از «قربان بایرامی» تا «تاب سواری»/رسوم کهن ترکمن های گلستان در عید قربان

عید قربان یکی از اعیاد مهم مسلمانان سراسر دنیا و یادگار حضرت ابراهیم خلیل الله (ع) است که در جای جای دنیا مسلمانان این روز را با آداب و رسوم خاص برگزار کرده و گرامی می‌دارند. بدون تردید ترکمنهای استان گلستان یکی از اقوامی هستند که عید قربان را بسیار باشکوه و با آداب ویژه‌ای اجرا می‌کنند، آدابی که از گذشته‌های دور بین این قوم اصیل ایرانی اجرا می‌شده و تا به امروز حفظ شده است.

خانه تکانی و خرید لباس نو

احسان کمی یکی از ساکنان شهرستان بندرترکمن در گفتگو با ایسنا گفت: عید قربان یکی از اعیاد مهم در بین ترکمن‌های استان گلستان است و از چندین هفته مانده به عید قربان مردم به تکاپو افتاده تا با شکوه هرچه تمام‌تر این عید را برگزار کنند.

وی گفت: اقوام ترکمن قبل از فرا رسیدن عید قربان منازل خود را خانه تکانی و غبارروبی کرده و با خرید لباس نو، شیرینی و آجیل به استقبال بزرگترین عید معنوی مسلمانان ‌می‌روند. بازارهای شهرهای ترکمن نشین استان گلستان در روزهای منتهی به عید رونق گرفته و همانند بازار شب عید نوروز شلوغ می‌شود.  

خواندن «عید نمازی» یا همان نماز عید قربان  و زیارت اهل قبور

کمی بیان کرد: نماز عید قربان در تمامی عیدگاه‌ها و مصلی‌های شهرهای ترکمن نشین برگزار می‌شود به طوری که اگر اول صبح به سطح شهر بروید مردمی را می‌بینید که با لباس نو  و سجاده به دست از همه طرف با شتاب به سمت عیدگاه می‌دوند و دیدن این صحنه شور و شوق خاصی را در شهر ایجاد می‌کند. جمعیت نمازگزار بلافاصله بعد از اقام نماز به زیارت اهل قبور رفته و با خواندن فاتحه برای درگذشتگان طلب مغفرت می‌کنند.

پخت نان و شیرینی‌های سنتی

قربان دوجی یکی از کشاورزان شهرستان کلاله نیز به خبرنگار ایسنا گفت: دو روز قبل از عید قربان در میان ترکمن‌ها به «روز کر» معروف است معمولاً تا قبل از این روز، خانه تکانی منازل را تمام کرده و منازل خود را برای استقبال از عید قربان آماده می‌کنند. ترکمن‌ها به روز قبل از عید قربان «قوقن» می‌گویند، «قوقن» به معنای بوی خوش است، این نام برگرفته از عطر خوش نان‌های سنتی و شیرینی‌هایی است که در این روز طبخ می‌شود.

وی ادامه داد: زنان ترکمن در روز قوقن نان و شیرینی سنتی «بشمه و چاپاتی» می‌پزند و به یاد عزیزان درگذشته خود بین همسایه‌ها خیرات می‌کنند.

از قربان بایرامی تا قربان شور

این شهروند ترکمن بیان کرد: ترکمن‌ها به عید قربان، «قربان بایرامی» به معنای عید بزرگ و با شکوه می‌گویند و شب عید قربان هم اعضای خانواده حمام کرده و با بدنی پاکیزه به استقبال عید ‌می‌روند که به این کار «قربان شور» می‌گویند.

وی با بیان اینک هر فرد ترکمن که استطاعت مالی داشته باشد یک رأس گوسفند قربانی می‌کند، افزود: در خانواده‌هایی که زنان خانواده شاغل بوده و درآمد کافی داشته باشد، علاوه بر مردان، زنان خانواد نیز قربانی می‌کنند، به ازای هر فرد مستطیع یک گوسفند در خانواده ذبح می‌شود اما اگر به جای گوسفند گاو یا شتر را ذبح کنند می‌توانند چندین نفر با هم مشترکاً قربانی کنند.

سنت قربانی کردن

دوجی با بیان اینکه در بین ترکمنها مرسوم است تا وقتی که صدای نماز عید قربان در شهر شنیده می‌شود، قربانی نمی‌کنند، به این معنا که صبر می‌کنند نماز عید اقامه شود و پس از آن اقدام به ذبح احشام می‌کنند اما در روستاهای دور دست که نماز عید به صورت جماعت برگزار نمی‌شود همان اول صبح مردم قربانی می‌کنند.

وی ادامه داد: مردم ترکمن بخشی از گوسفند قربانی شده را  بین نیازمندان تقسیم می‌کنند، بخش دیگری از قربانی را پخته و  از مهمانان خود پذیرایی می‌کنند و قسمتی را هم برای مصرف خانواده خود در نظر می‌گیرند.

صدقه دادن در روز عید

دوجی تصریح کرد: ترکمنها به تقسیم گوشت قربانی بین نیازمندان و پذیرایی از مهمانان با گوشت قربانی صدقه می‌گویند و معمولاً در روز اول بزرگ ترها صدقه می‌دهند و فرزندان خانواده و اقوام به منزل آن ها ‌می‌روند و در روزهای بعدی فرزندان خانواده سنت صدقه را اجرا می‌کنند.

تاب سواری( تخت باد) و بازی‌های محلی

دوجی با بیان اینکه تاب ترکمنی بر روی یک میله بلند برپا می‌شود که معمولاً در طول سال زنجیرهای آن را بر می‌دارند و در ایام عید بساط آن دوباره پهن می‌کنند،گفت: کودکان برای عید نسخه خودشان را دارند. بزرگ‌ترها که مشغول به جا آوردن آداب و رسوم عید قربان هستند، کودکان هم مراسم بازی‌هایشان را به راه می‌کنند و مشغول تاب سواری و بازی می‌شوند.

وی با اشاره به اینکه تاب سواری فقط مخصوص کودکان نیست و بزرگترها هم در این عید تاب بازی می‌کنند و معتقدند گناهان را می ریزد، گفت: پسرها «آل قاشلی»، «چوریک دپتدی»، «کیملرده کیمینگ»، «اشک می‌ندی» بازی می‌کنند و دختران هم مشغول «آییم ترک»، «گونیم ترک» و «پس پسه» می‌شوند.

دستگیری از مستمندان سنت زیبای ترکمنها در عید قربان

آخوند فرهمند در گفتگو با خبرنگار ما با اشاره به اینکه عید قربان یکی از بزرگترین اعیاد مسلمانان است، اظهار کرد: در آیات قرآن به مسلمانان تأکید شده که روز عید قربان ابتدا نماز را به جا آورده و سپس کسانی که استطاعت مالی دارند باید نسبت به قربانی کردن اقدام کنند.

وی با اشاره به اینکه در فقه اهل سنت کسی که به اندازه ۱۴۰ مثقال نقره پس انداز مالی داشته باشد مستطیع محسوب شده و باید قربانی کند، افزود: قربانی کردن یادگار حضرت ابراهیم خلیل الله (ع) است که امروز سنت ما مسلمانان است و معتقدیم کسانی که قربانی می‌کنند گناهانشان آمرزیده خواهد شد.

روحانی اهل سنت با اشاره به اینکه هر زمانی که دستورات الهی نظیر همین قربانی کردن در بین مردم عملیاتی شود، تبدیل به فرهنگ می‌شود، افزود: در بین ترکمنها مرسوم است که با کمک هم گوسفندی را خریداری کرده و به خانواده‌های کم برخوردار هدیه می‌کنند تا آن‌ها هم در روز عید گوسفند قربانی داشته باشند و مردِ خانه شرمنده زن و فرزند نباشد.

آخوند فرهمند اطاعت از فرمان الهی، صله رحم، ایثار، فداکاری و تزکیه نفس را از جمله درس‌های مهم عید قربان برشمرد و افزود: مسلمانان در روز عید قربان ابتدا نماز می‌خوانند و سپس برای قربانی کردن آماده می‌شوند که در این حرکت مسلمانان درس‌های بزرگی نهفته است.

وی تأکید کرد: از خانه تکانی تا خرید لباس نو و عید و شیرینی و هر قدمی که مسلمانان برای برپایی عید قربان برمی دارند، ذکر و عبادت خداوند است زیرا هم این اقدامات تلاشی برای اکرام عید بندگی خداوند است.

به گزارش ایسنا، ترسیم عظمت مراسم عید قربان در ترکمن صحرا در این گزارش کوتاه امکان‌پذیر نیست، جشن باشکوه عید قربان در ترکمن صحرا معنویت و شادی به هم گره خورده است، مراسمی پر از زیبایی و شادی‌های واقعی که نمونه آن را کمتر دیده‌اید. برای درک این رسوم قدیمی باید حتماً به شهرها و روستاهای گلستان سفر کنید.

انتهای پیام