اگرچه بیش از ۱۰ سال از انقلاب مردم مصر می‌گذرد، اما به نظر می‌رسد روند سیاسی در این کشور به دوره قبل از انقلاب ۲۰۱۱ بازگشته است، بی توجهی به آرمان فلسطین و تلاش برای کسب دستاوردی انتخاباتی برای نتانیاهو نشان از بازگشت مصر به دوره قبل از انقلاب دارد.
به گزارش سرویس بین الملل
خبرگزاری صداوسیما؛ مجتبی شاهسونی کارشناس مسائل بین الملل درباره تحولات ده سال اخیر مصر نوشت: قیام مردمی در کشور تونس و سقوط رژیم بن علی در سال
۲۰۱۱ بسیار سریع به کشور مصر سرایت کرد و به سقوط رژیم حسنی مبارک پس از سه دهه حکومت منجر گردید. سقوط حکومت خودکامه مبارک در مصر پیامد وقوع برخی بحران‌ها در سطح دولت و جامعه بود. مصر ۱۰ سال پرتلاطم را پشت سر گذاشت اما به لحاظ سیاسی به باور بسیاری از کارشناسان به دوره قبل از انقلاب ۲۰۱۱ بازگشته است، بی توجهی به آرمان فلسطین و تلاش برای کسب دستاوردی انتخاباتی برای نتانیاهو نشان از بازگشت مصر به دوره قبل از انقلاب
۲۰۱۱ است.
خفقان دوره حسنی مبارک
به لحاظ سیاسی فضای تاریک و خفقان آور در دوره مبارک بستر‌های مناسبی را برای بسیج مردم و سازماندهی نهضت مردمی ایجاد نمود. این فضای تاریک و بسته سیاسی به خصوص در جریان انتخابات پارلمان ۲۰۱۰ خود را نشان داد و سرخوردگی مردم را از وضع موجود به وجود آورد. اهمیت این انتخابات از آن جهت بود که جهت گیری انتخابات ریاست جمهوری را در سال ۲۰۱۱ مشخص نمود. افزایش میزان دستگیری‌ها پیش از انتخابات، اعلام ممنوعیت استفاده از شعار‌های مذهبی در زمان تبلیغات که به طور مشخص اخوان المسلمین را هدف قرار داده بود، لغو نظارت قضایی بر صندوق‌های رای و فشار بر نشریات مستقل از جمله اقداماتی بود که نتیجه انتخابات را رقم زد.
عوامل شکل گیری انقلاب ۲۰۱۱ مصر
بحران مشروعیت و بحران کارآمدی در سطح دولت همراه با وقوع برخی بحران‌ها در سطح جامعه از قبیل افزایش فاصله طبقاتی و گسترش فساد زمینه را برای تکوین جنبشی ائتلافی در مصر ضد رژیم مبارک و سقوط آن فراهم کرد. بنابراین نابسامانی‌های اقتصادی، تنگنا‌های سیاسی و نقش ارتباطات و افزایش دسترسی مردم به شبکه‌های جدید ارتباطی سه عامل اساسی در شکل گیری انقلاب ۲۰۱۱ مردم مصر بود.
انقلاب ۲۰۱۱ مصر جنبش مردم مصر در روز ۲۵ ژانویه ۲۰۱۱ به دنبال جنبش مردمی تونس آغاز شد و در ۱۱ فوریه ۲۰۱۱ در پی استعفای حسنی مبارک از مقام ریاست جمهوری به پایان رسید. ۱۵ ژانویه ۲۰۱۱ زین العابدین بن علی دیکتاتور ۷۴ ساله تونس که ۲۲ سال زمام حکومت را دست داشت با شدت گرفتن اعتراضات مردمی پس از خودسوزی محمد بوعزیزی جوان دستفروش تونسی از این کشور گریخت و به عربستان سعودی پناهنده شد.
پایگاه مردمی انقلاب ۲۰۱۱ مصرهسته اولیه جنبش مردمی مصر را طیف‌های مختلف مردم و به خصوص جوانان مصری تشکیل دادند. ارتباط جوانان مصری و فراخوان برپایی تظاهرات از طریق یکی از شبکه‌های اجتماعی نقش بسزایی در شکل گیری انقلاب مصر داشت. با گذشت زمان احزاب و گروه‌های سازماندهی شده نیز به مردم پیوستند و در این میان جنبش اخوان المسلمین در میانه راه، هدایت جنبش را به دست گرفت. اخوان المسلمین یکی از سازمان یافته‌ترین گروه‌ها و تشکیلات در مصر است که در میان مردم از نفوذ بالایی برخوردار است.
چالش‌های پیش روی مردم سالاری در مصر
وجود برخی عوامل از قبیل نبود رهبری مشخص، نامشخص بودن نوع رژیم آینده مصر در شعار‌های فعالان جنبش همراه با تلاش‌های نیرو‌های خارجی برای دخالت در تحولات مصر و تمایل برخی از فعالان جنبش به انجام رفتار‌های خشونت آمیز از جمله آسیب‌های فراروی گذار به مردم سالاری در مصراست.
سرنگونی حسنی مبارک
انقلاب سال ۲۰۱۱ میلادی مصر ۱۸ روز به طول انجامید و در این مدت بیش از ۸۰۰ معترض کشته شدند. با این همه انقلابیون توانستند به هدف خود یعنی سرنگونی حسنی مبارک برسند. سرنگونی دولت حسنی مبارک زمانی روی داد که نرخ بیکاری در این کشور شمال آفریقا بالا بود و هزینه‌های سنگین تامین معاش، خشم عمومی را برانگیخته بود. پس از استعفا، دادستان عمومی مصر حسنی مبارک را به همراه پسرانش علاء و جمال، همچنین وزیر کشور دولتش و شش تن از مقامات ارشد پلیس، بازداشت و به اتهام دادن دستور به نیرو‌های امنیتی برای گشودن آتش به سمت معترضان در تظاهرات مسالمت‌آمیز، روانه دادگاه کرد. او در صحن دادگاه تمام این اتهامات را رد کرد.
فرار جمال مبارک
۲۹ ژانویه مردم مطلع شدند جمال مبارک، فرزند حسنی مبارک به همراه هواپیمایی اختصاصی و با همراه داشتن صد چمدان به انگلیس فرار کرده است. جمال مبارک ۴۸ ساله قرار بود به عنوان جانشین پدرش برای تصدی جایگاه ریاست جمهوری مصر معرفی شود. با شنیدن فرار جمال مبارک، مردم مصر به خیابان‌ها ریختند و با نیرو‌های امنیتی درگیر شدند که منجر به دستگیری صد‌ها نفر از معترضان شد.
ریاست جمهوری محمد مرسی
سرانجام در سال ۲۰۱۲، حسنی مبارک به همراه وزیر کشورش، حبیب العدلی به دلیل متوقف نکردن کشتار‌ها در ۶ روز اول اعتراضات مردم به حبس ابد محکوم شدند و محمد مرسی، نماینده اخوان المسلمین در تاریخ ۱۷ ژوئن ۲۰۱۲ از طریق انتخاباتی آزاد، به عنوان رئیس جمهور مصر انتخاب شد.
سقوط دولت مرسییک سال پس از تحلیف محمد مرسی، موج جدیدی از اعتراضات مردمی علیه دولت انقلابی آغاز شد و در نهایت در سوم ژوئیه ۲۰۱۳، دولت مرسی بر اثر کودتای ارتش به رهبری عدلی منصور سقوط کرد. منصور به عنوان رئیس جمهور موقت دولت انتقالی و مسئول برگزاری انتخابات زودهنگام، زمام امور را در دست گرفت و حازم الببلاوی را به عنوان نخست وزیر خود انتخاب کرد. منصور تا ۱۸ ژوئن ۲۰۱۴ که عبدالفتاح سیسی به عنوان رئیس جمهور مصر انتخاب شد، کفیل ریاست جمهوری بود. به این ترتیب، اخوان المسلمین که برنده اصلی انقلاب و نخستین انتخابات آزاد ریاست جمهوری مصر بودند، شکست خورده و مسیر انقلاب مصر تغییر کرد. انتقاد معترضان بر مرسی این بود که وی سیاستمداری انحصار طلب، زورگو و خشونت طلب است. به این ترتیب، با سقوط دولت مرسی، مخالفان اخوان المسلمین، بقایای رژیم سابق مصر و ارتش وفادار به مبارک با پشتیبانی دولت‌های خارجی به قدرت رسیدند و انقلاب مصر در همان سال نخست به شکست انجامید.
درگذشت حسنی مبارک و محمد مرسی
محمد مرسی در ۱۷ ژوئن ۲۰۱۹ بار دیگردر دادگاه ظاهر شد و در جریان محاکمه بی هوش و در سن ۶۷ سالگی در گذشت. همچنین
حسنی مبارک رئیس جمهور اسبق مصر نیز در ۲۵ فوریه سال ۲۰۲۰ در سن ۹۱ سالگی درگذشت.
دولت امنیتی و به قدرت رسیدن السیسی
عبد الفتاح السیسی که در ژوئیه ۲۰۱۴ با وعده بازگرداندن ثبات و آرامش و بهبود اوضاع اقتصادی و با کسب ۹۷ درصد آرا به مقام ریاست جمهوری رسید. بنابراین ۳۰ ژانویه ۲۰۱۱، دولت امنیتی مصر، زمام امور را در دست گرفت که باعث تشدید شدن ناآرامی‌ها شده و بسیاری از نهاد‌های دولتی از جمله بانک‌ها و سازمان بورس قاهره را تعطیل کرد؛ سرانجام پس از یک هفته کشمکش، در اول فوریه ۲۰۱۱، ارتش رسماً اعلام بی طرفی کرد که پیام آن شکست حسنی مبارک و پیروزی معترضان بود. در این ایام که آمریکا از ادامه دیکتاتوری حسنی مبارک ناامید شده بود، شخصی را به مصر فرستاد تا مبارک را متقاعد به عدم شرکت در انتخابات آینده کند.
عبد الفتاح السیسی که در ژوئیه ۲۰۱۴ با وعده بازگرداندن ثبات و آرامش و بهبود اوضاع اقتصادی و با کسب ۹۷ درصد آرا به مقام ریاست جمهوری رسیده بود. محمد مرسی در ۱۷ ژوئن ۲۰۱۹ بار دیگردر دادگاه ظاهر شد و در جریان محاکمه بی هوش و در درگذشت.
ادامه قدرت نظامیان در مصر
عبد الفتاح السیسی که در ژوئیه ۲۰۱۴ با وعده بازگرداندن ثبات و آرامش و بهبود اوضاع اقتصادی و با کسب ۹۷ درصد آرا به مقام ریاست جمهوری رسیده بود در مارس ۲۰۱۸ نیز برای دومین بار رئیس جمهور مصر شد.
ناکارآمدی دولت السیسی
در حالی که کمتر از دو ساله از ریاست جمهوری عبد الفتاح السیسی باقی مانده است علاوه بر بحران های سیاسی و اقتصادی در این کشور اما به اعتقاد مصری ها استبدادی که امروز در مصر حاکم است در هیچ دوره‌ای از سی سال حکومت حسنی مبارک وجود نداشته است. به گفته خبرنگاری مصری «ارتش از زمان به قدرت رسیدن آقای سیسی در تمام بخش‌های اقتصادی و اجتماعی و ورزشی و سیاسی خود را تحمیل کرده است. امروز حتی در دانشگاه‌های مصر هم شاهد حضور نیرو‌های نظامی هستیم. کار به جایی رسیده است که روسای دانشگاه‌ها هم با دخالت مستقیم نظامیان و شخص رئیس جمهوری انجام می‌گیرد. علاوه بر این سازمان‌های حقوق بشری مصری و بین المللی می‌گویند در سال‌های اخیر دولت سیسی بیش از۶۰ هزار تن از انقلابیون سابق را به زندان انداحته است.
شروط السیسی برای نتانیاهو
به گفته دو منبع صهیونیست رئیس‌جمهور مصر اخیرا برای سفر نتانیاهو به قاهره برای وی شرط گذاشته است و آن اینکه یا نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی راهکار دو دولتی را بپذیرد یا در راستای پایان دادن به درگیری‌های میان فلسطینیان و صهیونیست‌ها، گامی عملی بردارد. اما نتانیاهو به این خواسته که در آستانه انتخابات پارلمانی رژیم صهیونیستی (ماه مارس آینده) مطرح شده، اعتراض کرده است اما با این وجود، نتانیاهو همچنان امید دارد که به قاهره سفر کند به طوری که به منظور صورت گرفتن این سفر، همچنان تلاش‌هایی در حال انجام است. نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی دَه سال پیش زمانی که «حسنی مبارک» رئیس‌جمهور مخلوع مصر قدرت را دست داشته، به مصر سفر کرده است.
عادی‌سازی روابط و حمایت السیسی از نتانیاهو
«آنتوان شلحت» پژوهشگر فلسطینی در امور رژیم صهیونیستی در گفتگو با الجزیره ضمن کاستن از ارزش و فایده شروط نظام مصر برای استقبال از نتانیاهو در قاهره، تأکید کرد که شرط‌های السیسی بیشتر مسخره است تا قابل احترام.
برخلاف موضع دوگانه و ریاکارانه مصر اما موضع ملت مصر نشان می‌دهد که سراسر امت از مساله فلسطین و حقوق فلسطینیان حمایت می‌کند. رژیم صهیونیستی همچنان دشمن اصلی و مرکزی امت باقی خواهد ماند و عادی‌سازی روابط برخی نظام‌های عربی، هرگز بیانگر موضع اصلی امت نیست. فعالان مصری در پاسخ به انتشار تصاویر هنرمند کشور خود با یک خواننده صهیونیستی، تصویری از اسارت یک نظامی صهیونیست در جریان جنگ سال ۱۹۶۷ را منتشر و تأکید کردند که دوست دارند در چنین شرایطی با صهیونیست‌ها عکس بگیرند.
نگرانی السیسی از دولت بایدننظام مصر از پیامد‌های عصبانت و موضع دولت جدید آمریکا در قبال السیسی نگران است؛ موضعی که جو بایدن در کمپین انتخاباتی خود بدان اشاره کرد آنگاه که موضوع حقوق بشر مصر را بشدت به باد انتقاد گرفت؛ موضوعی که باعث شد مصر اکنون از کم‌شدن روابط خود با دولت کنونی آمریکا در مقایسه با دولت «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور پیشین این کشور بشدت نگران شود.
قاهره به خاطر این ترس، سعی دارد نقشی موثر در منطقه ایفا کند بویژه در ارتباط با موضوع فلسطین از این رو قاهره تلاش می‌کند، مذاکراتی را که از ده سال پیش متوقف شده، به جریان بیندازد و در هر گونه تلاشی که برای حل و فلسطین درگیری میان فلسطین و رژیم صهیونیستی صورت می‌گیرد، وارد شود تا اینگونه به کاخ سفید نشانه‌ای مثبت ارسال کند و شانس السیسی برای توسعه روابط با واشنگتن از دید دولت جدید آمریکا بیشتر شود. با این حال، خبرنگار سیاسی وبگاه صهیونیستی والا با اطمینان می‌گوید که «رئیس‌جمهور مصر خیلی به آرمان فلسطین اهتمام نمی‌ورزد؛ ولی می‌داند که نتانیاهو برای کمپین انتخاباتی خود نیازمند یک تصویر مثبت است و مصر نیز سعی دارد که از این تلاش‌ها یک دستاورد سیاسی برای خود بسازد.
نتیجه گیری
به طور کلی روند تحولات سیاسی ده ساله اخیر با انقلاب ۲۵ ژانویه ۲۰۱۱ آغاز شد و با سرکوب معترضان توسط حسنی مبارک و با تشکیل نخستین حکومت منتخب ادامه یافت و سرانجام با کودتای نظامی و بازگشت نظامیان به قدرت پایان یافت. بنابراین مصر ۱۰ سال پرتلاطم را پشت سر گذاشت، اما به لحاظ سیاسی به باور بسیاری از کارشناسان به دوره قبل از انقلاب ۲۰۱۱ بازگشته است، بی توجهی به آرمان فلسطین و تلاش برای کسب دستاوردی انتخاباتی برای نتانیاهو نشان از بازگشت مصر به دوره قبل از انقلاب ۲۰۱۱ است بنابراین هرچند روند سیاسی ده ساله اخیر نشان داد که جامعه مصر، جامعه بزرگ و پیچیده‌ای است از این رو پیش بینی آینده مصر دشوار است، اما حرکت و خودآگاهی مردم مصر نوید دهنده تغییر در جهت بهبودی شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در این کشور است.
نویسنده: مجتبی شاهسونی
کارشناس مسائل بین الملل
منبع خبر "
صدا و سیما" است و موتور جستجوگر خبر تیترآنلاین در قبال محتوای آن هیچ مسئولیتی ندارد.
(ادامه)
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت تیترآنلاین مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویری است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هرگونه محتوای خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
