اندیشه‌های امام درباره مردمی سازی اقتصاد

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، برنامه میز اقتصاد شبکه خبر با حضور آقای سید حسین حسینی پژوهشگر اقتصادی، آقای حمیدرضا حسینی دانا عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، خانم نرگس معززی خبرنگار گروه اقتصاد کلان خبرگزاری صدا و سیما، آقای محمدعلی حیدری پژوهشگر اقتصادی از استودیوی همدان به بررسی اندیشه‌های امام درباره مردمی سازی اقتصاد پرداخت.

مجری: کار‌هایی را که مردم نمی‌توانند انجام دهند دولت باید انجام دهد، کار‌هایی هم که هم دولت می‌تواند انجام دهد و هم مردم، آزاد بگذارید تا مردم انجام دهند، جلوی مردم را نگیرید فقط نظارتی کنید که مبادا انحراف پیدا شود این فرمایشات امام به تاریخ ۴ شهریور ۱۳۶۳ در جمعی از اعضای هیات دولت وقت بود.
سوال: خانم معززی مهمترین نکاتی که در اندیشه امام در خصوص مشارکت مردم وجود دارد و شما در طول تهیه گزارش با آن برخورد داشتید چیست؟
معززی: با بررسی‌هایی که ما از نگرش‌ها و گفتمان‌های امام داشتیم به خصوص نسل ما که امام را به صورت وجودی شان حس نکردند در صحیفه امام از این موضوع یاد شده که امام نگاه جدی به مشارکت مردم در اقتصاد دارد و این را در هر دیداری که با اعضای هیئت دولت و مسئولان داشتند تکرار می‌کردند و به جزئیات و مصداق هم آن‌ها را نام می‌برد از جمله کشاورزی و صنعت و به تولیدات داخلی خیلی تاکید می‌کنند هم در گزارشی که دیدیم و بقیه صحبت‌هایی که امام دارند نتیجه گفتمان این است که مردم مشارکت کنند و مشارکت طوری باشد که سود هم به مردم برسد، ما این را در تصویب قانون اساسی هم می‌بینیم اصل ۴۴ قانون اساسی دو سوم سهم اقتصاد را به مردم می‌دهد اقتصادی که بخش خصوصی، تعاونی‌ها و دولت‌ها دارند. نگاه امام تاکید می‌کند مردم باید برای کشوری که برای خودشان است تلاش کنند و سودشان را هم خودشان ببرند این را در فواصل و دوران‌های مختلف می‌بینیم افزایش تعداد کارگاه‌ها و کارخانه‌های بزرگ طوری است که وزارت صنعت آخرین گزارشی که می‌دهد ما در سال‌های ابتدایی انقلاب یعنی سال‌های ۵۷ و ۵۸ فقط ۴ هزار کارگاه صنعتی داشتیم، ولی در سال ۱۴۰۰ این‌ها به ۲۰۹ هزار کارگاه صنعتی بزرگ و متوسط می‌رسد و قشر عظیمی از مردم با گرفتن مجوز دارند در تولیدات داخلی ما نقش ایفا می‌کنند و همچنین تولید ناخالص داخلی را بالا می‌برند و در آمار‌های جهانی نشان داده می‌شود که ما سهم بیشتر رشد اقتصادی و رشد صنعتی ما به دست خود مردم انجام می‌شود.
سوال: ممنون، آقای حسینی اهمیت مشارکت مردم در اقتصاد از دیدگاه امام چیست؟
حسینی: اگر بخواهم از نظر حضرت امام به این موضوع بپردازیم ایشان جایگاه ویژه و مهمی برای مشارکت مردم نه فقط در اقتصاد بلکه در همه عرصه‌ها قائل هستند، من چند مورد را به صورت تیتروار سعی می‌کنم عنوان کنم، مورد اول این که حضرت امام مشارکت مردم در اقتصاد را هم حق مردم می‌دانند و هم از طرف دیگر وظیفه مردم می‌دانند، مورد بعدی این که نیروی مردمی یک نیروی خیلی عظیمی و گسترده است در سراسر کشور پراکنده است و علت دوم تاکید امام به خاطر گستردگی نیروی مردمی است، علت سوم این است که در نگاه حضرت امام وقتی مردم در امری مشارکت می‌کنند به خاطر قاعده یدالله مع الجماعه آن کار به وقوع می‌پیوندد و انجام می‌شود که آن قدرت باری تعالی را به همراه می‌آورد، علت بعدی این که طبق نگاه حضرت امام وقتی مردم در امری مشارکت می‌کنند نمی‌شود خلاف خواست مردم را به آن‌ها تحمیل کرد. مورد بعدی این که اساسا مشارکت مردم لازمه آرامش در کشور است، لازمه برقرار شدن یک حکومت است. مورد بعدی که در اندیشه‌های ایشان می‌شود استخراج کرد این که با مشارکت مردم، قدرت دولت در عرصه‌های مخصوصا اقتصادی افزایش می‌یابد.
سوال: در گزارش هم بود می‌فرمایند جایی که مردم می‌توانند ورود کنند و اقتصاد را پیش ببرند، دولت آن جا ورود نکند.
حسینی: ما متاسفانه دوگانی در اقتصاد داریم دوگان دولت مردم است و فکر می‌کنند اگر مردم در عرصه‌های مختلف مشارکت کنند قدرت دولت در آن عرصه کم می‌شود در حالی که در نگاه حضرت امام این یک جور‌هایی مردود است و حتی با مشارکت مردم قدرت دولت افزایش می‌یابد و بستگی به نحوه تعامل دولت و مردم دارد که این را چگونه تعریف کنیم. مورد بعدی این که حضرت امام می‌فرمایند قدرت و دقت شناسایی مردم بالا است و این مشارکتشان باعث می‌شود ما بتوانیم از ظرفیتشان استفاده کنیم و مورد بعدی این که با مشارکت‌های مردم منیت‌های افراد که در خیلی از موارد گره در کار ایجاد می‌کند به ما تبدیل می‌شود و نیروی اضافه ایجاد می‌کند. مورد بعدی اینکه حضرت امام می‌فرمایند با مشارکت مردم فساد کاهش می‌یابد، چون بین دست اندرکاران یک مجموعه، تعدادشان و فساد رابطه معکوسی می‌شود قائل شد هرچقدر این دست اندرکاران بیشتر باشند قدرت نظارتشان بیشتر می‌شود و فساد کاهش می‌یابد و مورد آخری که از اندیشه‌های حضرت امام استخراج کردیم این است که مشارکت‌های مردمی برگرفته از سیره معصومین (ع) و قرآن کریم است یعنی یک نگاه اسلامی است و شما در اقتصاد اسلامی هم دقت کرده باشید یک بُعد اقتصاد اسلامی مردمی کردن اقتصاد است.
سوال: آقای حسینی دانا راهکار‌هایی که امام برای مردمی سازی اقتصاد ارائه کردند چه چیز‌هایی هستند؟
حسینی دانا: با سلام، با یک نگاه تاریخی اگر به این موضوع نگاه کنیم حضرت امام با ظلم و جوری که در دوره قاجار و دوره پهلوی نسبت به مردم روا داشته شده بود و ثروت‌های مردم با ظلم و جور گرفته شده بود، بسیاری از اموال مردم شاید در دوره‌هایی به کشور‌های دیگر داده شده بود، سرزمین هایشان، زمین هایشان و با یک فقر و محرومیتی مردم عقب نگه داشته شده بودند از یک سودولت جدید و نوپایی هم که آمده بود به کمک و حمایت نیاز داشت و از طرفی هم این فرهنگ باید پایه گذاری می‌شد که از انقلاب اسلامی به بعد، مردم در صحنه باشند و عقب نگه داشته نشوند. تاکیدات زیادی حضرت امام خمینی داشتند در خصوص رفع محرومیت‌ها، خودکفایی، استقلال و عدم وابستگی به بیگانگان و نفی تفکرات شرقی و غربی برای این که بتوانند مردم روی پای خودشان بایستند و کشور را بسازند.
سوال: البته ما قسمت مشارکتش را بیشتر تاکید داریم در تفکرات حضرت امام، مشارکت مردم
حسینی دانا: می‌بینیم که ایشان توصیه‌هایی به دولت می‌کنند و توصیه‌هایی به مردم برای مشارکت، در باب توصیه‌هایی که به دولت و دست اندرکاران قوای سه گانه ایشان دارند احترام به مالکیت‌های مشروع، احترام به ثروت‌های مشروع، عدم مداخله در حریم خصوصی افراد و موارد این چنینی می‌بینیم در منشور فرمان هشت ماده‌ای امام و در توصیه‌های بعدی می‌بینیم که دائما بر این تاکید می‌کنند و با صحبت‌هایی که با مردم داشتند سعی کردند مردم را به میدان بیاورند این که ما هم در وصایای ایشان می‌بینیم و هم در کتاب‌ها و سخنرانی هایشان ملاحظه می‌شود که سعی می‌کنند به مردم جرات کارکردن بدهند، به جوان‌ها می‌گویند به میدان بیایید و توانایی خودتان را به منصه ظهور بگذارید، به کارگران و نیرو‌های نظامی، روی عدم وابستگی، خودکفایی و خوداتکایی، تشویق مردم به صدا و سیما می‌بینیم که در دوره‌هایی توصیه میکنند که اولا سبک زندگی غربی را خیلی ترویج نکنند، مصرف گرایی را ترویج نکنند و به مردم جرات دهند که به میدان بیایند و فعالیت کنند حتی ما می‌بینیم که در اعتماد به نفس دادن به نیرو‌های صنعت و صنایع دفاعی هم همواره ایشان تشویق می‌کنند از تعمیرات هواپیماها، قطعه سازی‌ها تشویق می‌کنند که این کار ادامه یابد و به آن‌ها می‌گویند اگر که شما ادامه دهید می‌توانید که کلا قطع وابستگی به نیرو‌های بیگانه داشته باشید. اصول قانونی که در گزارش شما هم بود اصل ۴۴ را بسیار تاکید کردند، روی تعاونی‌ها تاکیدات بسیار فراوانی داشتند، روی بازگرداندن اموالی که به ناحق از مردم گرفته شده بود و آوردن آن‌ها و پس دادن به مردم و آوردن آن‌ها به صحنه توسط مردم تاکیدات زیادی داشتند حتی در فرامینی به نخست وزیری و شورای عالی قضایی دستوراتی دادند که اگر مردم آمدند و سرمایه‌ها را به میدان آوردند و شکایت داشتند شما مسئول رسیدگی به شکایات هستید، روی کاهش مصرف گرایی و دوری از ناامیدی تاکیدات فراوان داشتند وقتی که سخنرانی ایشان را مضامینش را واکاوی می‌کنیم این را می‌بینیم.
سوال: اگر مصداقی‌تر ببینیم تجربه‌ها و اتفاقات تاریخی که نشان دهنده عزم امام بر مشارکت مردم در اقتصاد هستند را می‌خواهیم با مثال به ما بگویید.
حسینی دانا: شما ببینید در اوایل انقلاب یعنی در خرداد ۵۸ ایشان فرمانی می‌دهند برای جهادسازندگی، ایشان در فرمانشان که از رادیو پخش شد و مردم شنیدند فرمودند که الان دوره بازسازی است و ما دستمان را به سمت ملت دراز می‌کنیم تا ملت به میدان بیایند و کمک کنند بلافاصله ما دیدیم که گروه‌های فراوانی از مردم از شهدای محراب گرفته تا بخش‌های عظیمی از کسبه، کارگران، کارمندان به میدان آمدند به سمت روستا‌ها رفتند، چون امام تاکید زیادی روی محرومیت زدایی به ویژه در روستا‌ها داشتند به سمت روستا‌ها رفتند در پروژه‌های آبرسانی، برداشت محصول و کمک به بازسازی‌ها، راه سازی، جاده سازی، فعالیت کردند.
سوال: مشارکت مردم آن جا چطور جذب شد؟
حسینی دانا: بیشتر روی بحث‌های خیریه و داوطلبانه، کار بدون مزد و منت، همکاری با یکدیگر، تعاون، وحدت کلمه این‌ها کلیدواژه‌هایی بودند که هم امام توصیه می‌کردند و هم مردم همین را ادامه دادند و این قدر جهادسازندگی را که این جا مثال زدم این قدر تقویت کردند که خودش تبدیل شد به یک وزارتخانه و بعدا در وزارت جهاد کشاورزی ادغام شد، ولی این تجربیات حتی در دوران دفاع مقدس، در اوجش در تشکیل سازمان بسیج مستضعفین که عمدتا نیرو‌های مردمی هستند و کار داوطلبانه می‌کنند مشاهده شد. یک الگویی را امام پایه گذاری کردند الگوی مشارکت‌های مردمی که تاکیدشان هم در وصایا این است که این را به نسل‌های بعدی هم منتقل کنند و به مردم مسلمان کشور‌های همجوار هم توصیه می‌کنند که شما هم از این الگو استفاده کنید و خودتان را از وابستگی‌ها دور کنید.
سوال: آقای محمدعلی حیدری پژوهشگر اقتصادی از استودیوی همدان میهمان ما هستند. سلام بر شما، به تشکیل نهاد جهاد سازندگی اشاره شد، نقش تشکیل این نهاد در مردمی سازی اقتصاد چیست؟
حیدری: یکی از تفکرات حضرت امام تشکیل جهاد سازندگی، حمایت از محرومین و مستضعین است، حمایت از محرومین و مستضعفین اصل بزرگی بود که حضرت امام در تمام عمرشان از آن دفاع می‌کردند و روز نیمه شعبان را به نام روز مستضعفین نامگذاری کرده بود. نقش مردم در این ارتباط این بود که همه مردم را اعم از متخصصین، دهاتی، شهری در اطلاعیه اولیه‌ای که اعلام کرد دهاتی، شهری، روحانی، معلم همه را دعوت کرد و همه برای شعار همه با هم جهاد سازندگی اقدام کردند. مردم حضورشان در جهادسازندگی برای این بود که بخش تولیدی و کشاورزی و اقتصادی، صنعت همه این‌ها را به وسیله خود مردم حل کنند و این بزرگترین کاری بود که جهاد سازندگی با ۱۲ کمیته‌ای که داشت اعم از فرهنگی، اقتصادی و صنعت این کار را انجام دهد این یکی از بزرگترین کار‌هایی بود که حضرت امام مثل همان جوری که سپاه را ایجاد کرد که برای دفاع از انقلاب اسلامی باشد، دفاع از مردم و دفاع از تولید و دفاع از صنعت و دفاع از کشاورزی را هم به جهاد سازندگی سپرده بود که جهاد سازندگی با حضور همه مردم و تنها پیامی هم است که حضرت امام شخصا این پیام را خوانده است و ۲۷ خرداد روز همین پیام بود که این پیام خوانده شد و مردم دعوت شدند بعد کمیته کمیته شد و وقتی کمیته کمیته شد در هر کمیته مسئولیت‌ها کاملا تعریف شده، یک نکته‌ای داشت و آن نکته این که بروید از راه دور شروع کنید یعنی دورترین راه‌ها، وقتی دورترین روستا‌ها را انتخاب کردیم به عنوان اردو‌های هجرت، از دورترین روستا‌ها تصمیم گیری شد دیگر باعث شد که اقتصاد در سراسر کشور پخش شود و عدالت اجتماعی در سراسر کشور شروع شد، نیامدند از مرکز شروع کنند بلکه از دورترین روستا‌ها چه در رابطه با ابرسانی، چه در رابطه با برق رسانی، چه در رابطه با بهداشت و چه در رابطه با کشاورزی که با درو گندم‌ها آغاز شده بود از دورترین روستا‌ها آغاز شده بود این ۱۲ کمیته‌ای که داشتیم هر ۱۲ کمیته دست در دست هم به نام شورای هماهنگی این کار را انجام م یدادند و این شورای هماهنگی بزرگترین کاری که انجام می‌داد اولویت بندی را از دورترین روستا آغاز می‌کردند و از پایین به بالا بود نه از بالا به پایین یعنی از نقطه نقطه روستا‌ها مردم همکاری می‌کردند بدون این که اجر و مزدی داشته باشند و وقتی می‌رفتند یاری می‌کردند به عنوان اردوی هجرت، کسانی که به قول خود حضرت امام که در جایی می‌فرمایند نازک نارنجی‌های تهرانی‌ها آمدند رفتند در نقاط دورافتاده و فهمیدند چقدر کشور عقب است و شروع کردند به سازندگی، سازندگی کشور را یک به یک انجام دادند. این سازندگی کشور برای استقرار عدالت اجتماعی و اقتصادی بود، برای رشد استعداد‌ها، یکی از کار‌هایی که جهاد سازندگی انجام داد خلاقیت و ابتکاراتی بود که در جهاد سازندگی به وسیله همه باهم شکل می‌گرفت. این همه با هم جهادسازندگی شعاری بود که با این شعار در کنار هم قرار می‌گرفتند و برای خدا کار می‌کردند. اخلاص کاملا مشخص می‌شد، ایثار کاملا مشخص می‌شد و تعاون و همکاری در کنار هم مشخص می‌شد و مردم به این وسیله دست در دست هم می‌دادند و ایران را آباد می‌کردند. این آباد کردن ایران با این شکل بهتر از شکلی است که به صورت این که از غرب بیاوریم یا به صورت غربزدگی بخواهیم انجام دهیم، تشکیلات جهاد سازندگی یک تشکیلات بسیار منسجم، اما مردمی بود و اولویت دادن به منافع مستضعفین از همه واجب‌تر بود. استکبار را کنار میزدند و خان و خان بازی کنار زده شد، چون خان‌ها بودند شورا‌های روستایی درست شدند و شورا‌های روستایی را جهاد سازندگی ابداع کرد و در سراسر کشور شورا‌های روستایی باعث شد که به مردم رسیدگی شود برای این که ظلم را از بین ببرند هیچ وقت ظلم و عدل در کنار هم نمی‌توانند زندگی کنند هیچ وقت فساد و صلح در کنار هم نمی‌توانند زندگی کنند.
سوال:آقای حسینی شما کدام اتفاقات و رویداد‌های تاریخی را نمونه، مشارکت مردمی و اقتصاد مردم محور می دانید؟
حسینی: من قبل از این که به سوال شما پاسخ دهم مطلبی بگویم آن هم این که وقتی ما متاسفانه از مشارکت مردم در اقتصاد صحبت می‌کنیم سریع ذهن‌ها می‌رود سراغ این که هرجا یک مشکلی است مثلا بلایای طبیعی اتفاق می‌افتد یا سیل و زلزله می‌اید مردم کمک می‌کنند یا بسته‌های معیشتی توزیع می‌کنند این‌ها را هم می‌شود جزو مشارکت مردمی در حوزه‌های اقتصادی نام برد، ولی به نظرم جفای به اقتصاد مردمی است و از نگاه حضرت، اما م هم این برنمی آید که ما بخواهیم اقتصاد مردمی و مشارکت مردمی در اقتصاد را صرفا در این موارد خلاصه بخواهیم بکنیم. جمع بندی من از نگاه حضرت امام این است و در کتب و مقالاتی که نوشتیم این را توضیح دادم مبتنی بر نگاه حضرت امام، جمع بندی من این است که اقتصاد مردم محور یک سبک زندگی اقتصادی است، یک سبک ساختار اقتصادی است، صرفا در مشارکت مردم در فرآیند تولید و توزیع خلاصه نمی‌شود در مشارکت مردمی در سهم بری اقتصادی معنا پیدا می‌کند، در تصمیم گیری‌های اقتصادی معنی پیدا می‌کند، در تصمیم سازی‌های اقتصادی معنی پیدا می‌کند. حتی می‌شود در حوزه ارز راهکار داد، در حوزه رفع تحریم راهکار داد و این که ما بخواهیم صرفا تقلیلش دهیم و خلاصه کنیم به این که جایی زلزله آمده برویم سریع از مردم پول جمع کنیم در این حد خیلی نگاه ساده و تقلیل یافته‌ای از مشارکت مردمی است به نظر من، ولی اگر بخواهیم به عنوان نمونه، مشارکت مردمی و اقتصاد مردم محور که مورد اشاره حضرت آقا و حضرت امام است و به عنوان یکی از نقاط کلیدی و نقاط محوری اقتصاد محوری هم مطرح می‌شود این مشارکت مردمی یک مفهومی است خیلی مفهوم تعریف شده و مشخصی نیست ما حتی برایش شاخص هم نداریم متاسفانه
سوال: این نمی‌تواند خودش یک شاخص باشد که هرجا که مردم می‌توانند اقتصاد را پیش ببرند، دولت ورود نکند؟
حسینی: چرا این می‌تواند یک شاخص باشد
سوال: هم فرمایش امام است و هم فرمایش حضرت آقا است.
حسینی: ولی این شاخص یک مقدار کلی است، چون قابلیت اندازه گیری ندارد منظور ما از شاخص این جا یعنی شاخص و ملاک و معیاری که بشود آن را کمی کرد و اندازه گیری کرد. مثل درآمد سرانه که اعلام می‌کنند بشود برایش عدد اعلام کرد و هرسال پایشش کرد و اندازه گیری کرد.
اقتصاد مردمی یا اقتصاد مردم محور خیلی تعریف شده نیست حتی برایش شاخص هم نداریم و مفهوم جدیدی است و به نظرم می‌شود ده‌ها پایان نامه و تز دکتری باشد کارکردن راجع به این موضوع و تبیین آن. به خاطر همین، چون خیلی تعریف نشده بخواهیم راجع به آن خیلی اظهار نظر کنیم بگوییم آیا فلان اتفاقی که افتاده ذیل اقتصاد مردم محور جا می‌گیرد یا خیر یک مقدار سخت است، ولی با تسامح و اغماض بخواهیم به چند مورد اشاره کنیم می‌شود به نهضت سوادآموزی اشاره کرد که در فرآیند بعد از انقلاب رخ داده است و جهاد سازندگی اشاره کرد. می‌شود به خود واقعه انقلاب اشاره کرد می‌شود به دفاع مقدس اشاره کرد، می‌شود به صندوق‌های قرض الحسنه و بسیج اشاره کرد همه این‌ها ابعاد اقتصادی هم دارند، ولی ابعاد سیاسی و نظامی هم در این‌ها پررنگ‌تر است، ولی این‌ها خیلی سطح تقلیل یافته‌ای از مشارکت مردم در اقتصاد است و به نظرم اقتصاد مردم محوری که حضرت آقا و حضرت امام به آن اشاره می‌کنند.
سوال: از نظر شما آن چه که حضرت امام به آن اشاره می‌کنند در چیست؟
حسینی: در اقتصاد سرمایه داری محوریت را به سرمایه می‌دهیم و آن که خیلی از چیز‌ها حتی سهم بری عوامل تولید را هم مشخص می‌کند تا حد زیادی سرمایه است که در تولید و توزیع خیلی نقش دارد و در سهم بری عوامل تولید خیلی نقش دارد. به نظرم در اقتصاد مردمی این نقش خیلی به سمت مردم گرایش پیدا می‌کند و وقتی شما پای مردم را وسط می‌آورید باید ملاکی بدهید که همه مردم شامل آن شوند یعنی در آن طبقه خاص، جنسیت خاص و سن خاصی مطرح نباشد.
سوال: می‌فرمایید دیدگاه امام به این سمت است.
حسینی: به نظرم به این سمت است یعنی در این کتابی هم که این جا آوردم خواستم این را نشان دهیم که دیدگاه حضرت امام به این سمت گرایش پیدا می‌کند و این که بخواهیم مردمی سازی را صرفا در خصوصی سازی اقتصاد یا صرفا در تعاونی‌ها ببینیم یا صرفا در خیریه‌ها و صندوق‌ها و این‌ها ببینیم خیلی نگاه تقلیل یافته‌ای است و این‌ها بخشی است نقاط اشتراکی دارند، ولی به نظر من اقتصاد مردمی سبکی دیگر از زندگی اقتصادی است هم در تولید و هم در توزیع و هم در تصمیم سازی و تصمیم گیری اقتصادی و هم در سهم بری عوامل تولید.
سوال: آقای حسینی دانا مشارکت مردم در اقتصاد چه تاثیری بر ایجاد عدالت اقتصادی در جامعه دارد؟
حسینی دانا: یکی از تاکیدات حضرت امام خمینی، رفع محرومیت و گسترش عدالت بود، آن دولت نوپا تا بیاید براوضاع مسلط شود مردمی که آمادگی داشتند و مردم انقلابی می‌توانستند به میدان بیایند و با نگاه احترام به سرمایه و فعالیت‌های مردم، امام خمینی این مسیر را باز کرد و به همگان توصیه کرد که وارد شوند بعضا جا‌هایی که در بزنگاه‌ها این امکان وجود نداشت که مردم به تنهایی کاری را پیش ببرند یا دولت به تنهایی کار را پیش ببرد از مشارکت این دو بخش ایشان سعی کردند استفاده کنند مثال آن حساب صد امام و بعدا بنیاد مسکن انقلاب اسلامی مجموعه‌ای بود که مردم می‌توانستند با کمک قوای سه گانه به ویژه قوای مجریه وارد میدان شوند و کار را پیش ببرند یا در بحث کمیته امداد امام خمینی که ما قبل از انقلاب هم دیدیم که فرآیند آن بدون این که سازماندهی مشخص یا نام یک کمیته یا بنیادی را داشته باشد توسط خیرین، بازاریان انجام می‌شد، کمک به فقرا انجام می‌شد، اما بعد از انقلاب اسلامی، کمیته امداد امام خمینی یکی از کمیته‌هایی بود که هم مشارکت مردم و هم دولت را به میدان آورد، بزرگان و افراد کوچه و بازار را به میدان آورد تا برای رفع محرومیت و فقر همگی تلاش کنند و این هم نبود که حالا فقط امام بفرمایند که کار خیریه انجام دهید در بسیاری از موارد وقتی ما مستندات را بررسی می‌کنیم یا سخنرانی‌های ایشان را نگاه می‌کنیم ایشان تاکید دارند که بعد از رفع محرومیت، باید آن‌ها را توانمند کرد و به استقلال و خودکفایی رساند و از توان آن‌ها استفاده کرد تا کار‌ها را بتوانیم به آن‌ها بسپاریم این که تاکیدات زیادی که ایشان روی قوانین داشتند به ویژه روی اصل ۴۴ قانون اساسی و مقام معظم رهبری هم می‌بینیم که در دوران زعامت ایشان هم تاکیدات زیادی هست برای مردمی سازی و به میدان آوردن بخش خصوصی و به ویژه بخش‌های تعاونی شاید مبتنی بر همین اندیشه است و این که بتوانیم اندازه گیری کنیم خوب بسیاری از توانمندیسازی‌ها و بسیاری از سرمایه‌هایی که وارد می‌شود و کار‌هایی که به مردم سپرده می‌شود می‌تواند تمرین شود، تقویت شود و الگوسازی شود و به تدریج ارتقا پیدا کند تا مشارکت‌های مردمی به حد اعلی برسد.
سوال: همین تعاونی‌ها که اشاره کردید خودشان نقش مهمی داشتند؟
حسینی دانا: در بسیاری از دوران‌ها به ویژه دوران دفاع مقدس تعاونی‌ها به ویژه در محلات به نوعی مدیریت محله را هم به عهده داشتند از باب تامین ارزاق، جمع آوری مشارکت‌ها، همراهی مردم، پشتیبانی جبهه‌ها در اعزام‌ها و در جمع آوری کمک‌های مردمی، در توزیع اقلامی که کمبود بودند در دورانی که ما با کوپن مجبور بودیم که کالا‌های اساسی را به مردم برسانیم در نبود تعاونی‌ها این امر امکان پذیر نبود، تعاونی‌ها در کنار نهاد‌های سنتی مثل مساجد، حسینیه‌ها و تکایا، بازار این‌ها توانستند با نگاهی که حضرت امام داشتند جامعه را کمک کنند تا جامعه بتواند نیازهایش را تامین کند.
سوال: آقای حسینی نقش مشارکت مردم را در فقرزدایی چطور می‌بینید؟
حسینی: بخواهیم به مفهوم فقرزدایی نگاه کنیم و ارتباط دهیم به مشارکت مردمی یا یک سطح بالاتر اقتصاد مردم محور می‌شود از دو بُعد به این قضیه نگاه کرد، یک بخش آن از حیث تکافل عمومی است که شما وقتی مشارکت مردمی در اقتصاد داشته باشید و اقتصاد مردم محور رخ دهد این مردمی که در اقتصاد مشارکت می‌کنند این توانمندی و این قابلیت را پیدا می‌کنند که به بخش کم توانمند جامعه، به قشر ضعیف جامعه برسند، رسیدگی کنند و هوایشان را داشته باشند. این از یک طرف است یعنی شما مشارکت مردمی که رخ می‌دهد افرادی که مشارکت می‌کنند و سهم می‌برند می‌توانند آن افراد به قشر دیگری که از این سهم جا ماندند برسند. یک پله بالاتر از این این است که ما در مشارکت مردمی بیاییم همان‌هایی که به علل مختلفی یا توزیع رانتی بوده یا عدم آگاهی بوده یا عدم توانایی جسمی بوده، هر علتی بوده که نتوانستند در حوزه‌های اقتصادی مشارکت داشته باشند همان‌ها را بیاییم با بسترسازی در حوزه‌های اقتصادی مشارکت دهیم یعنی دولت بیاید در وهله اول افرادی که توانایی کارکردن و توانایی کسب درآمد دارند را بیاورد و در حوزه‌های اقتصادی مشارکت دهد و به آن‌ها سهم دهد و به آن‌ها توان تصمیم گیری دهد و به آن‌ها توان کسب درآمد دهد و در مرحله بعد افرادی که جاماندند از افرادی که در مرحله قبلی کسب درآمد کردند آن افراد آن‌ها را حمایت کند.
سوال: مصداقی هم در این باره در اقتصاد کشورمان در سال‌های پس از انقلاب داریم؟
حسینی: تا حدی می‌شود گفت بعضی از اقداماتی که کمیته امداد انجام می‌دهد دراین حیطه است.
سوال: آقای حسینی دانا جمع بندی تان را در این خصوص بشنویم.
حسینی دانا: به نظر من کاری که امام خمینی کردند در خصوص رفع محرومیت و گسترش عدالت با کمک مشارکت مردم، از یک انقلاب روشنگری اتفاق افتاد یعنی یک تحول شناختی در مردم و مسئولان ایجاد کردند و به هر دو طرف توصیه‌هایی را داشتند و سعی کردند فرهنگی را ایجاد کنند که فرهنگ دوره قاجار و پهلوی را کنار بگذارد و الگویی را ایجاد کند که امروز می‌بینیم آن الگو بالندگی دارد و در بسیاری از حوزه‌ها ما موفقیت‌های بسیاری داریم، در حوزه‌های پزشکی، امنیت، صنایع دفاعی و حوزه‌هایی از اقتصاد و نفت و دانش بنیان‌ها، دانشگاه‌ها ما می‌بینیم که آن الگو به میدان آمده ما توانستیم رفع وابستگی کنیم و خودکفایی داشته باشیم و استقلال پیدا کنیم و انشاالله این الگو ادامه پیدا کند و بنا به تاکیدات حضرت امام این را بتوانیم به نسل‌های بعدی هم این فرهنگ را منتقل کنیم که روز به روز بر عزت و افتخار ایران و ایرانیان افزوده شود.