نیو صدر: لحظه‌ای به آسمان نگاه کنید، اثری از آلودگی‌هوا را در آن وجود دارد؟ حالا نگاهی به شاخص آلودگی‌هوای پایتخت در گوشی موبایلتان بیاندازید. علت این تضاد وجود آلاینده‌ی پنهان اُزن در آسمان شهر تهران است، آلاینده‌ای که آسمان را تیره نمی‌کند، اما می‌تواند ریه‌هایتان را تیره کند.
ازن یا تازه سروکله‌اش در آسمان تهران پیدا شده است، یا آن طور که برخی از مسئولاین می‌گویند سیستم‌های تشخیص آلودگی‌هوا بعد از ارتقا در چند سال اخیر توانسته‌اند، حضور آن را در آسمان شهر مشاهده کنند. اما به‌هرحال، براساس آنچه آمار شرکت کنترل کیفیت هوا نشان می‌دهد، تعداد روزهایی که هوای تهران با این آلاینده آلوده شده، افزایش یافته است.
همچنین از ابتدای امسال تاکنون هوای تهران بخاطر حضور این آلاینده برای ۱۶ روز در حالت ناسالم برای گروه‌های قرار گرفته است، موضوعی که می‌تواند نشانه‌ای از ادامه‌دار بودن این روند افزایشی باشد.
بهزاد اشجعی کارشناس محیط زیست و دبیر کمیته فنی صدور مجوزهای خودرویی سازمان حفاظت محیط زیست، در این رابطه به خبرآنلاین می‌گوید: «نگاه مقطعی به آمار درست نیست و باید تا آخر شهریور صبر کنیم تا ببینیم آمار نسبت به سال‌های گذشته چه تغییری کرده است. اما اگر فرض کنیم تعداد روزهای آلوده بخاطر ازن افزایش یافته است، باید دو دلیل به آن ارتباط بدهیم یکی این که نحوه محاسبه شاخص نسبت به سال پیش سختگیرانه‌تر شده است و دیگر این که آلاینده‌های منتشر کننده آن افزایش یافته‌اند.»
آلاینده پنهان چگونه در هوای تهران ایجاد می‌شود؟
آلاینده ازن به طور مستقیم توسط خودرو یا موتورسیکلت تولید نمی‌شود، ازن یک آلاینده ثانویه است و با واکنش برخی گازها مانند اکسیدهای نیتروژن و سوخت‌های نسوخته ایجاد می‌شود و میزان غلظت این آلاینده با شدت گرفتن نور خورشید و افزایش درجه حرارت در ماهه‌ای گرم سال افزایش می‌یابد، به همین دلیل این آلاینده در هنگامی که هوا گرم است در هوای شهر به وجود می‌آید.
در واقع افزایش انتشار گاز اکسیدهای‌نیتروژن و سوخت‌های نسوخته، به معنای آلوده شدن هوا در فصول گرم هستند، موضوعی که به نظر می‌رسد در چند سال اخیر رخ داده باشد.
اشجعی در این رابطه می‌گوید: «برنامه‌ها و راهکارهای مقابله با آلودگی ازن مشخص است؛ خودروها باید نوسازی شوند، موتورهای کاربراتوی باید اسقاط شوند و از موتورسیکلت انژکتوری یا برقی استفاده شود، برای کاهش سفرهای درون شهری زیرساخت‌های الکترونیک باید توسعه پیدا کنند، سوخت گاز برخی صنایع ساکن باید تامین شود، مصرف انرژی در کل کشور باید کم شود و ...»
به نظر می‌رسد بخش زیادی از این اقدامات اصلا انجام نشدند، برای مثال در لایحه هوای پاک قانونی وجود دارد که شهریورماه سال ۹۷ به تصویب هیأت وزیران رسید و طبق آن شماره‌گذاری موتورسیکلت بنزینی منوط به اسقاط یک دستگاه موتورسیکلت است.
اما با فشار مافیای موتورسازی و درخواست وزارت صمت اجرای این قانون یک سال به عقب افتاد تا آلاینده‌های بیشتری وارد هوای شهر بشوند.
بیشتر بخوانید: مافیای موتورسازی، مقصر آلودگی تابستانی در تهران؟
اشجعی در این رابطه توضیح می‌دهد:«در بخش معاینه‌فنی اقدامات خوبی انجام شد و سوخت گاز برخی صنایع هم تامین شده است، البته نه به صورت صددرصد. اما اقدامات اجرایی شده در همین حدود است و بسیاری از برنامه‌ها اجرایی نشده‌اند، چه خودروها و چه اتوبوس‌ها را نوسازی نکردیم، موتورسیکلت‌های کاربراتوری جایگزین نشده‌اند.»
طرح کهاب هم پروژه‌ای دیگر است که اجرای آن می‌تواند به کاهش آلاینده ازن کمک کند، هدف این طرح که بیش از ۱۰ سال از ایجاد آن گذشته است، جمع‌آوری بخارات بنزین است، همان سوخت‌های نسوخته‌ای که به ازن تبدیل می‌شوند. اما هنوز این طرح به طور کامل اجرایی نشده است.
دبیر کمیته فنی صدور مجوزهای خودرویی سازمان حفاظت محیط زیست، در این باره می‌گوید: «طرح کهاب از سه مرحله تشکیل می شود، دو مرحله ابتدایی مربوط مخازن و انتقال سوخت است. مرحله آخر که باید در پمپ بنزین‌ها اجرا شود، برای کاهش آلاینده ازن اهمیت دارد بدهد. اما متاسفانه این مرحله به طور کامل اجرایی نشده است.»
همه این مسائل دست به دست هم داده‌اند تا ازن به آلاینده تابستان هوای تهران تبدیل شود، آلاینده‌ای که عامل ۳۰درصد روزهای «ناسالم برای گروه‌های حساس» در سال گذشته بود. با این وجود به نظر می‌رسد برخلاف آلودگی‌های زمستانی، روزهای آلوده ناشی از ازن منجر به تعطیلی ایجاد جلسه اضطرار آلودگی‌هوا نمی‌شود.
البته برخلاف ذرات پی‌ام ۲.۵، غلظت آلاینده ازن در شهر هنوز به حدی نرسیده است که شاخص هوای شهر ناسالم بشود، ذرات معلق در هوا در سال گذشته شاخص هوای تهران را برای ۵ روز در شرایط ناسالم قرار دادند.
اشجعی می‌گوید: «به نظر من این آلاینده‌ها هیچ تفاوتی ندارند و خطر ازن اگر بیشتر از ذرات معلق نباشد، از آن کمتر نیست، برای هر آلاینده ای کارگروه اضطرار برگزار می‌شود، قطعا اگر تصمیماتی در زمستان گرفته می‌شود و در تابستان هم گرفته خواهد شد به شرطی که وضعیت به شرایط اضطرار برسد. از سویی حساسیت نسبت به ازن کمتر است، چون آلودگی ذرات معلق مشهودتر است، هر کسی زمستان از خانه بیرون می آید به چشمش آلودگی را می‌بیند. بخاطر همین توجهات به ذرات معلق بیشتر است. اما به لحاظ قانونی هیچ تفاوتی در اهمیت این دو آلاینده نیست.»
خطرات ترسناک ازن برای سلامت
اگرچه ازن رنگ آسمان را تغییر نمی‌دهد، اما کافی است به لکه‌های به وجود آمده روی برگ برخی درختان در فصل تابستان نگاه کنید تا متوجه خطرات این آلاینده پنهان بشوید. آلاینده ازن به راحتی می‌تواند وارد برخی درختان و گیاهان بشود و برای اکوسیستم پیامدهایی به وجود بیاورد.
از سویی این آلاینده خطرات مختلفی برای سلامت انسان به همراه دارد و منجر به ایجاد انواع مشکلات سلامتی ازجمله درد قفسه سینه، سرفه، سوزش گلو و گرفتگی ریه، عفونت ریه، کاهش عملکرد ریه، التهاب جدار ریه‌ها و ... می‌شود.
بر اساس گزارش‌های سازمان محیط‌زیست آمریکا قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آلاینده ازن می‌تواند آسیب‌های دائمی به ریه وارد کند، حتی مدارک اندکی وجود دارد که نشان می‌دهد در بلند مدت ازن خظر مرگ بخاطر بیماری‌های تنفسی را افزایش می‌دهد.
همچنین براساس مطالعه‌ای که در BMJ منتشر شده است، سالانه ۶هزار نفر در ۴۰۰ شهر در ۲۰ کشور بخاطر این آلاینده پنهان جان خود را از دست می‌دهند.
۴۷۲۳۷
