همشهری آنلاین- گروه فرهنگی: آثار توکل اسماعیلی اکنون در برخی موزه‌ها و پارک‌های ایران و جهان و از جمله موزه‌های آمریکا و ترکیه و ایتالیا نگه‌داری می‌شود. کار او در کارگاه هنرهای تجسمی دانشگاه تهران و همراهیش با دانشجویان سبب شد تا مورد توجه ویژه استادان گروه تجسمی قرار گیرد. تناولی و کلانتری، نامی، شروه و دارش از جمله کسانی هستند که در شکل‌گیری شخصیت هنری او تأثیر بسزا داشته‌اند.
اما شهرت مش اسمال بیشتر به مجسمه‌های فلزی او از جنس آهن و جوش است و البته چند نمونه کوچک برنزی. وی محیط اطراف و زندگی روزمره و داستان‌های اساطیری را با نگاهی ساده که خاص خود او بود به تصویر کشیده است. کتاب «نقاشی‌های مش اسمال» که به تازگی از سوی فرهنگستان هنر منتشر شده است، اما اتفاقی تازه در شناخت ما از این هنرمند نام‌آشناست. انتشار ۴۲ طرح ونقش از مش اسمال می‌تواند ما را با جنبه دیگری از شخصیت و نگاه ویژه او آشنا کند. در یک نگاه کلی می‌توان وحدت و یگانگی کاملی میان نگاه ویژه او در آثار حجمی و طرح‌های او یافت. این طرح‌ها ما را به تحلیل بهتر این نگاه و شخصیت ویژه این هنرمند که هنر ذاتی او بود، یاری می‌کند.
اما داستان پیدایش این مجموعه نیز جالب توجه است. در مقدمه کتاب آمده است که زهرا شیخ‌الحکمایی، فرزند استاد طاهر شیخ‌الحکمایی از دوران کودکی همراه با پدر به آتلیه مجسمه‌سازی رفت و آمد داشت و گاهی که پدر مشغول کلاس درس بود، میهمان مش اسمال می‌شد. او نیز برای زهرا نقاشی می‌کشید. پدر نقاشی‌ها را با ذکر تاریخ و امضای مش اسمال نگه می‌داشت. اما این همۀ داستان نیست. زهرا خود فارغ‌التحصیل رشته نمایشی و عروسک‌ساز است. اثر حاضر تنها انتشار طرح‌هایی از مش اسمال نیست. او تلاش کرده است تا برای نخستین بار زندگی‌نامه مستندی برای این هنرمند فراهم کند و سال‌شمار زندگی و آثار و نمایشگاه‌های او را نیز در کتاب بیاورد. با اساتید برجسته دانشکده هنرهای تهران که سال‌ها از نزدیک هنرمند را می‌شناختند مصاحبه کند و نظر آنان را درباره سبک و شیوه کار و نگاه او جویا شود و همه را در این کتاب بگنجاند. برای مستندسازی زندگی هنرمند، علاوه بر نشریات قدیم و جدید، حتی پرونده شخصی هنرمند در دانشگاه تهران مورد بررسی قرار گرفته است. این موارد نشان می‌دهد که به رغم ظاهر کم‌حجم کتاب، چه تلاشی برای آماده‌سازی آن انجام گرفته است.
از دیگر محاسن کتاب دوزبانه بودن آن است. تک‌زبانه بودن کتاب‌ها و مقالاتی که درباره هنرمندان معاصر انجام گرفته است، نقص عمده این آثار است اما به نظر می‌رسد وجود ترجمه هم‌زمان کتاب را متناسب با شأن هنرمند در گستره وسیع‌تر، به مخاطبان جهانی نیز معرفی می‌کند.
کیفیت انتشار کتاب البته قابل بحث است. نوع کاغذ و رنگ‌ها و انتخاب حروف ریز و البته قیمت کتاب احتمالاً علاقه‌مندان به کتاب را بیازارد. امیدوارم همت نویسنده شامل حال مجموعه پراکنده آثارحجمی مشهدی توکل اسماعیلی هم بشود و به زودی شاهد انتشار جلد دوم این کتاب درباره آثار حجمی این هنرمند گرانمایه باشیم.
نقاشی‌های توکل اسماعیلی(مش اسمال)، زهرا شیخ‌الحکمایی، از سوی انتشارات فرهنگستان هنر، امسال(۱۴۰۲) در قطع خشتی، رنگی و با کاغذ گلاسه به صورت دوزبانه فارسی و انگلیسی در ۱۱۰ صفحه منتشر شده است.
