روزنامه "فایننشال تایمز" در گزارشی از وضعیت صنعت خودرو ایران، نوشت کمر این صنعت که بزرگ ترین صنعت غیرانرژی در ایران است، به شدت زیر فشار اقتصادی ناشی از تحریم ها، خم شده است.
به گزارش عصرایران، فایننشال تایمز در گزارشی نوشت:
مقامات ایران مطمئن بودند که صنعت خودروسازی این کشور در برابر تحریم‌های گسترده آمریکا که پس از فروپاشی توافق هسته‌ای تهران با قدرت‌های جهانی اعمال شد، سنگر مقاومت اقتصادی خود را حفظ خواهد کرد.
اما امیدها مبنی بر اینکه واردات از کشورهایی مانند چین تاثیر محدودیت های آمریکا را جبران کند محقق نشده است. ریزش ریال و کاهش درآمدهای دولتی، کمبود گسترده لوازم و قطعات و افزایش ناگهانی قیمت ها را به وجود آورده است که ضربه سختی به این صنعت وارد کرده و امیدهای شهروندن برای خرید خودرو را از بین برده است.
محمدرضا، کارگر ساختمانی که سال‌ها برای خرید پراید، ارزان‌ترین خودروی ایران، پس‌انداز می‌کرد، گفت: " تا آخر عمرم حتی نمی‌توانم به آن فکر کنم... (خرید پراید) قبل از این دشوار بود، اکنون غیرممکن است."
صنعت خودروی ایران بزرگ‌ترین بخش صنعتی کشور خارج از نفت و گاز است و از خوش‌بینی‌هایی که پس از برجام به وجود آمد، بهره‌مند شد، زیرا شرکت‌های خودروسازی خارجی، به‌ویژه از فرانسه، شروع به فعالیت در بازار ایران کردند.
اما تحریم‌هایی که در سال 2018 اعمال شد - از زمانی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، آمریکا را از این توافق خارج کرد - با زیرو رو کردن اقتصاد ایران و به‌ویژه صنعت خودروسازی این کشور که 4 درصد از تولید ناخالص داخلی کشور را تشکیل می‌دهد و سبب اشتغال بیش از 500 هزار نفر کارگر می شود، به رونق این صنعت پایان داد.
شرکت‌های فرانسوی که پس از توافق هسته‌ای وارد بازار ایران شده بودند، شروع به خروج کردند. شرکت پژو قراردادهای تولیدی به ارزش 700 میلیون یورو را لغو کرد، در حالی که رنو برنامه افزایش تولید به 350 هزار خودرو در سال را کنار گذاشت.
صنعت خودروسازی ایران پس از اعمال تحریم های ترامپ، در ابتدا به دنبال پر کردن شکاف با تولید داخلی و واردات از چین بود. به گفته یکی از مدیران این صنعت، ایران همچنان به تولید برخی از مدل‌های پژو با نیمی از قطعات از بازار چین ادامه می‌دهد.
با این حال، خودروسازان هنوز نتوانسته اند با هزینه ای معقول تقاضای داخلی را تامین کنند. تولید در سال 2017 به 1.5 میلیون دستگاه رسید، که یکی از بالاترین سطوح تا کنون بوده است، اما از آن زمان این تعداد به زیر 1 میلیون در سال کاهش یافت.
سیامک قاسمی، مدیرعامل موسسه مشاوره بامداد در تهران گفت: تا زمانی که تحریم‌های آمریکا ادامه داشته باشد، شکاف بین عرضه و تقاضا همچنان گسترده خواهد بود.
ارزان‌ترین مدل پژو 206 داخلی که در یکی از نمایشگاه‌های تهران در ماه جاری به فروش می‌رسد، 5.2 میلیارد ریال (10800 دلار) قیمت دارد که از نظر ریالی حدود 15 برابر بیشتر از ماه می 2018، زمانی که تحریم‌ها اعمال شد، و 5.5 برابر بیشتر از میانگین دستمزد سالانه کارگران در ایران است.
تهران در تلاش برای کاهش قیمت‌ها، ممنوعیت واردات خودرو را اصلاح کرده است. اخیرا اجازه ورود تعداد محدودی خودروی جدید از چین را داده است و در حال بررسی اجازه واردات خودروهای دست دوم خارجی است.
صنعت دفاعی ایران برای تولید برخی از قطعات مانند ایربگ و واحدهای کنترل الکترونیکی وارد عمل شد و در آخر سال گذشته ایران (1401)، تولید را به 1.2 میلیون دستگاه رساند. قیمت ها نیز طی 2 ماه گذشته با افزایش عرضه متعاقبا اندکی کاهش یافته است.
اما کمبودها همچنان در بخش عرضه احساس می شود و کسانی که قدرت خرید بالاتری دارند، مجبورند مدل های قدیمی‌تر برندهای خودرو محبوب خارجی را با قیمت‌های نجومی و چند برابر قیمت جهانی، بخرند.
یکی از نمایشگاه های تهران یک مرسدس بنز صفر کیلومتر E 200 کلاس 2017 را به قیمت 170 میلیارد ریال می فروشد که تقریبا 6 برابر آخرین مدل این خودرو آلمانی در بازارهای غربی است.
حتی خودروهای خارجی کارکرده نیز قیمت‌های بالاتری دارند. یکی از دیپلمات‌های غربی در تهران می‌گوید: " شاید ایران تنها کشوری در جهان باشد که خودرو می‌خرید، سال‌ها آن را تا 100 هزار کیلومتر راه می برید و سپس آن را به دو، سه یا حتی چهار برابر قیمت اصلی می‌فروشید."
به گفته تحلیلگران، برخی از ایرانیان خرید خودرویی را که حداقل بتواند ارزش خود را حفظ کند، به عنوان راهی برای محافظت از پس انداز خود در برابر تورمی می دانند که در حال حاضر 49 درصد است. ریال ایران در سال گذشته بیش از یک سوم ارزش خود را از دست داده است.
بسیاری پس انداز خود را در حساب های بانکی ویژه ای که دولت برای حمایت از صنایع داخلی از جمله بخش خودرو ایجاد کرده است، قرار داده اند. پس انداز کنندگان قصد خود را برای خرید یک محصول ثبت می کنند و متقاضیان موفق به صورت تصادفی به سبک قرعه کشی انتخاب می شوند.
مشخص نیست که مشتریان عموما باید چه مدت منتظر بمانند تا بتوانند از یک تولیدکننده داخلی مانند ایران خودرو یا سایپا خودرو بخرند. این شرکت ها از ارائه جزئیات در مورد تولید خود یا اظهار نظر در مورد مشکلات تولید خودداری کردند.
تحليلگران پيشنهاد كرده اند كه بحران در صنايع كليدي مانند بخش خودرو می تواند مقامات را وادار كند كه حداقل به دنبال يك توافق موقت جديد هسته ای با آمريكا باشد تا از فشار اقتصادی كاسته شود.
"سعید لیلاز" تحلیلگر متخصص در اقتصاد سیاسی ایران، چنین احتمالی را رد نکرد اما گفت انزوای سیاسی کشور همچنان یک مشکل بزرگ برای صنعت خودرو خواهد بود.
او در این باره گفت:" چگونه یک خودروساز ایرانی می تواند سود ببرد و خدمات پس از فروش ارائه دهد در حالی که کشور دائما با کشورهای دیگر درگیر است؟ سیاست بر اقتصاد سایه انداخته است. صنعت خودرو تنها در صورتی می تواند پیشرفت کند که بتواند تولید را فراتر از بازار ایران افزایش دهد و این نیاز به تغییر نگرش در سیاست خارجی دارد."
