به جرأت می‌توان گفت همه‌ساله با شروع فصل تابستان یکی از دغدغه‌های مسئولان در شهرهای مختلف موضوع اوقات فراغت است. موضوعی که همه‌ساله با شروع فصل تابستان از سوی مسئولان مطرح می‌شود و تا سال بعد همچون نمدی در آب مانده سنگین می‌شود، حال آنکه سال‌هاست موضوع غنی‌سازی اوقات فراغت در جلسات مختلف و با آغاز تعطیلات تابستانی دانش آموزان آغاز شده و با تمام شدن تعطیلات به فراموشی سپرده می‌شود.
به یقین هر گروه سنی و جنسی، نیاز به تقویت روحیه و تغذیه مناسب برای پرورش و بهداشت شرایط روحی، روانی خود دارد، درست همانگونه که نیازمند کالری و انرژی برای تأمین بهداشت و شرایط جسمانی و فیزیکی اندام خود است، روان و شخصیت روانی آدمی احتیاج به عناصری دارد که تولیدکننده انرژی و کالری است.
از این‌رو توجه به بهداشت روانی به عنوان مهمترین منبع ثروت جامعه یعنی منابع انسانی ضروری است، پس با این اوصاف اوقات فراغت فقط محدود به این دو، سه ماه تابستان و محدود به کودکان و نوجوانان نیست بلکه شامل تمام اقشار و لایه‌های اجتماعی است که کودکان و نوجوانان نیز شاخه و بخشی از آن هستند.
در همین خصوص یک روانشناس به ایسنا گفت: اوقات فراغت بخشی از فصل زندگی است. فصلی که نیازها و انعکاس خاص خود را دارد.
محمد ابراهیمی خاطرنشان کرد: اوقات فراغت باید با دو مسئله عمده اشتغال و تحصیل تفاوت داشته باشد. به عنوان مثال اگر از فردی میانسال بپرسیم که اوقات فراغت خود را چگونه می‌گذراند و جواب دهد پس از آنکه از اداره خارج می‌شوم به کار ویزیتوری، مسافرکشی و یا مغازه‌داری مشغول هستم یا از دانش‌آموزی بپرسیم که در تابستان اوقات فراغت خود را چگونه صرف می‌کند و جواب دهد به کلاس زبان و تقویتی و کامپیوتر و خط و نقاشی می‌رود، به پاسخ مورد انتظارمان دست نیافته‌ایم؛ چراکه هر دو مورد فوق مطابق نیازهای واقعی و منطبق با شرایط تأمین‌کننده اوقات فراغت نیست از این‌رو باید مشخص شود که انعکاس‌ها و نیازها برای هر گروه سنی در نحوه پر کردن اوقات فراغت، هم در شکل و هم در ماهیت متفاوت بوده و باید به وسیله عناصری از عناصر اصلی و فضاهای زندگی روزمره، تأمین و پر شود.
وی بیان کرد: در واقع پرکردن اوقات فراغت، مترادف است با صرف فضای تنفسی خاصی از فصل زندگی که با تفریح، سرگرمی، شادمانی، ورزش، کوهنوردی، شنا، دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی، اسکیت، موتورسواری، هنر موسیقی، تئاتر و گردشگری، بازدیدهای علمی و تفریحی، اردوهای گروهی و شرکت در مسافرت‌های دسته‌جمعی و تحرک و تجدید روحیه و... توأمان باشد.
این روانشناس اظهار کرد: این فضا در ارتباط با نوجوانان و جوانان باید متناسب با موقعیتی باشد که جوان و نوجوان در آن قرار گرفته است، به طوری‌که جوان در آن موقعیت بتواند به جوانی بپردازد و با گشت و گذار در میادین هنر و ورزش و تفریح به خزاین عواطف و احساسات خود افزوده و به کسب تجربه زندگانی مبادرت کند و به بلوغ و شخصیت اجتماعی دست یابد، به طوری که پرکردن خلأ حضور پررنگ عناصر شخصیت آفرین و فقدان بسترهای مناسب در پرورش زمینه‌های بلوغ لازم است.
وی افزود: پرورش اجتماعی گاه با کندی و یا تعطیلی مواجه می‌شود و عملاً امکان دسترسی نوجوانان و جوانان را به شخصیت هنجار اجتماعی و بلوغ اجتماعی با مانع روبرو می‌گرداند.
ابراهیمی معتقد است؛ سایر لایه‌های سنی نیاز به فضاهای اجتماعی خاصی دارند که هم‌اکنون امکانات جامعه متناسب با نیاز این لایه‌های سنی نیست، در واقع فضای هنری و ورزشی از هر دو بعد کمی و کیفی بسیار ضعیف و برای بسیاری به لحاظ برخی مسائل مالی غیرقابل دسترسی است.
ابراهیمی با اشاره به اینکه پر کردن اوقات فراغت لایه‌های سنی مختلف نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و تأمین امکانات مورد نیاز دارد، عنوان کرد: متأسفانه شاهدیم اغلب سازمان‌های اجتماعی متناسب با جریان طبیعی زندگی و نیازهای طبیعت انسانی و تمایلات فردی و جمعی به سامان نشده‌اند.
وی گفت: بی‌شک توجه به مقوله اوقات فراغت نیازمند پرداختن به ساختارها و تدوین فضاهای مرتبط با ارتقاء کیفیت زندگی و رفاه و آسایش عمومی است و مهمترین عنصر فرهنگ‌ساز، حضور پررنگ ابراز نظرات فردی و جمعی و نقش‌آفرینی سازمان‌های فرهنگی برخاسته از تحرک و پویایی اجتماعی و گروه‌های مدنی و هنری و ورزشی است.
در واقع در برپایی سازمان فرهنگی و اجتماعی همیشه وظیفه هدایت‌گری و ارشاد و تکلیفی و دستوری بودن ماهیت برنامه‌های مورد نظر بوده است، حال با توجه به این شرایط همواره مانعی برای بروز خواسته‌های طبیعی بر بستر واقعی وجود دارد و باعث می‌شود مفهوم اوقات فراغت شناخته نشود و همین ناشناختگی مانع از تبیین و برپایی ساختارهای مرتبط با پر کردن اوقات فراغت می‌شود.
لزوم برنامه‌ریزی برای رفع کاستی‌های گذشته
بعد از سپری شدن یک‌سال تحصیلی، جوانان و نوجوانان دوران استراحت تابستانی خود را آغاز کرده و در نتیجه زمان آزاد بیشتری در اختیار دارند. هرچند نحوه گذران این زمان در میان این اقشار متفاوت است.
در همین خصوص یک کارشناس حوزه فرهنگی با بیان اینکه تعداد افرادی که در تابستان به دنبال انجام کار و کسب درآمد باشند کم است و اغلب خانواده ها با ثبت‌نام فرزندانشان در کلاسهای مختلف ترجیح می‌دهند موضوعات فوق‌برنامه مورد علاقه فرزندان را پیگیری کنند، اظهار کرد: دامنه این کلاس ها نیز از موضوعات هنری تا موضوعات ورزشی در نوسان است.
حسن مدرس با اشاره به اینکه نکته مهم در اجرای برنامه‌های اوقات فراغت این است که با توجه به تعدد در اجرا باید به تخصص هم بها داده شود، گفت: من مخالف تعدد دستگاههای مجری نیستم، بلکه توسعه مراکز مجری یک آرمان توسعه است تا از این طریق بتوان برنامه های فرهنگی و هنری را در دسترس همگان قرار داد و مخاطبان با تنوع و تعدد در برنامه‌های اوقات فراغت قدرت انتخاب خواهند داشت.
وی افزود: در حوزه فعالیت‌های فرهنگی و هنری هر دستگاهی که می‌خواهد در اوقات فراغت برنامه‌ای اجرا کند بهتر است با هماهنگی و برنامه باشد که جوان و نوجوان را فقط برای بیرون آمدن از خانه جذب کلاس های اوقات فراغت نکنیم زیرا در این صورت تعطیلات تابستانه‌اش را هدر داده‌ایم.
مدرس بیان کرد: در شهرستان‌ها باید با نظر جمعی و خردگرایانه بر کاستی‌های سالهای قبل مروری صورت گیرد تا با رفع آن‌ها زمینه غنی‌سازی این ایام برای جوان و نوجوان فراهم شود.
استیصال خانواده‌ها در برابر کودکان
به اعتقاد جامعه شناسان و روانشناسان اوقات فراغت در جنبه‌های مختلف فردی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی با اهمیت و دارای کارکردهایی از جمله آزادی انتخاب و نوع فعالیت، اعتماد به نفس، خلاقیت و نوآوری، مشارکت اجتماعی، حفظ سنتها و آداب و رسوم، تجدید قوای نیروی کار و افزایش بهره‌وری اقتصادی و تعلق سیاسی است.
یک کارشناسان مسائل اجتماعی در همین خصوص با اشاره به اینکه قشر عظیمی از افراد جامعه ما را جوانان و نوجوانان تشکیل می‌دهند که با پایان یک سال تحصیلی، نحوه برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت تابستانی این قشر اهمیت فراوان پیدا می‌کند، به ایسنا گفت: با توجه به اینکه برای کودکان و نوجوانان مدت این فراغت تابستانی حدود چهار ماه در نظر گرفته شده، به نظر می رسد نیاز به مدیریت زمان و برنامه‌ریزی دقیق و مدون است.
زهرا قرائی با اعلام اینکه در تعطیلات مختلف به ویژه در ایام تابستان استیصال خانواده‌ها در برابر کودکان و نوجوانان را شاهد هستیم، عنوان کرد: طی چند سال اخیر موضوع اوقات فراغت جدی شده و دیگر خانواده‌ها مثل یکی دو دهه قبل به دنبال این نیستند که با آغاز تعطیلات تابستانی، به دنبال یافتن کارگاه یا مغازه‌هایی برای کار کردن و همزمان، پر کردن اوقات فراغت تابستانی فرزندانشان باشند.
وی با بیان اینکه در فضایی که فرزند سالاری رو به رشد است خانواده‌ها برای پرکردن اوقات فراغت دلبندانشان حاضر به پرداخت هزینه‌هایی هم می‌شوند، افزود: با فرارسیدن فصل تابستان یکی از دغدغه‌های خانواده‌ها پر کردن اوقات فراغت فرزندان است و این نگرانی با وجود هشدارهای گوناگون کارشناسان درباره افزایش اعتیاد و کاهش سن اعتیاد به نوجوانی و همچنین پدیده‌هایی مانند پرسه زنی در شبکه‌های اجتماعی و اینترنت دوچندان می‌شود.
قرائی با اظهار تأسف از اینکه تاکنون اقدام چندانی از برنامه‌ریزی برای این ایام از سوی دستگاههای متولی صورت نگرفته حتی هنوز جلسه ستاد اوقات فراغت در برخی شهرستان‌ها تشکیل نشده است، بیان کرد: بسیاری از خانواده‌ها چشم‌انتظار نقش‌آفرینی مسئولان برای ساماندهی برنامه‌های اوقات فراغت فرزندان هستند تا تدبیری برای غنی‌سازی اوقات فراغت دانش آموزان داشته باشند.
این کارشناس مسائل اجتماعی افزود: آنچه تاکنون درباره اوقات فراغت دانش آموزان با مرور اخبار سالهای گذشته به چشم می‌خورد، عملکرد نه‌چندان مطلوب و کمرنگ برخی دستگاههاست که به‌صورت دست و پا شکسته و مقطعی طرحهایی را در فصل تابستان اجرایی میکنند که این خود باعث نارضایتی بیشتر اولیای دانش آموزان از عملکرد این دستگاهها می‌شود.
نفس تشکیل کانون‌ها و مراکز تأمین‌کننده نیازهای اوقات فراغت در رابطه با تفریح و سرگرمی و بسط نشاط و شادی و ابراز حضور فردی و جمعی و تخلیه بار خستگی‌ها و تجدید روحیه و کسب لذت و طرد درد معنی‌دار است، از این‌رو انتظاری جز این‌ها نیست و اجازه تداخل دیدگاه‌های آمرانه و دستوری و تکلیفی نقش این مراکز را کمرنگ می‌کند، باید در برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت به موارد مذکور توجه کنند چه بسا برای داشتن زندگی پر تحرک و مثبت و هدف‌دار و پرهیز از تنهایی و بیکاری و بطالت و برای سلامت روانی و اخلاقی اجتماع، برنامه‌ریزی برای استفاده صحیح از اوقات فراغت لازم و ضروری است و نباید به گونه‌ای باشد که فقط بحث مسئولان از اواخر خرداد تا اواسط تیر موضوع برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت باشد زیرا این اوقات در تمام طول سال و برای تمام سنین وجود دارد هرچند کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
انتهای پیام
