ابوالفضل ظهره‌وند؛ کارشناس مسائل بین‌الملل دیروز خبر عضویت رسمی ایران در سازمان شانگهای بازتاب‌های بسیاری داشت. شانگهای را مجموعه‌ای از کشورهای آسیای مرکزی مانند روسیه، چین و دیگر کشورها مثل هند و پاکستان تشکیل می‌دهندو از دیروز ایران نیز به شکل رسمی به عضویت این سازمان درآمد. این سازمان اتحادیه‌ای امنیتی- اقتصادی است و حضور ایران در آن نفع دوطرفه‌ای ایجاد می‌کند. این نفع در زمینه‌های دیپلماتیک، سیاسی، امنیتی و اقتصادی خود را نشان خواهد داد. اما سؤال اینجاست که پس از این دولت چه گام‌هایی برای بهره‌مند شدن از مزایای عضویت ایران برمی‌دارد؟
نکته نخست این است که سازمان شانگهای بیرون از هژمونی و نظام تک‌قطبی عمل می‌کند. با توجه به حضور چین و هند بیش از ۴۰درصد جمعیت جهان و درصد چشمگیری از اقتصاد بین‌الملل در اختیار اعضای این سازمان است. در چنین شرایطی به خوبی می‌توان مشاهده کرد که تشکیل این سازمان و عضویت ایران در آن گامی عملی برای مقابله با یکجانبه‌گرایی بوده است. امروز عملا جهان چندقطبی در حال به وقوع پیوستن است و محدودیت و مانعی در مسیر آن وجود ندارد. فقط باید اراده داشته باشیم تا از این فرصت استفاده کنیم و در این صحنه نقش‌آفرینی مؤثری داشته باشیم.
نکته بعدی بعد اقتصادی ماجراست. براساس آمارها کشورهای عضو شانگهای حدود یک‌تریلیون دلار بین خود مبادله بازرگانی با تعرفه خاص اتحادیه دارند. بنابراین عضویت رسمی، ایران را به مجموعه‌ای متصل می‌کند که مزایای تجاری قابل‌توجهی دارد. موضوع دیگر این است که ما با مشکلی به نام تحریم در این مبادلات روبه‌رو نیستیم و پرداخت‌ها بیرون از کنترل و بدون نظارت آمریکا و سلطه دلار انجام می‌شود.
سازمان شانگهای پس از این تسهیلات بسیار خوبی به ایران پیشنهاد می‌دهد چرا که پس از این می‌توان از مقررات ویژه‌ای که بین کشورهای عضو وجود دارد استفاده زیادی کرد. اجرایی‌کردن و بهره‌بردن از این تسهیلات به توان و مدیریت ما برمی‌گردد که بتوانیم از این ظرفیت به خوبی استفاده کنیم. به‌طور مثال از نوع نیازهای هر یک از این کشورها اطلاع داشته باشیم و تراز و پرداخت خارجی آنها را تجزیه و تحلیل کنیم تا مطلع باشیم هر کشوری چه کالایی را از چه مبدایی وارد و به چه مقصدی صادر می‌کند. همچنین باید استانداردهای رایج بین اعضای شانگهای را درنظر بگیریم و مقررات گمرکی آنها را به خوبی رصد کنیم. اگر حجم تجارت خارجی را بدون نفت محاسبه کنیم ارقامی به‌دست می‌آید با حجم مبادلاتی که در این بازار قابل مقایسه نیست و ما باید از این فرصت طلایی به‌ویژه در ابعاد اقتصادی استفاده کنیم.
برای بهره‌مندی از مزایا و پیامدهای مثبت عضویت در شانگهای نقش دولت اهمیت بسیار دارد. دولت برای ادامه مسیر باید بتواند سیاستگذاری‌های مرتبط در حوزه‌های مختلف را برای نقش‌آفرینی ایران انجام دهد. به‌طور مثال در جنبه اقتصادی دولت باید بتواند حمایت‌های لازم را از بخش خصوصی و فراهم کردن تسهیلات انجام دهد. ما حتی می‌توانیم ابتکار عمل را در این زمینه در دست بگیریم و پول قدرتمند و جدیدی برای کل مبادلات میان اعضا تعریف کنیم تا از زیر سلطه دلار به‌طور کامل خارج شویم و این اتفاق رفته رفته به بخش‌های دیگر نیز تسری پیدا کند. امیدواریم که دولت بتواند این گام‌های اساسی برای بهره‌مندی از شرایط به‌وجود آمده را بردارد.
