برهمین اساس برای تحقق این اهداف باید سازکارهای موثر از جمله ثبات سیاسی و اقتصادی را در اولویت قرار دارد. بسیاری بر این باورند که رشد صنعت نمایشگاهی با رشد سایر صنایع آن کشور در یک تعادل دینامیک لازم و ملزوم یکدیگر قرار دارند. به‌طوری که هر زمان صنایع دچار رکود و سکون بوده‌اند، به تبع آن صنعت نمایشگاهی نیز تحت‌تاثیر قرار گرفته است. از سوی دیگر توجه ویژه به نقش فرهنگی نمایشگاه‌ها در پیشبرد اهداف اجتماعی و فرهنگی جامعه از طریق برنامه‌های جانبی و پیشنهادهای عملی و اجرایی برای انجام مسئولیت‌های اجتماعی در صنعت نمایشگاهی و کمک به دستگاه دیپلماسی برای برنامه‌ریزی منسجم و هدفمند تجاری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این صفحه جایگاه صنعت نمایشگاهی ایران از نگاه 2 تن از فعالان این صنعت مورر بررسی قرار گرفته است.
علی مطیع جهانی- کارشناس صنعت نمایشگاهی: بدون شک روند رشد صنعت نمایشگاهی ایران در قرن چهاردهم هجری با کشورهای جهان و منطقه دارای تفاوت‌هایی است. از نگاه شاخص‌های کلی ارزیابی نظیر تعداد نمایشگاه‌ها، تنوع و موضوعات نمایشگاهی، مساحت تحت پوشش، تعداد شرکت‌کنندگان باید گفت بی‌شک صنعت نمایشگاهی ایران رشد زیادی داشته است. نگاهی به تاریخ نمایشگاهی ایران به روشنی رشد نمایشگاه‌ها در کشور را در طول قرن گذشته از لحاظ شاخص‌های فوق حتی بدون مراجعه به آمار و ارقام نشان خواهد داد.در مقایسه با سایر کشورها، به ویژه کشورهای همسایه، در برخی موارد میزان رشد و کارآمدی نمایشگاه‌های ایران بسیار فراتر و نسبت به برخی دیگر فروتر بوده است. اگر کشورهای دنیا را به 3 دسته عقب مانده، در حال توسعه و توسعه‌یافته تقسیم‌بندی کنیم و ایران را جزو کشورهای در حال توسعه محسوب کنیم، جایگاه نمایشگاهی ایران حداقل از نظر برگزاری نمایشگاه‌های داخلی در میان کشورهای در حال توسعه، از رشد نسبی خوبی برخوردار بوده است، ولی متاسفانه از آنجا که برگزاری یا حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی به‌شدت متاثر از روابط دیپلماتیک و تجاری و به طور کلی روابط بین‌الملل است، آسیب‌ها و نارسایی‌های بسیاری متوجه کشور بوده است.
اگر به نمایشگاه به‌عنوان ابزاری به نفع توسعه صادرات بنگریم علی‌الخصوص که بحث صادرات غیر نفتی در کشور از موضوعات همواره مطرح و از دغدغه‌های اصلی دستگاه حاکمیتی است. باید گفت که این ابزار در عرصه‌های بین‌المللی گاه چشمگیر و گاه مایه شرمساری بوده است. عدم توجه مجریان نمایشگاهی به انتخاب محصولات و خدمات مناسب در برخی آوردگاه‌های بین‌المللی چهره نامناسبی را از کشورمان به نمایش گذاشته به گونه‌ای که نه‌تنها محصول آن تغییر نگاه به محصولات ساخت ایران در جوامع دیگر است بلکه صنعت نمایشگاهی کشور را در جایگاه ضعف قرار داده است. واضح است که تبادل دانش و تکنولوژی از مهم‌ترین راه‌های رشد و توسعه است و نقش نمایشگاه به شکل جاده صاف کن و تسهیل‌کننده این موضوع، بسیار قابل توجه است. از این منظر در طول قرن گذشته، برگزاری نمایشگاه‌ها در ایران چه در سطح ملی و چه در سطوح بین‌المللی به گسترش دانش فنی و تکنولوژی در داخل، ورود تکنولوژی از خارج و صدور برخی تکنولوژی‌ها به خارج از کشور موثر بوده است، منتها مقدار و میزان آن همانطور که قبلا گفتم مقطعی و با فراز و فرودهایی همراه بوده است.از آنجا که ما از گذشته‌های دور و تقریبا با آغاز فعالیت‌های نمایشگاهی با تعاریف امروزی در سراسر دنیا، برپایی نمایشگاه‌ها را در کارنامه داریم، شایسته است تا با بازنگری در این صنعت و اصلاح اشکالات و تقویت نقاط قوت، حداقل در منطقه به جایگاه بهتری نسبت به رقبای خود دست یابیم.
در صنعت نمایشگاهی یک شعار از همه جالب توجه‌تر است و آن اینکه؛ نمایشگاه تبلیغ زنده است. باوجود رشد و گسترش تکنولوژی و افزایش امکان خرید و بازدیدهای مجازی با این حال، بازدید و خرید فیزیکی، همچنان از بالاترین میزان درخواست برخوردار است و تا این لحظه جایگزینی نداشته است. نمایشگاه این فرصت را فراهم آورده است تا بازاریابی به شکلی منسجم‌تر، با برنامه بهتر و به‌صورت رو در رو برای شرکت‌ها فراهم شود. بنابراین تحریک فروش به تولید بیشتر منجر می‌شود و در نتیجه آن اشتغالزایی و گردش مالی و تولید ثروت را در پی دارد. همچنین اثرات جانبی برگزاری نمایشگاه که محرک سایر صنایع نظیر حمل‌ونقل، گردشگری و هتلداری، غرفه‌سازی و … است، گردش مالی بسیاری را به همراه خواهد داشت. جدای از این نتایج و ثمرات کلی ناشی از برگزاری نمایشگاه‌ها در هر یک از کشورها، در ایران برگزاری برخی نمایشگاه‌ها در کنار فرصت‌های سرمایه‌گذاری بی‌شمار و گاهی بکر، توجه جوامع جهانی را به خود جلب کرده است که در نتیجه آن در مقاطع مختلف شاهد سرازیر شدن سرمایه‌های خارجی به داخل کشور بوده‌ایم، منتها به دلیل عدم ثبات سیاسی و اقتصادی متاسفانه امروز از چنین اقبالی برخوردار نیستیم. بنابراین به طور کلی تاثیرات اقتصادی نمایشگاهی در ایران همان‌هایی بوده که در سایر کشورها کم‌وبیش حاصل شده است که می‌توان به کاهش بیکاری، جذب سرمایه‌گذاری خارجی، گردش مالی، افزایش تولید، ارز آوری، تحریک سایر صنایع، افزایش فروش، افزایش صادرات و به طور کلی رشد تولید ناخالص داخلی کشور اشاره نمود. ولی از این میان شاید چند مورد بیشتر از سایر موارد ملموس باشد، یکی رشد صادرات غیر نفتی به خصوص با افزایش نرخ ارز (افزایش حجم مبادلات و روابط تجاری )در سالیان جاری، دیگری جذب سرمایه‌گذاری خارجی.
باید توجه کرد که منظور از بخش خصوصی در صنعت نمایشگاهی دقیقا چیست. آیا منظور مجریان نمایشگاهی، ارائه‌دهندگان خدمات نمایشگاهی، سایت‌داران و... هستند یا مشتریان این صنعت. در هر دو صورت بی‌شک بخش اعظمی را بخش خصوصی تشکیل می‌دهد. از نظر جایگاه این بخش در صنعت نمایشگاهی در قرن گذشته، باید اذعان داشت این بخش از جایگاه تصمیم‌گیری کلان چندانی برخوردار نبوده و تنها به تشکیل تعدادی انجمن بسنده کرده است که در نهایت با توجه به نگاه حاکمیتی بر صنعت نمایشگاهی نتوانسته به خواسته‌های خود آنچنان که باید و شاید دست یابد. شاید نقش و اهمیتی که صنعت نمایشگاه به‌عنوان یک صنعت مادر و مرکزی برای توسعه اقتصادی در اذهان تصمیم گیران دولتی ایجاد نموده یا شاید نقش درآمدزایی آن برای دولت سبب شده تا نهادهای حاکمیتی در خصوص نمایشگاه‌ها بیشتر از بخش خصوص تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی کنند. ناگفته نماند که ساختارهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در کشور ایران چنان در هم تنیده شده‌اند که به‌وضوح نمی‌توان مرز مشخصی را برای نقش هر یک از بخش‌های تصمیم گیر در نظر گرفت در حالی که در اغلب کشورهای دنیا صنعت نمایشگاهی به‌دست بخش خصوصی اداره می‌شود، مگر در موارد معدودی که نیاز به مداخلات یا تصمیمات حاکمیتی باشد.
یکی از نقاط مغفول در صنعت نمایشگاهی ایران عدم توجه به تبعات زیست محیطی برگزاری نمایشگاه است. فرآیندهای پرهزینه غرفه‌سازی از یک‌سو، مصرف مواد، ماشین‌آلات سنگین، حمل‌ونقل و جابه‌جایی با ماشین‌های فرسوده، دور ریز و ضایعات، ترافیک و آلودگی هوا، آلودگی خاک و… همه و همه از مشکلات اجرای یک نمایشگاه بوده و هستند.
سعید صیفی- عضو انجمن نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران: برگزاری نمایشگاه‌ها باعث ایجاد فرصت برای صنایع داخلی جهت ارائه و نمایش محصولات و خدمات خود در جهت افزایش تولید و توسعه صادرات غیر نفتی شده است. صنعت نمایشگاهی در حال رشد و توسعه است و به ویژه در کشورهای توسعه‌یافته، روند توسعه هوشمند آغاز شده است. این صنعت طی سال‌های اخیر با فرآیند نوآوری پیش رفته و این نوآوری در لایه‌های مختلف عمل می‌کند. از جمله نوآوری‌ها عبارت است از: تغییر شکل دیجیتالی (بازبینی ساختار برگزارکننده و فرآیندهایی که به‌شدت به سمت دیجیتالی شدن پیش می‌روند)؛ تغییر شکل بازاریابی تجربه محور (ظهور مدل جدید کسب کار و تغییر جهت از تمرکز محض بر فروش غرفه به تمرکز بر تجربه مشتری)؛ تحول انسانی ( بازآموزی مجموعه مهارت‌ها در این دوره از اقتصاد دانش‌بنیان، هم‌راستایی دیدگاه کارکنان با اهداف سازمانی، نزدیک‌تر شدن افراد و مشاغل به یکدیگر). در فعالیت‌های مختلف نمایشگاه، از روش‌های مختلف ارتباطی و مدیریتی هوشمند به طور گسترده استفاده شده است، از جمله می‌توان به فناوری سه‌بعدی، فناوری RHID UHF، فناوری شبکه‌های مجازی، فناوری اینترنت اشیا و… اشاره کرد. کشور ما به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اقتصادهای منطقه نیز باید از روش‌ها و تاکتیک‌های نوین در راستای دستیابی به اهداف تجاری و ارتقای صنعت بهره‌مند شود. این صنعت نیازمند توجه و نگاه ویژه است تا بتواند در فضای رقابتی ایجادشده در منطقه کماکان مورد استقبال سایر کشورها قرار گیرد. از آنجا که صنعت نمایشگاهی یک صنعت جوان و رو به رشد است ضرورت توجه علمی به این صنعت حس می‌شود. بنابراین آموزش و ارتقای دانش نمایشگاهی کارکنان یک اولویت است. سیاست صنعت نمایشگاهی کشور باید بر این باشد که در انطباق با جدیدترین فن‌آوری‌های روز دنیا پیش برود. در همین راستا تغییر به سمت دیجیتالی شدن و بهره‌گیری از نمایشگاه‌های مجازی و نمایشگاه‌های هیبریدی را در دستور کار خود قرار دهد. توسعه صنعت نمایشگاهی ایران وابسته به جایگاه این صنعت در کشور است و هر قدر این جایگاه ارتقاء یابد بدون شک رونق این صنعت را به دنبال خواهد داشت. صنعت نمایشگاهی کشور در این بازه زمانی جایگاه خود را در میان صنایع، اصناف، فعالان اقتصادی و بخش‌های خدماتی و به‌طور کلی غرفه داران و بازدیدکنندگان یافته است و از این منظر به لحاظ نقشی که در بازاریابی و رونق اقتصادی ایفا می‌کند، کاملا شناخته شده است. مشارکت‌کنندگان نمایشگاه با استقبال از برگزاری و حضور در نمایشگاه‌ها موجب رشد این صنعت و به طبع رونق اقتصاد می‌شوند. از طرفی صنعت نمایشگاهی نیازمند آن است که در ساختار دولتی نیز جایگاه خود را پیدا کند تا از حمایت‌های سیاسی و اقتصادی آن بهره‌مند شود.
صنعت نمایشگاهی در کشور ما نیز همگام با توسعه اقتصاد جایگاه خود را پیدا کرده و هم به لحاظ تعداد نمایشگاه‌ها، کانال‌های برگزاری نمایشگاه و ساخت سایت‌های نمایشگاهی و … به شکل صنعت مطرح می‌شود. صنعت نمایشگاه در ایران بیش از ۵۰ سال سابقه برگزاری نمایشگاه‌های حرفه‌ای دارد، از این رو فعالیت‌های نمایشگاهی از ظرفیت بالایی برای توسعه برخوردار هستند، به‌طوری که سالانه بیش از ۶۰۰ نمایشگاه در ۳۴ مرکز نمایشگاهی سطح کشور برگزار و کل فضای نمایشگاهی کشور بالغ‌بر ۸ میلیون و ۳۹۰ هزار مترمربع شامل ۴۰۳ هزار مترمربع فضای مسقف نمایشگاهی تخمین زده می‌شود و در این مسیر بسیاری از شرکت‌های برگزارکننده، غرفه‌سازی، خدمات نمایشگاهی و… شکل گرفته‌اند. برگزاری نمایشگاه‌های مذکور باعث ایجاد فرصت برای صنایع داخلی جهت ارائه و نمایش محصولات و خدمات خود در جهت افزایش تولید و توسعه صادرات غیر نفتی شده است. صنعت نمایشگاهی ایران یک صنعت جوان است و از ظرفیت قوی برای رشد و توسعه برخوردار است تا در جهت درآمدزایی و اشتغالزایی بیشتر پیش برود. امروز شاهد آن هستیم صنعت نمایشگاهی ایران چه در سطح تخصصی و چه در سطح بین‌المللی با رشد قابل‌توجهی روبه‌رو بوده است گرچه باوجود این توسعه هنوز با صنعت نمایشگاهی کشورهای توسعه‌یافته بسیار فاصله دارد. متولیان صنعت نمایشگاه ایران باید واسطه‌ای برای ایجاد ارتباطات باشند تا به چالش‌های این صنعت عکس‌العمل مناسبی نشان دهند. صنعت نمایشگاهی ایران می‌تواند با استفاده از تبلیغات، تحقیقات بازار و ایجاد یک برند جهانی از نمایشگاه‌های ایران و توسعه آن برای مشتریان خود ارزش‌افزوده ایجاد کرده و مزیت رقابتی به وجود بیاورد.
بخش خصوصی در ایران و در حوزه نمایشگاهی حقیقتا توانمند است. شرکت‌های بخش خصوصی به دلیل بهره‌بری بالاتر و همچنین بهره‌گیری از ساختارهای قابل انعطاف بیشتر، امکان مناسب‌تری جهت ایجاد انگیزه و تعامل در فضای کسب‌وکار دارند. بخش خصوصی می‌تواند در همراهی با صنعت نمایشگاهی موجبات رشد و نوآوری و خلاقیت را در این صنعت فراهم آورد. همکاری با بخش خصوصی منجر به کاهش هزینه‌ها، تخصص‌گرایی، بالا بردن کیفیت خدمات و افزایش بازده اقتصادی نمایشگاه خواهد شد. بنابراین افزایش نقش و سهم نهادهای خصوصی نمایشگاهی در تصمیم‌گیری‌ها، تصمیم‌سازی‌ها و سیاست‌گذاری‌های کلان در حوزه این صنعت می‌تواند مثمر ثمر باشد. البته در خصوص سرمایه‌گذاری برای احداث سایت‌های نمایشگاهی، با توجه به هزینه‌های قابل‌توجهی که دارند برای بخش خصوصی قابل توجیه نیست و در واقع مراکز نمایشگاهی در تمام نقاط جهان گزینه‌های پرهزینه‌ای هستند و به‌ندرت یک مرکز نمایشگاهی بتواند بدون حمایت‌های دولتی هزینه‌های خود را پوشش دهد. از همین رو به منظور احداث و یا توسعه مراکز نمایشگاهی، حمایت دولت نقش مهمی ایفا می‌کند. اما با توجه به قابلیت‌های بخش خصوصی این بخش می‌تواند در امور اجرایی و برگزاری نمایشگاه نقش موثر و چشمگیری ایفا کند چنان که در سایر مراکز نمایشگاهی جهان نیز شاهد آن هستیم. ارتقای جایگاه صنعت نمایشگاهی در کشور مستلزم تلاش و همکاری دولت و بخش خصوصی و متولیان برگزاری نمایشگاه است./روزنامه صمت
