گاهی از صبح روزی که قرار است مهمانی برویم- به ویژه مهمانی‌ها و دید و بازدید‌های عید که قرار است اقوامی را که احتمالا یک سال است ندیده‌ایم، ببینیم- دچار نفخ می‌شویم. بخشی از این، مساله به وضعیت تغذیه‌ای ما برمی‌گردد؛ بخش دیگر به وضعیت روانی ما و بخش دیگر هم ناشی از تغییرات طبیعی بدن مثل نفخ و تورم پیش از شروع عادت ماهانه در خانم‌ها.
ببینیم نفخ چیست، چرا ایجاد شده و از چه طریق می‌توان آن را برطرف کرد.
نفخ یکی از واکنش‌های طبیعی دستگاه گوارش است که بعد از خوردن برخی خوراکی‌ها یا فعالیت باکتری‌های روده بزرگ ایجاد می‌شود. در واقع آزاد شدن ترکیبی از گاز‌های روده توسط باکتری‌ها و مخمر‌های مستقر در روده بزرگ باعث بروز نفخ می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهند از هر سه نفر، یک نفر طی ۲۴ ساعت، ۱۴ بار باد گلو کرده یا از راه‌های دیگری گاز‌های تجمع‌یافته در روده‌ها را دفع می‌کند.
ترکیب اصلی گاز‌های روده عبارتند از: دی‌اکسید کربن، اکسیژن، نیتروژن، هیدروژن و متان. در مواردی نیز گاز‌های روده سولفور دارند. این حالت طبیعی بدن می‌تواند مشکلاتی را برای همه ایجاد کند. نفخ با خوردن بعضی خوراکی‌ها تشدید می‌شود.
برخی از خوراکی‌ها منبع اصلی ایجاد نفخ هستند. کافی است یک زیردستی متوسط چغاله بادام نوش‌جان کنید تا وضعیت معده‌تان به عاقبت یزید دچار شود! گوجه‌سبز و باقلا هم همین حکم را دارند؛ بنابراین بهتر است برای جلوگیری از ابتلا به این مشکل آزاردهنده با خوراکی‌ها و تنقلات نفاخ آشنا شویم.
قند معروف حبوبات که البته در پوسته آنهاست، مسوول مستقیم ایجاد نفخ پس از خوردن حبوبات است؛ بنابراین اگر به حبوبات علاقه دارید، اما از نفخ بعد از آن عذاب می‌کشید. بهتر است آن‌ها را ۲۴ ساعت قبل از پختن در آب خیسانده و آب آن را خالی کرده و بعد حبوبات را بپزید. البته لازم به ذکر است که یکی از مهم‌ترین خواص حبوبات - یعنی ایجاد گاز در روده‌ها- را از بین برده‌اید.
تعجب نکنید! یکی از دلایل آمار پایین ابتلا به بیماری‌های روده بزرگ مصرف حبوبات است؛ چراکه گاز تولید شده در روده‌ها، مانع از چسبندگی روده می‌شوند. از طرفی باکتری‌های طبیعی روده، از فیبر حبوبات و تخمیر قند موجود در پوسته آن‌ها تغذیه می‌کنند.
بسیاری از افراد اصولا میانه‌ای با خوردن لبنیات ندارند؛ چون حساسیت به لبنیات مانع از مصرف آن‌ها می‌شود. گروه دیگر نیز بعد از خوردن برخی از انواع محصولات لبنی به ویژه شیر، دچار نفخ و دل‌درد می‌شوند که دلیل آن هم قند شیر یعنی «لاکتوز» است؛ بنابراین مصرف لبنیات هم می‌تواند عاملی برای بروز نفخ باشد.
سبزی‌های فیبردار و ریشه‌ای مانند خانواده کلم‌ها، کرفس، کاهو، سیب‌زمینی، شلغم، هویج، تربچه، پیاز و... همگی نفاخ هستند. علت اصلی ایجاد این وضعیت هم، فیبر و قند‌های موجود در این خوراکی‌هاست.
فیبر موجود در غلات، علت بروز نفخ آنهاست. فیبر این گروه از مواد غذایی با جذب آب و حجیم شدن و البته تخمیر باعث نفخ می‌شوند؛ بنابراین خوردن برنج، جوی دوسر، ذرت و خوراکی‌های تهیه شده از آردگندم همگی نفاخ هستند.
اغلب میوه‌های فیبردار نفاخ هستند. به همین دلیل اگر همین امشب بعد از شام برای عیددیدنی دعوت شده‌اید و لباستان هم کمرش سفت و تنگ است از خوردن آلو، سیب، گلابی و موز- چه قبل و چه در طول مهمانی- پرهیز کنید.
برخی از آجیل‌ها مثل فندق و بادام زمینی نفخ ایجاد می‌کنند؛ بنابراین در مراسم حوصله سربر عید دیدنی برای سرگرم شدن و وقت‌گذرانی سراغ خوردن این نوع آجیل‌ها نروید. میوه که هست؛ میوه نوش‌جان کنید!
خب دیگر معلوم است! کافی است یک لیوان شکر و گاز و ماده طعم‌دار که روی هم رفته می‌شود نوشابه، همراه غذا میل کنید. انتظار دارید چه اتفاقی بیفتد؟!
حبوبات، لبنیات، سبزیجات، غلات، میوه‌ها، مغزها، نوشابه‌های گازدار
شیوه سنگرگیری
شاید نتوان به طور قطع و البته قطعا! خوردن خیلی از خوراکی‌ها را از برنامه غذایی حذف کرد؛ چراکه این‌طوری آمده‌ایم ابرویمان را برداریم، می‌زنیم چشممان را هم کور می‌کنیم؛ یعنی برای جلوگیری از نفخ به سوءتغذیه هم دچار می‌شویم. اما بعضی از خوراکی‌ها دوای درد هستند و مصرف آن‌ها مثل آب روی آتش، مشکل را برطرف می‌کند. در بین این خوراکی‌ها، هم ادویه پیدا می‌شود، هم گیاه دارویی و هم بعضی خوراکی‌های مصرفی روزمره که به نظر بادشکن نیستند.
از آن قدیم‌ها زیره برای رفع مشکل نفخ استفاده می‌شد؛ حتی در زمان عادت ماهانه و کمی قبل از شروع آن برای از بین بردن نفخ و ودرد ناشی از این مساله، دم‌کرده آن را مصرف می‌کردند. نوشیدن دم‌کرده این گیاه یا خوردن آن همراه ماست می‌تواند باعث رفع مشکل نفخ شود. زیره را می‌شود به برنج نیز اضافه کرد. به تازگی نان با طعم زیره نیز به جمع انواع نان‌های سنتی اضافه شده است که همین خاصیت را دارد. هر دو نوع زیره - یعنی نوع سیاه و سبز آن- باعث برطرف شدن نفخ می‌شوند.
خیلی‌ها برای رنگین کردن غذایشان از زردچوبه استفاده می‌کنند. این ادویه گیاهی، طبیعت گرم دارد؛ بنابراین هم باعث رفع نفخ دستگاه گوارش می‌شود و هم کاهش فشار یا اصطلاحا سردی کردن ناشی از خوردن بعضی خوراکی‌ها و غذاها و میوه‌های نوبرانه بهار مثل گوجه‌سبز، توت‌فرنگی، چغاله بادام و ماهی و... را به دنبال دارد. زردچوبه به عنوان ادویه در غذا یا طعم‌دهنده شیرینی هم استفاده می‌شود.
خاصیت این دانه گیاهی تقریبا شبیه زیره است. رازیانه هم طبیعت گرمی دارد. نوشیدن دم کرده رازیانه و نبات و کمی عرق نعنا باعث برطرف شدن نفخ می‌شود. بعضی‌ها زیره و رازیانه را به صورت خام می‌جوند که این هم باعث رفع نفخ می‌شود.
اشتباه نکنید! منظورم «هل» نیست. درباره دارچین صحبت می‌کنم. این ادویه هم پای ثابت خیلی از خوراک‌های ایرانی است. شاید اصلا یکی از دلایل اضافه کردن دارچین به غذا‌هایی مثل لوبیاپلو، خورش قیمه، قیمه بادمجان یا حتی شله‌زرد جلوگیری از نفخ است؛ چرا که لوبیا، لپه، بادمجان و برنج همگی نفاخ هستند.
سیر، موجود خوش عطر و بویی نیست؛ اما می‌گویند این بدبو، ۷۰ نوع خاصیت دارد. این گیاه برای از بین بردن بوی نامطلوب خیلی از غذاها حضور ثابت دارد و حالا باید به این خاصیت، ویژگی بادشکنی را نیز اضافه کنیم. مصرف سیر تازه خاصیت بیشتری دارد.
این گیاه که اصلا زادگاهش مناطق گرم است، طبیعت گرمی هم دارد؛ یعنی علاوه بر اینکه باعث رفع نفخ می‌شود، باعث رفع مشکل افت فشار ناشی از خوردن غذاها، میوه‌ها یا تنقلاتی می‌شود که اصطلاحا طبیعت سرد دارند. یادم رفت، این ریشه شفابخش زنجبیل است.
بابونه، شوید، ریحان، نعنا و مریم گلی همگی خاصیت ضدنفخ دارند؛ البته به شرطی که جوشانده آن‌ها همراه با نبات میل شود. دلیل این ویژگی، روغن خاص موجود در این گیاهان است که باعث شل شدن عضلات صاف روده و کنترل و کاهش انقباضات روده‌ای می‌شود.
شاید تعجب کنید! اما لیمو ترش می‌تواند نفخ را برطرف کند؛ به‌ویژه اگر همراه کمی عسل در آب جوش میل شود. اشتباه نمی‌کنم، این شربت هم برای درمان گلودرد مناسب است و هم برای رفع نفخ. نوشیدن این شربت ترش و شیرین، حالت سردی و دل درد ناشی از خوردن خوراکی‌هایی را که طبیعت سرد دارند نیز برطرف می‌کند.
غیر از رعایت نکات تغذیه‌ای، ترک یا اضافه کردن بعضی عادت‌ها به برنامه زندگی‌مان، می‌تواند مانع بروز نفخ شود.
۱. پیاده‌روی: هوا که بهاری است و تهران و سایر کلانشهر‌ها هم که عاری از هرگونه آلودگی هوا. پس بهترین فرصت برای پیاده‌روی است! تحرک یکی از عوامل رفع نفخ است.
۲. رعایت تعادل: اگر برای صبحانه یک کاسه عدسی نوش جان کردید، ناهار را سبک و ترجیحا از خوراکی‌هایی تهیه کنید که باعث بروز نفخ نمی‌شوند.
۳. نعنا خوران: قرص نعنا یا آب نبات نعنایی، یکی از تنقلاتی است که هم باعث رفع نفخ شده و هم دهان را خوشبو می‌کند. قیمتی هم ندارد؛ بنابراین بد نیست یک بسته آبنبات نعنایی همراهمان داشته باشیم.
۴. آرام‌باش! کسی بشقاب غذا را از جلوی ما نمی‌قاپد! پس آرام و سر صبر غذا بخوریم. تند خوردن غذا باعث بلعیدن غذا و خوب نجویدن آن و آسیب رسیدن به معده و نفخ آن می‌شود. از طرفی به این ترتیب مقدار زیادی هوا همراه غذا وارد معده می‌شود.
۵. صحبت ممنوع: موقع خوردن غذا صحبت نکنیم؛ برای حرف زدن فرصت‌های بهتری هم هست.
۶. فکر بد ممنوع: غذا همراه با دسری از تفکرات منفی باعث عصبی شدن، تند خوردن غذا و نفخ می‌شود.
منبع: همشهری
