است.
مساله حق آبه خارج از تمامی حواشی سیاسی و امنیتی آن که گاهی اوقات هزینه های سنگین تر از متن بر کشور وارد می کند نهایتا هیچ راه حلی جز به کارگیری زبان گفتگو برای به حداقل رساندن مناقشه بر سر منابع آبی ندارد. اما اینکه این مساله تا چه میزان در اولویت دستگاه سیاست خارجه است و آیا اصلا برنامه برای حل این مساله وجود دارد یا نه جای بحث و بررسی دارد.
در این باره جمال محمدولی سامانی، مدیر سابق گروه آب مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار اجتماعی رکنا تصریح کرد: معمولا خیلی از کشورها از مسائل مرزی به عنوان یک ابزار استفاده می کنند و از مهمترین این مسائل که اکنون کشور ما نیز با آن درگیر است موضوع حق آبه است.
وی افزود: هیچ کشوری در مورد این مساله که یک کشوری از منابع آبی در دسترس خود برای پیشرفت و توسعه خود استفاده کند نقطه بحث ما نیست بلکه ایجاد محدودیت برای سرزمین های پایین دست از راه ساختن سد یا انحراف مسیر رودخانه ها مساله ای است که دیپلماسی آب باید در حل آن کوشا باشد.
عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس بیان داشت: این مساله در بعد انسانی مشکلاتی را برای کشورهای پایین دست ایجاد می کند و این میتواند تبعات اجتماعی و زیستی داشته باشد. به عنوان مثال در مساله حق آبه ایران در هیرمند ما خواستار عدم استفاده کشور افغانستان از منابع آبی خود نیستیم بلکه مطابق یک قرارداد فی مابین خواستار حق آبه خود از این محل هستیم.
سامانی با اشاره به اینکه در مساله دیپلماسی آب تنها وزارت امور خارجه مسوولیت پیشبرد گفتگوها را ندارد و مجموعه ای از سازمان ها و نهادها از جمله وزارت نیرو باید پای کار باشند، تاکید کرد: اقدامی که ترکیه اکنون انجام داده است تسلط حداکثری بر تمامی منابع آبی است که کشورهایی مانند ایران، عراق و سوریه در پایین دست آن قرار دارند و این می تواند در آینده شمالغرب کشور را با مشکل جدی روبه رو کند.
وی ادامه داد: مورد بازدارنده ای که می تواند کشورهای همسایه ما را از آن سیاست خصمانه خود در قبال حق آبه ها وادار به عقب نشینی کند بحث روابط اقتصادی و در هم تنیدگی آن است که متاسفانه ما از این نظر هم دچار غفلت شده ایم.
عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس اضافه کرد: به نظر می رسد ما در کوتاه مدت توانایی حل مناقشات آب را با کشورهای همسایه نداشته باشیم زیرا هم اکنون عراق در یک محاسبه سیاسی بعد از این که به این نتیجه رسید توان مقابله با سیاست های آبی ترکیه را ندارد اکنون در صدد مقابله با ایران است این در حالیست که ترکیه سدسازی های خود را در حوزه های آبریز در چند سال گذشته به پایان رسانده است.
سامانی اظهار داشت: ما در خصوص حق آبه هیرمند یک قرارداد تاریخی و رسمی داریم اما در مورد ارس در شمالغرب کشور هیچ قراردادی نداریم و به همین دلیل است که ترکیه اقدامات کنترلی شدید خود از جمله ساخت چندین سد در بالادست ارس را آغاز کرده است و این یک مشکل دیگری را برای کشور ما ایجاد خواهد کرد.
وی عنوان کرد: با این مسیری که کشور ما در پیش گرفته است افزایش مهاجرت و مشکلات اجتماعی و زیستی در مرزهای جنوب شرقی و شمال غربی محتمل تر است تا اینکه افق حل مساله ای مشاهده شود چانچه در مورد افغانستان اصلی ترین خواسته آنها به رسمیت شناختن طالبان توسط جمهوری اسلامی ایران است و ما همچنان آنها را به رسمیت نشناخته ایم.
عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس گفت: ما تا یک برنامه پیوسته و بلند مدت و حساب شده در این خصوص نداشته باشیم به هیچ عنوان به یک نتیجه مطلوب نخواهیم رسید. ما در منطقه سیستان و بلوچستان نزدیک به یک میلیارد دلار برای توسعه طرح های کشاورزی اختصاص دادیم که همه آنها بی نتیجه ماند و وقتیکه مردمان این منطقه افق و چشم انداز آینده خود را پایدار ارزیابی نمی کنند تصمیم به مهاجرت می گیرند.
سامانی افزود: ما از نظر برنامه ریزی نتوانستیم مشکلات را پیش بینی کنیم و برای آنها راه حل های مناسبی ارایه دهیم و تمامی اینها ریشه در نبود درک درست از مساله آب در بین مدیران دارد.
وی بیان داشت: درک ابعاد مساله در حل مساله بسیار مهم است اینکه ما برای حل مساله آب نباید سراغ آبهای زیر زمینی برویم و به بحران های دیگر دامن نزنیم نیازمند یک درک درست از مساله است که متاسفانه از آن بهره مند نیستیم.
عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس تاکید کرد: من فکر می کنم دولت فعلی و دستگاه دیپلماسی فعلی می تواند مساله آب را حل کند زیرا تمام ابعاد آن مشخص است اما دلیل اینکه نسبت به این موضوع اقدام علملی انجام نمی گیرد این است که در حال حاضر این مساله در اولویت کشور نیست.
