یکی از ابزارهای مهم برای رونق بخشیدن به اقتصاد در چشم انداز بلند مدت و انجام فعالیت موثر برای ارتقای سطح اشتغال و ایجاد روابط بین المللی و تبادل فرهنگی ملتها و جلب گردشگران، نمایشگاههای جهانی (اکسپو) هستند. این نمایشگاهها با نمایشگاههای تجاری که در سطوح ملی و بین المللی برگزار می شود متفاوت هستند و بسیاری از کارشناسان بین المللی حوزه نمایشگاهها اعتقاد دارندکه این نمایشگاهها از پیشرفته ترین و گسترده ترین رویدادها و بنظر اینجانب المپیک نمایشگاهها هستند و در دراز مدت در اختیار تجارت قرار می گیرند.
نمایشگاههای جهانی یا به بیانی اکسپوها موضوعاتی جهانی را که بازتاب تجربیات متنوع انسان ها هستند را در بر میگیرند. نقش اکسپو بسیار فراتر از نمایش تکنولوژی‌های نوین بوده و در حقیقت متمرکز بر پیش‌بینی چالش‌های جمعی فرا روی بشر می‌باشد. اکسپو یک رویداد بسیار پراهمیت در عرصه جهانی است و با توجه به مدت زمان طولانی برگزاری آن حدود شش ماه، بسیاری درجه اهمیت آن را فراتر از المپیک‌ها و مسابقات ورزشیجهانی، که هم مدت زمان محدودتر و بصورت تخصصی ورزشی می باشد، می‌دانند.
اکسپوها توسط دفتر نمایشگاههای بین‌المللی (BIE) که مقر آن در پاریس است سازماندهی، و هر ۵ سال یکبار برگزار می شوند. اکسپو رویدادی صرفا انتفاعی نیست، بلکه صحنه‌ای برای نمایش آخرین دستاوردهای فرهنگی، اجتماعی، علمی و اقتصادی کشورها در چارچوب موضوع نمایشگاه و دورنمای توسعه آنها است. هر اکسپو براساس یک موضوع (یا چالش) جهانی و در محلی که به صورت ویژه برای این رویداد ساخته می‌شود برگزار می شود و محلی برای تعامل و ارتباط رو در رو بین تفکر و دستآوردهای ملت ها و بازدیدکنندگان محسوب می شود و از بزرگترین ویژگی‌های اکسپو فراهم آوردن محیطی مسالمت آمیز و به دور از هرگونه مسایل سیاسی است که مشارکت کنندگان از سراسر دنیا با بازدیدکنندگان می توانند در آن به تعامل فرهنگ و تاریخ و تمدن و مسایل اقتصادی بپردازند و بنوعی کشورهای کوچک بدون مرزی را در کنار یکدیگر می سازند و در طول دوره برگزاری بدون تشریفات خاص سیاسی، ملاقات‌ها و نشست‌هایی در چارچوب مسایل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و علمی با یکدیگر برگزار می‌کنند. علاوه برمطالب بیان شده، موارد زیر را نیز می توان از اهداف کلی اکسپو ها در نظر گرفت:
تقویت روابط بین‌الملل در یک موضوع مشترک
به اشتراک گذاردن تجارب آموزنده و فرهنگی در یک موضوع مشترک جهانی
نمایش توانمندی‌ها، تاریخ، تمدن، آداب و رسوم یک کشور حول یک موضوع خاص
تقویت و حمایت از اکسپوها بعنوان آزمایشگاه‌های تجارب آتی
افزایش و ارتقا رشد تبادلات اقتصادی و بین‌المللی
ایجاد رونق اقتصادی در کشور میزبان
ایجاد درآمد و ثروت برای کشورهای مشارکت‌کننده از طریق برقراری روابط تجاری جدید
بازار سازی برای کالاهای دارای مزیت نسبی
آشنایی جهانیان با ظرفیت های اجتماعی کشورها
نمایش دستاوردهای اجتماعی و فرهنگی هر کشور
معرفی رویکردهای آتی کشورها حول محور موضوع اکسپو
معرفی جاذبه های گردشگری کشورها
نمایش دستاوردهای جدید هر کشور علی الخصوص در حوزه علم و آینده و بهره برداری از صنایع خالق
برگزاری جلسات تجاری در حوزه های معرفی شده در اکسپو
فعال شدن بخش تجاری در فضای پاویون
گسترش مبادلات در حوزه های تجاری- فرهنگی- اجتماعی
موضوع نمایشگاه از سوی کشور میزبان و با تایید BIE تعریف می‌شود و برگزارکننده در طول دوره برگزاری بدنبال دستیابی به راه‌کارهای علمی و عملی بدست آمده از سوی مشارکت‌کنندگان در جهت رفع یک مسئله یا چالش جهانی است.
ایران برای نخستین بار با دستور امیرکبیر در اکسپوی لندن که در سال ۱۸۵۱ میلادی برگزار شد شرکت کرد. از آنجا که امیر کبیر به توسعه صادرات ایران و رشد صنایع علاقه فراوانی داشت بر طبق اعلانی که در روزنامه وقایع اتفاقیه منتشر کرد از صاحبان صنایع دعوت کرد تا کالاهای خود را به نمایش بگذارند که ایران نیز در آن حضور فعال داشت و این موضوع مسئولیت کشورمان را برای حضور در اکسپوها سنگین‌تر می‌کند. لازم بذکر است که تاکنون بیش از ۶۴ اکسپو در اقصی نقاط دنیا برگزار شده است و ایران علاوه بر اکسپوی ۱۸۵۱ در دورههای مختلف در قبل و هفت دوره پس از انقلاب اسلامی بطور رسمی که در کشورهای کره جنوبی، پرتغال، آلمان، ژاپن، چین، ایتالیا و قزاقستان برگزار شده حضور داشته است.
مرکز اصلی اکسپو ۲۰۲۰، سایت ۴۳۸ هکتاری، که بخشی از مرکز تجارت جدید دبی است خواهد بود. کارتوسعه شهری جبل علی، واقع در نیمه راه بین دبی و ابوظبی؛ در سال ۲۰۱۵ آغاز شده و برنامه ریزی شده است که این محل برای سال ۲۰۲۰ آماده خواهد شد.
طرح کلی سایت اکسپوی ۲۰۲۰، توسط شرکت چند ملیتی طراحی شده است که ترکیبی از غرفه های ملی، فضاهای آموزشی، سالن های عملکردی، و امکانات میزبانی در اطراف یک هسته مرکزی است.
فضا دارای هسته‌‌ای مرکزی با ویژگی های سه منطقه بزرگ، هریک اختصاص داده شده به یکی از سه تم اکسپو است، فضای این رویداد بزرگ با الهام از بازار سنتی عربی، شکل گرفته است.
در نمایشگاه جهانی ۲۰۲۰ دوبی تاکنون بیش از ۱۸۰ کشور و سازمان جهانی جهت حضور در آن ثبت نام و در حال ساخت پاویون مستقل و یا برنامه ریزی جهت حضور موثر هستند. نکته قابل تامل در این عرصه بزرگ جهانی، هنرنمایی طراحان و مهندسان در طراحی پاویون کشورشان با استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا است که منجر شده رویداد اکسپو را به یک صحنه رقابت جهانی در به نمایش گذاشتن توان، مهارت و دانش معماری برگرفته از سنت و مدرنیته تبدیل کند و از آنجاییکه برای اولین بار در خاورمیانه و برآورد حدود ۲۵ میلیون نفر بازدید کننده که از این تعداد حدود ۸۰ درصد بازدیدکنندگان غیر بومی هستند فرصت بسیار مناسبی برای بهره برداری تجاری، معرفی پتانسیل‌های اقتصادی و تولیدی کشور و برندسازی آن در جهت گسترش مبادلات تجاری، معرفی اقلیم و تنوع آب و هوایی و پتانسیل‌های گردشگری کشور در جهت افزایش درآمد این بخش و راهاندازی فضای تجاری در پاویون به منظور معرفی و فروش کالاهای دارای مزیت نسبی کشور و هم چنین نمایش دستاوردهای جدید در حوزه علم و آینده برای کشورمان خواهد بود.
در این راستا نیز پس از موافقت دولت مبنی بر مشارکت در اکسپوی ۲۰۲۰ دوبی و معرفی شرکت نمایشگاههای بین المللی ج.ا.ایران به عنوان نماینده ایران و مدیریت پاویون کشور، در زمستان سال ۹۷ استارت جدی کار جهت حضور موفق کلید خورد و ستاد اکسپوی ۲۰۲۰ دوبی در شرکت نمایشگاهها تشکیل و به تبع آن کمیته فنی و معماری ستاد اکسپو با توجه به اولویت برنامه ریزی تهیه طرح پاویون ایران در دوبی برای اجرای سریعتر امور با توجه به محدودیت زمان تشکیل شد.
پس از تشکیل ستاد و پیگیری های انجام شده بابت حضور ایران بصورت مستقل و بشکل پاویون با ساخت ویژه در اکسپوی ۲۰۲۰ دوبی (در طول دوره های مشارکت اکسپوها پس از انقلاب، برای بار دوم است که کشورمان بصورت مستقل و بشکل پاویون مشارکت خواهد کرد. در دورههای گذشته ایران در پاویون های مختلف حضور می یافت. در اکسپوی سال ۲۰۰۰ هانوور آلمان در سالن مشترک با دیگر کشورها ساخت پاویون ایران را انجام گرفت و در سالهای ۱۹۹۳ کره جنوبی، ۱۹۹۸ پرتغال، ۲۰۰۵ ژاپن و ۲۰۱۰ چین و ۲۰۱۷ قزاقستان از سالن های ساخته شده توسط برگزار کننده (میزبان) استفاده کرده بود و در اکسپوی میلان ۲۰۱۵ با دریافت زمین، نسبت به ساخت پاویون با تم ویژه مرتبط با موضوع اکسپو اقدام کرد.)
بررسی¬های انجام گرفته، مقرر شد که طراحی پاویون ایران از طریق برگزاری مسابقه انجام پذیرد و با استفاده از تجربه دوره¬های گذشته و استفاده از خرد جمعی، به تدوین شرح خدمات و آیین¬نامه ارزیابی کیفی انتخاب مشاوران ذیصلاح، اقدام به دو نوبت آگهی فراخوان عمومی دعوت از مشاوران به منظور حضور در مسابقه طراحی پاویون ایران انجام پذیرد که پس از تثبیت شدن حضور و انتخاب محل و متراژ پاویون ایران، که به سرعت انجام پذیرفت ستاد مسابقه طراحی پاویون ایران شکل گرفت و بنده به عنوان مدیر مسابقه ساماندهی کار را بعهده گرفتم و با کمک اعضای ستاد، پس از جلسات متعدد کارشناسی و حرفه¬ای و بررسی اسناد و مدارک مشاوران، نهایتاً ۱۰ مشاور که امتیاز بالاتری را کسب کردند انتخاب و قرارداد همکاری، کمک هزینه، تهیه طرح و ماکت با آنان منعقد شد که در مدت حدود ۲ ماه طرح مورد نظر خود را با توجه به دفترچه شرح خدمات و تم انتخابی ایران تهیه و ارائه دهند تا توسط داوران انتخابی که از بهترین و باتجربه¬ترین اساتید از جامعه معماری و از دانشگاههای مختلف کشور که از اساتید برجسته دانشگاه تهران، اصفهان، تبریز، آزاد و شهید بهشتی هستند مورد ارزیابی قرار گیرند که این امر محقق شد و پس از انتشار بیانیه داوران نهایتاً ۳ طرح برتر انتخاب شد و جوایز شرکتهای طراح پرداخت شد. لازم بذکر است که در جلسه نهایی ارزیابی داوران جناب دکتر حناچی شهردار محترم تهران نیز حضور داشتند که در نیمه اول تابستان ۹۸ اینکار به سرانجام رسید و طرح نهایی با تغییراتی جزیی برای ساخت پاویون ایران با توجه به جمیع نقطه نظرات و صرفه و صلاح توسط هیات مدیره محترم شرکت نمایشگاهها انتخاب شد.
پس از انتخاب طرح نهایی، تهیه فاز ۱ پیشرفته برای ساخت پاویون ایران توسط طراح منتخب و همچنین پیگیری تاییدیه اکسپو ۲۰۲۰ دوبی برای طرح منتخب ایران در دستور کار ستاد اکسپو ایران قرارگرفت. پس از تهیه نقشه های فاز یک پیشرفته توسط طراح و مشاور داخلی و به منظور اخذ تاییدیه نهایی از ستاد اکسپوی دوبی اقدام به تهیه شرح خدمات و انتخاب architect of record (AOR) جهت مجوز فعالیت در دوبی و سایت اکسپو ۲۰۲۰ دوبی شد که مرحله بسیار سختی بود. بحمداله پس از انتخاب AOR و بررسی طرح و تطبیق با قوانین ومقررات اکسپوی ۲۰۲۰ دوبی، تاییدیه نهایی از بابت کانسپت نهایی و طرح پاویون ایران از سوی مسولین اکسپوی ۲۰۲۰ دوبی انجام پذیرفت.
در ادامه ستاد اکسپو مقدمات انتخاب پیمانکار ساخت پاویون ایران را در برنامه قرار داد که پس از دریافت BOQ از مشاور منتخب طرح و تهیه اسناد مناقصه، برگزاری مناقصه انتخاب پیمانکار ساخت پاویون ایران (GC) General Contractor انجام و پیمانکار ساخت پاویون ایران انتخاب شد و طبق قرارداد ظرف مدت پنج ماه ساخته خواهد شد. تحویل زمین پاویون ایران از سوی مسئولین اکسپوی ۲۰۲۰ دوبی و انجام مراسم کلنگ زنی برای شروع عملیات ساخت پاویون ایران در هفته اول بهمن ماه ۹۸ با حضور مقامات ایرانی و اماراتی و آقای دکتر حسین زاده کمیسر جنرال ایران در اکسپوی ۲۰۲۰ دوبی و جمعی از اعضای ستاد اکسپو انجام پذیرفت و بیشتر مسئولان اکسپو که در مراسم حضور داشتند طرح پاویون ایران را بسیار جالب و چشم نواز دانستند. لازم بذکر است است که پاویون ایران در فاز (منطقه) حرکت Mobility و مابین پاویون های فرانسه و پرو قرار دارد و در حال حاضر پاویون فرانسه و ایران عملیات ساختمانی را انجام می دهند و پرو هنوز اقدامی انجام نداده است.
پس ازعملیات خاکبرداری و شروع فعالیت های ساختمانی بدنبال وقوع بحران شیوع کرونا و و به تعویق افتادن یکساله اکسپو دوبی و توقف بخش عمده ای از فعالیت های اکسپو روند پیشرفت پروژه به کندی انجام می پذیرفت که پس از استقرار ریاست جدید شرکت نمایشگاهها جناب آقای دکتر زمانی و برطرف کردن مشکلات پیشرو و تاکید ایشان بر سرعت عملیات ساختمانی و اعزام گروههای فنی و اجرایی دوبی و همچنین با حضور در ستاد دوبی و ملاقات های موثر، خوشبختانه در دو ماه گذشته عملیات اجرای فونداسیون پاویون به پایان رسید و با ورود آهن آلات به سایت اکسپو، عملیات سازه پاویون در حال انجام است.
در حال حاضر جلسات ستاد اکسپوی داخلی و همچنین ستاد ملی بطور جد در خصوص طرح محتوایی پاویون ایران تشکیل می شود تا دیگرکمیته های ستاد اکسپو (فرهنگی، هنری و اجتماعی – گردشگری – علمی و فناوری – اقتصادی _ روابط عمومی و اطلاع رسانی- برنامه ریزی و پشتیبانی) که در تهیه برنامه های محتوایی نقش موثری دارند برنامه های خود را ارایه کنند تا پس از تصویب ستاد اکسپو و تایید مقام عالی وزارت صمت، عملیات اجرایی آن آغاز شود تا انشاالله با محتوای غنی از فرهنگ و هنر و تمدن و اقتصاد و گردشگری و علمی و فناوری ایران، بتوانیم به اهداف تعیین شده دست پیدا کنیم.
