به گزارش رکنا، صافی کف پا به انگلیسی flat feet به معنی وضعیتی است که قوس کف پا در حالت ایستاده وجود ندارد و کف پا همان‌طور که از اسم این وضعیت برمی‌آید، کاملاً با سطح زمین در تماس است. این بیماری که پس پلانوس یا قوس‌های افتاده (fallen arches) نیز نامیده می‌شود، می‌تواند سبب درد پا در هنگام فعالیت‌های ورزشی شدید شود.
این وضعیت در نوزادان طبیعی است و معمولاً در سنین دو الی سه‌سالگی با محکم شدن رباط‌ها و تاندون‌های پا، برطرف می‌شود. صافی کف پا در کودکان به‌ندرت جدی است اما ممکن است تا بزرگسالی نیز ادامه یابد.
در سال ۲۰۱۲، انجمن ملی سلامت پا در ایالات متحده‌ی آمریکا گزارش داد که ۸ درصد از افراد بزرگسال در سن ۲۱ سالگی یا بالاتر، دارای وضعیت صافی کف پا هستند.
پا ساختاری انعطاف‌پذیر متشکل از استخوان‌ها، مفاصل و بافت‌های نرم است که به ما این امکان را می‌دهد تا روی دو پای خود بایستیم و فعالیت‌هایی مثل قدم‌زدن، دویدن و پریدن را انجام دهیم. پا را می‌توان به سه بخش تقسیم کرد:
قسمت قدامی پا شامل پنج انگشت و پنج استخوان درازتر است که با مفاصلی به پشت انگشتان متصل هستند و با آن‌ها ساختار پنجه‌ی پا را می‌سازند.
قسمت میانی پا، مجموعه‌ای هرمی – شکل از استخوان‌هایی است که قوس کف پا را می‌سازند. این مجموعه شامل سه استخوان میخی – شکل، استخوان مکعبی و استخوان ناویکولار (navicular ) است.
قسمت خلفی پا شامل پاشنه و مچ پا است. استخوان تالوس درست در زیر استخوان‌های ساق پا یعنی تابیا (tibia) و فیبولا (fibula) قرار دارد و مچ پا را می‌سازد. استخوان پاشنه بزرگ‌ترین استخوان پا است.
عضلات، تاندون‌ها و رباط‌ها این استخوان‌های پا را به هم دیگر متصل می‌کنند و حرکات پیچیده مورد نیاز برای حرکت و تعادل را امکان‌پذیر می‌سازند. تاندون آشیل پاشنه پا را به ماهیچه‌ی دوقلوی پشت ساق پا متصل می‌کند و برای ایستادن، دویدن و پریدن ضروری است.
عصب اصلی پا عصب تیبیال خلفی (posterior tibial nerve) است که از با گذر از پشت برجستگی داخلی مچ پا وارد کف پا می‌شود. این عصب، مسئول حس‌های انگشتان و کف پا است و حرکات عضلات کف پا را کنترل می‌کند.
چندین عصب دیگر نیز از قسمت خارجی مچ پا وارد و بالای پا وارد این بخش از بدن می‌شود. این اعصاب مسئول حس‌های قسمت فوقانی و لبه سمت خارجی پا هستند.
بسیاری از از افراد دارای صافی کف پا، هیچ عارضه و علامتی از خودشان نشان می‌دهند اما در بعضی از افراد، ممکن است این وضعیت سبب ایجاد درد زیاد در قوس کف پا یا در پاشنه پس از انجام فعالیت‌های ورزشی سنگین شود.
به‌علاوه ممکن است سمت داخلی مچ پا متورم گردد. درد کف پا به دلیل کشیدگی عضلات و رباط‌های قوس کف پای صاف ایجاد می‌شود. استرس غیرطبیعی به زانو و لگن می‌توان سبب درد این مفاصل شود.
خستگی آسان پا
دشواری در انجام بعضی از حرکت‌ها مثل ایستادن روی شست
درد کمر و کل پا از کمر به پایین
نحوه‌ی تشخیص صافی کف پا به این صورت است که ابتدا باید کف پای خود را خیس کنید و سپس روی سطحی بایستید که جای پای شما روی آن باقی بماند (مثل یک سطح بتنی خشک). پای خود را بردارید و به جای پای خود دقت کند. اگر شکل یک پای کامل روی سطح مشاهده کردید، شما دارای صافی کف پا هستید.
بسیاری از کودکان دچار صافی کف پا هستند. این وضعیت، صافی انعطاف‌پذیر کف پا نامیده می‌شود. وقتی که کودک صاف روی پاهایش می‌ایستاد، کف پایش صاف به نظر می‌رسد ولی وقتی که انگشت شست پایش را در حال ایستاده به سمت بالا خم می‌کند، یک قوس خفیف در کف پایش ایجاد می‌شود. در اکثر موارد، با بزرگ شدن کودک، این وضعیت رفع می‌شود.
مهم‌ترین علل صافی کف پا در بزرگسالان عبارت‌اند از:
ناهنجاری‌های مادرزادی
کش آمدن یا پاره شدن تاندون‌های کف پا
آسیب یا التهاب تاندون تیبیال خلفی (posterior tibial tendon یا به‌اختصار PTT) که عضلات ساق پا را به مچ پا و قسمت میانی قوس کف پا متصل می‌کند
شکستگی یا در رفتن استخوان‌های پا
بعضی از بیماری‌ها مثل آرتریت روماتوئید
مشکلات عصبی
بعضی از عوامل نیز می‌توانند خطر شکل‌گیری صافی کف پا را بالا ببرند که عبارت‌اند از:
چاقی
سالخوردگی
حاملگی
گروهی که بیش از همه در معرض خطر صافی کف پا هستند، کسانی می‌باشند که این مشکل به صورت ژنتیکی در خانواده‌ی آن‌ها وجود داشته است. در صورتی که فعالیت فیزیکی و ورزشی بالایی داشته باشید، به دلیل احتمال آسیب‌دیدگی مچ و کف پا، احتمال صافی کف پا برای شما بیشتر است.
افراد مسنی که احتمال زمین‌خوردن یا آسیب‌ها فیزیکی برای آن‌ها بالا است، دیگر گروه در معرض خطر صافی کف پا هستند. برای مثال می‌توان از افرادی نام برد که دارای بیماری‌های عضلانی مثل فلج مغزی می‌باشند.
در صورتی که کف پای شما صاف باشد و هیچ دردی احساس نکنید، نیازی به نگرانی نیست. با این حال، در صورتی که قوس کف پای شما پس از راه‌رفتن یا دویدن در مسافت‌های طولانی دچار درد می‌شود، ممکن است به دلیل صافی کف پا باشد.
در صورتی که پای شما درد می‌کند و در هنگام راه‌رفتن یا دویدن با مشکل مواجه هستید، به یک جراح ارتوپد مراجعه کنید. تشخیص این مشکل نیازمند چندین آزمایش است. یکی از این آزمایش‌ها به این صورت است که پزش از شما می‌خواهد تا روی پنجه‌ی پای خود بایستید؛ یک پای سالم و طبیعی در این حالت باید دارای قوس کف باشد.
در صورتی که در این آزمایش، پزشک قوس کف پا را مشاهده کند، ممکن است دلیل درد پای شما صافی کف پا نباشد. در این صورت، پزشک، مچ پا را معاینه خواهد کرد.
در صورتی که نتوانید پای خود را شل کنید یا قوس کف پا نداشته باشید، دکتر صافی کف پا چندین آزمایش دیگر شامل عکس‌داری با اشعه‌ی X برای شما تجویز خواهد کرد یا از شما می‌خواهد که یک اسکن MRI از پای خود تهیه کنید تا استخوان‌ها و تاندون‌های پای شما را بررسی نماید. برای اطلاعات بیشتر در رابطه با صافی کف پا می‌توانید با مشاوره‌ی آنلاین ارتوپدی به صورت متنی و تلفنی در پذیرش ۲۴ تماس بگیرید.
مهم‌ترین انواع صافی کف پا عبارت‌اند از:
صافی انعطاف‌پذیر کف پا: این نوع صافی کف پا، رایج‌ترین نوع این وضعیت است. وقتی که پای خود را از روی زمین بلند می‌کنید، قوس کف پا ظاهر می‌شود اما وقتی که پای خود را روی زمین می‌گذارید، تمامی کف پا، سطح زمین را لمس می‌کند. این وضعیت معمولاً در کودکان مشاهده می‌شود و در اکثر موارد، با درد همراه نیست.
سفتی تاندون آشیل: همان‌طور که پیش از این گفتیم، تاندون آشیل عضلات ساق پا را به پاشنه‌ی شما وصل می‌کند. این تاندون بسیار محکم است و در صورتی سفت باشد، در هنگام راه‌رفتن و دویدن احساس درد خواهید کرد. این وضعیت سبب می‌شود که در هنگام راه‌رفتن یا دویدن، پاشنه‌ی شما زودتر از زمان مناسب، از روی زمین بلند شود.
نقص عملکرد تاندون تیبیال خلفی: این نوع صافی کف پا در بزرگسالی و زمانی ایجاد می‌شود که تاندون متصل‌کننده‌ی عضله‌ی دو قولوی پشت ساق به قسمت داخلی مچ پا، آسیب می‌بیند، متورم می‌شود یا پاره می‌گردد.
در صورتی که پس از این وضعیت، از ساپورت برای قوس پای خود استفاده نکنید، در قسمت داخلی و خارجی مچ پای خود احساس درد خواهید کرد. بسته به دلیل این مشکل، ممکن این وضعیت در هر دو پا یا تنها یکی از پاهای شما ایجاد شود.
روش‌های متعددی برای پیشگیری از صافی کف پا وجود دارد که عبارت‌اند از:
استفاده از کفی‌های برجسته و طبی در کفش: این کفی‌ها در اندازه‌های مختلف موجود هستند و دارای یک برجستگی می‌باشند که قوس کف پا روی آن قرار گرفته و در نتیجه، به عنوان یک ساپورت برای قوس کف پا عمل می‌کند.
کفش‌های متنوعی استفاده کنید: استفاده از کفش‌های یکسان فاقد ساپورت قوس کف پا برای مدتی طولانی می‌تواند سبب مشکل صافی کف پا شود. شما با عوض‌کردن گاه‌وبی‌گاه کفش‌های خود به پایتان این اجازه را نمی‌دهید تا شکل یک کفش خاص را بگیرد و از حالت طبیعی خارج شود.
پاشنه بلند نپوشید: پاشنه‌ی پا، مرکز تحمل وزن بدن شما است. پوشیدن پاشنه بلند سبب می‌شود که قوس کف پا از حالت طبیعی خودش خارج شود. در صورتی که دوست دارید برای یک مناسبت خاص یا مدتی کوتاه کفش پاشنه بلند بپوشید، کفشی را انتخاب کنید که پاشنه‌ی پهن‌تری دارد.
وزن خود را پایین نگه دارید: هرچه وزن شما بالاتر باشد، فشار بیشتری به پاهای شما وارد می‌شود و در نتیجه، ممکن است کف پای شما به‌مرورزمان صاف شود؛ بنابراین، اگر وزن بالایی دارید، سعی کنید سبک شوید و اگر سبک هستید، وزن خود را در حد متعادل حفظ کنید.
روش‌های مختلفی برای درمان صافی کف پا وجود دارد که انتخاب از میان آن‌ها به نوع صافی کف پا و شدن آن وابسته است. به طور کلی مهم‌ترین روش‌های درمان صافی کف پا، روش‌های زیر هستند.
ساپورت کردن پا، معمولاً اولین مرحله در درمان صافی کف پا است. ممکن است ارتوپد به شما پیشنهاد کند که از آرتوز (orthotics) استفاده کنید. آرتوز نوعی وسیله‌ی پزشکی است که درون کفش قرار می‌گیرد و از قوس کف پا، پشتیبانی می‌کند.
ممکن است دکتر ارتوپد کودکان برای کودکان کفش‌های خاصی تجویز کند تا زمانی که پای کودک شکل طبیعی به خودش می‌گیرد.
با ایجاد چندین تغییر در شیوه‌ی زندگی خود می‌توانید دردی را که به دلیل صافی کف پا ایجاد می‌شود، کاهش دهید.
برای مثال، ممکن است پزشک برای شما برنامه‌ی غذایی و تمرینی تجویز کند تا بتوانید وزن خود را کاهش دهید و فشار روی پای خود را کم کنید. به‌علاوه، ممکن است پزشک به شما پیشنهاد کند که زمان زیادی را سر پا نایستید یا پیاده‌روی‌های طولانی نداشته باشید.
بسته به دلیل صافی کف پای شما، ممکن است پزشک داروهای مسکن یا ضدالتهاب برایتان تجویز کند. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی از رایج‌ترین داروهایی هستند که برای کاهش درد و تورم به دلیل صافی کف پا، تجویز می‌شوند.
در موارد جدی‌تر از این وضعیت، ممکن است پزشک ارتوپد تصمیم به جراحی پای شما بگیرد. پزشک می‌تواند با ترمیم تاندون‌ها، مفاصل و استخوان‌ها، یک قوس مناسب در کف پایش شما ایجاد کند.
در صورتی که دلیل صافی کف پای شما کوتاه بودن تاندون آشیل باشد، پزشک می‌تواند آن را طویل‌تر کند تا درد کف پای شما کمتر شود.
در اینجا می‌خواهیم شما را با حرکات اصلاحی صافی کف پا که سبب کاهش درد پای شما می‌شوند، آشنا کنیم.
کشش پاشنه
در حالت ایستاده وزن خود را روی دستانتان که به یک دیوار یا صندلی تکیه داده‌اید، بیندازید.
یک پا را به جلو بیاورید و پای دیگر را به عقب بکشید.
هر دو پاشنه خود را در این حالت به طور محکم روی زمین نگه‌دارید.
ستون مهره‌های خود را صاف نگه دارید. پای جلوی خود را خم کنید و دیوار را با بدنتان فشار دهید. در این حالت، باید احساس کنید که تاندون آشیل شما در حال کشیده شدن است.
این حالت را ۳۰ ثانیه حفظ کنید
این کار را برای هر پای خود، ۴ بار تکرار نمایید.
تمرین کشش پاشنه.
غلتاندن توپ تنیس
روی یک صندلی بنشینید و پای راست خود را روی یک توپ تنیس بگذارید.
ستون فقرات خود را صاف نگه دارید و توپ را با تمرکز روی قوس کف پای خود، زیر پایتان بغلتانید.
این کار را ۲ الی ۳ مرتبه انجام دهید.
سپس همین کار را با پای چپ انجام دهید.
طوری بایستید که پاشنه‌های شما دقیقا زیر لگن شما قرار بگیرند.
در سرتاسر طول این تمرین، پنجه‌ی پای خود را به کف زمین بچسبانید.
وزن خود را روی لبه‌های خارجی پای خود بیندازید و تا جایی که می‌توانید، قوس پای خود را بالا بکشید.
سپس به کف پای خود استراحت دهید و اجازه دهید به کف زمین بازگردد. با این تمرین، ماهیچه‌هایی که قوس پای شما را بالا نگه می‌دارند، تقویت می‌کنید.
این کار را ۱۰ الی ۱۵ بار در ۲ الی ۳ ست تکرار کنید.
در حالت ایستاده، پاشنه‌های خود را تا جای ممکن، بالا بکشید.
برای حفظ تعادل می‌توانید از دیوار یا یک صندلی کمک بگیرید.
زمانی که پاشنه‌ی پا را بالا کشیدید، ۵ ثانیه آن را بالا نگه دارید و سپس پاشنه‌هایتان را زمین بگذارید.
این کار را ۱۵ الی ۲۰ بار در ۲ الی ۳ ست تکرار کنید.
در مرحله‌ی آخر نیز پاشنه را بالا بکشید و ۳۰ ثانیه آن وضعیت را حفظ کنید.
تمرینات دیگری مثل بالاکشیدن قوس کف پا روی پله (stairs arch raises)، چین دادن به حوله زیر پا (towel curls) و بلندکردن پنجه پا (toe raises) نیز برای کاهش درد ناشی از صافی کف پا وجود دارد.
مشمولین خدمت وظیفه‌ی عمومی که مشکل صافی کف پای آن‌ها توسط پزشک معتمد سازمان نظام وظیفه‌ی عمومی تأیید شود، از اعزام به خدمت سربازی، معاف هستند. البته یک تبصره وجود دارد: افرادی که مدرک لیسانس یا بالاتر دارند، فقط معاف از رزم می‌شوند ولی باید به خدمت سربازی اعزام شوند.
