برخی از والدین برای اینکه حوصله سروکله زدن و در شرایطی بحث کردن با کودکان و نوجوانان خود را ندارند، خیلی سریع تسلیم شده و با خرید یک گوشی همراه سعی دارند به صورت مسالمت‌آمیز انتقال مسئولیت کرده و تربیت فرزند خود را به فضای مجازی واگذار کنند، اقدامی که می تواند ویران‌کننده و مسأله‌ساز شود.
بنابراین در این سال‌ها و روزها موردی که بیش از هر چیزی خودنمایی می‌کند، سیر آشنایی خردسالان با دنیای مجازی است و شاید بسیاری از خانواده‌ها، خلاقیت‌های فرزندان نوپای خود را در این دنیای پرخطر جستجو می‌کنند و در بسیاری از موارد شاهد اعتیاد به اینترنت که شایع‌ترین اعتیاد بدون موادمخدر در دنیای مدرن است، هستیم و فعال‌ترین گروه در این بخش نسل نوجوان و جوان هستند.
این فضا کوچک و بزرگ، پیر و جوان و زن و مرد نمی‌شناسد و هر کس بدون داشتن دانش لازم برای حضور در این فضا وارد آن شود، همچون مثلث برمودایی به خود جذب کرده و فرو می‌نشاند. کودکان و نوجوان به علت حس شدید کنجکاوی که دارند از مشتریان پروپاقرص این فضا هستند و شوق و ذوق عجیبی برای حضور در این فضا داشته و در بسیاری اوقات محو جذابیت‌های این فضای مجازی می‌شوند به طوریکه هستند کودکان و نوجوانان زیادی که ساعت ها در این فضا حضور دارند و خواب و خوراک خود را فدای این حضور بعضاً بی نتیجه و بی خاصیت می‌کنند.
با توجه به رشد سریع فناوری و افزایش دسترسی به اینترنت در جوامع مختلف استفاده کودکان از فضای مجازی نیز به شدت افزایش یافته و طبق آمار سازمان های مربوطه تقریباً ۹۳ درصد از کودکان و نوجوانان در سنین ۹ تا ۱۷ سال در سراسر جهان به طور متوسط حدود ۲ تا ۳ ساعت را روزانه در فضای مجازی شامل اینترنت، رسانه اجتماعی و بازی صرف می کنند.
نمی‌توان تصور کرد که فرزندان ما بزرگ شوند، رشد کنند، به دانشگاه بروند، وارد حوزه‌های مختلف شوند اما با کامپیوتر سروکار نداشته باشند و شبکه جهانی(اینترنت) را نشناسند. دنیای امروز دنیای تکنولوژی‌های جدید است که چنان با سرعت وارد زندگی بشر شده و راه نفوذ خود را ادامه می‌دهند که نمی‌توان از کنار آنها با بی تفاوتی گذشت بلکه باید با آنها به روش صحیح برخورد کرد تا بیشترین سود و استفاده حاصل آید. همچنان که اثرات مثبت تکنولوژی‌های نوین در کیفیت زندگی ما قابل انکار نیست و در صورت عدم مدیریت صحیح نیز ممکن است تأثیرات مضر آن بر زندگی کودکان و نوجوانان ما غیرقابل جبران باشد بنابراین ایسنا بر آن شد تا نشستی تحت عنوان «چگونگی مدیریت و استفاده بهینه از فضای مجازی برای کودکان» با حضور کارشناسان و صاحبنظران این حوزه برگزار کند.
مدیریت و آموزش استفاده بهینه به جای حذف فضای مجازی از دسترس کودکان
زهرا مرادی دلیر، دکترای روانشناسی تربیتی در این نشست، با بیان اینکه فضای مجازی به علت پیشرفت جامعه جزو جدانشدنی زندگی شده و با حذف آن انگار چیزی در زندگی کودکان و بزرگسالان کم است، گفت: این سؤال که آیا کودکان از فضای مجازی استفاده کنند یا خیر؟ اصلاً پرسش درستی نیست و مسأله اصلی باید این باشد که ما باید توانایی مدیریت کردن این فضا را داشته باشیم و استفاده بهینه از آن را به کودکان آموزش دهیم. گاهی بعضی از والدین به مراکز مشاوره مراجعه می کنند تا بدانند درست است که برای فرزندانشان تلفن همراه خریداری کنند و از چه سنی باید این کار را انجام دهند که به آنها گفته می شود جامعه خیلی وقت است از این موضوع خریدن یا نخریدن گوشی هوشمند عبور کرده است و باید به جای فکر اینکه در خرید تلفن همراه مردد باشند، مدیریت و استفاده بهینه را به کودکانشان بیاموزند.
وی با بیان اینکه تحقیقات و نشست های بررسی فضای مجازی باید به سمت چگونگی مدیریت و استفاده بهینه از فضای مجازی حرکت کرده و محاسن و معایب آن برای کودکان توضیح داده شود و با تغییر و تحول باید با آغوش باز برخورد کنیم به طوریکه هیچ‌وقت سد بستن و ممانعت کردن هیچ‌کس را به پیروزی نرسانده و در روانشناسی تغییر سررشته درمان است، افزود: فضای مجازی به کودکان قدرت داده و در شکل گیری هویت آنها تأثیرگذار است به طوریکه کودک در ۳ سالگی احساس می کند می تواند کاری انجام دهد یا اثری داشته باشد که والدین آن را بلد نیستند بنابراین در او حس قدرت و اثرگذاری شکل می گیرد.
دکترای روانشناسی تربیتی: با استفاده از فضای مجازی و برنامه های مفید، آموزش و هوش مالی در بین کودکان و نوجوان افزایش پیدا کرده و هوش اقتصادی آنها را تحت تأثیر قرار داده و برای یک جامعه نکته بسیار مثبتی است که کودکان آن به امور اقتصادی و تجاری مسلط بوده و مصرف کننده نباشند
آموزش و افزایش هوش مالی؛ مهمترین مزایای استفاده از فضای مجازی
مرادی‌دلیر آموزش و افزایش هوش مالی و اقتصادی را از مهمترین مزیت های فضای مجازی برای کودکان دانست و اظهار کرد: با استفاده از فضای مجازی و برنامه های مفید، آموزش و هوش مالی در بین کودکان و نوجوان افزایش پیدا کرده و هوش اقتصادی آنها را تحت تأثیر قرار داده و برای یک جامعه نکته بسیار مثبتی است که کودکان آن به امور اقتصادی و تجاری مسلط بوده و مصرف کننده نباشند و اکنون نوجوانان در سنین پایین در زمینه تجارت های مجازی فعال هستند؛ به طور مثال نوجوان معلولی را می شناسم که در ۱۶ سالگی و تنها با چند تا از انگشت هایش که کار می کند، مدیر یک کانال تلگرامی برای تبلیغات لباس بود و اکنون مشغول طراحی سایت و وبسایت است و او را تشویق می کنیم تا به دوستانش نیز این را آموزش دهد در حالیکه در قدیم و نبود اینترنت جامعه باید میلیون ها تومان برای زندگی و درمان آن هزینه می کرد.
این مشاور و درمانگر کودک و نوجوان با اشاره به وجود اختلالی به نام بیش‌فعالی در روانشناسی مطرح کرد: طبق مقالات اخیر وقتی کتابی برای کودکان خوانده می شود، قبل از رفتن به صفحه بعدی در حدود ۱۰ ثانیه تا یک دقیقه فرصت لازم است تا تصویر و مطلب آن صفحه را ببینند و بشنوند؛ به طور مثال ۷۰ واحد داده وارد مغز کودک شده و پردازش می شود اما هنگامی که یک بازی با تلفن همراه انجام می شود سرعت تغییر تصویر در صدم ثانیه اتفاق می افتد همچنین ممکن است در کتاب از ۲۰ رنگ استفاده شده باشد اما در یک سکانس از بازی شاید بیش از میلیون ها رنگ عبور کند و داده های زیادی وارد مغز می شود این در حالیست که مغز کودک تربیت نشده تا بتواند با سرعت پردازش داده را انجام دهد بنابراین باوجود ورود داده های زیاد، پردازشی صورت نمی گیرد و توجه و دقت پایین آمده و بیش‌فعالی بالا می رود پس بازی های اینترنتی و تصاویر مجازی تأثیر مستقیمی بر روی این اختلال دارد.
تأثیر مستقیم بازی و فضای مجازی بر افزایش خشونت
وی درباره تأثیر مستقیم بازی و فضای مجازی بر افزایش خشونت، با بیان اینکه کودکان زیر ۵ سال نباید تحت تأثیر صحنه های خشونت بار و خونریزی قرار گیرند چراکه ماهیت انسان به این صورت بوده که وقتی چیزی یا صحنه ای زیاد برای آن اتفاق می افتد و تکرار می شود، برای او عادی شده و قبح عمل از بین می رود؛ به عنوان مثال یکی از دلایل به وجود آمدن داعش تربیت افراد در مدارسی بود که به آنها کشتن را آموزش می دادند، ادامه داد: وقتی کودکان بازی های تفنگی و جنگی انجام داده و هر چه بیشتر آدم بکشند، در بازی به خون آنها اضافه می شود بنابراین خشونت در آنها رواج پیدا کرده و تأثیر بلندمدتی بر ذهن و فکر کودکان خواهد داشت و امروزه که فضای واقعی و مجازی درهم تنیده شده، رفتارهای ضداجتماعی از خود نشان می دهند.
تشخیص یک اختلال جدید پردازش حسی بعد از استفاده زیاد از فضای مجازی در کودکان
وی با تأکید بر اینکه کودکان به ویژه در سنین زیر ۳ سال نباید بیشتر از نیم ساعت در روز تلویزیون تماشا کنند یا با موبایل و تبلت در ارتباط باشند چراکه قدرت پردازش در آنها به علت عدم تکمیل رشد نورون ها و سیناپس ها پایین است، افزود: استفاده از فضای مجازی و ایجاد رفتارهای ضداجتماعی در کودکان باعث شده بود که در هنگام مراجعه به روانشناس و مشاوران جزو طیف اُتیسم به عنوان کسی که بیش‌پردازش یا کم‌پردازش داشته و در ارتباط برقرار کردن دچار مشکل بوده، طبقه بندی شوند اما به تازگی نویسندگان یکی از کتاب های مهم روانشناسی که به طور خلاصه اختلالات مربوط به روان و راهکارهای درمان آن را توضیح داده و کتاب مرجع تدریس در دانشگاه ها است و تاکنون ویرایش پنجم آن منتشر شده و ویرایش ششم نیز درحال تدوین و انتشار است، اهمیت این موضوع را درک کرده و قبل از انتشار نهایی ویرایش ششم پیوستی برای روانشناسان ارسال کرد که درباره اختلال جدید پردازش حسی است که به تازگی به علت افزایش سرعت پردازش اطلاعات و درون داده ها رواج پیدا کرده و با اُتیسم متفاوت بوده و برای کودکانی است که نمی توانند عمق را تشخیص دهند و پردازش هماهنگی چشم، دست و پا در آنها به علت عدم هماهنگی بین ورود داده و پردازش آن پایین است.
این مشاور و درمانگر کودک و نوجوان با بیان اینکه فضای مجازی بر روی اعتماد به نفس نیز اثر می گذارد، گفت: اغلب کودکان و نوجوانان در فضای مجازی درباره ویژگی ها و قابلیت های فردی دروغ گفته و بزرگنمایی می کنند و با استفاده از فیلترهایی خود را زیباتر نشان می دهند اما در واقعیت این ویژگی ها را نداشته و بین من واقعی و من ایده آل آنها شکاف ایجاد می شود و در صورتی که عمق این شکاف زیاد باشد، باعث کاهش اعتماد به نفس شده و این کاهش یکی از مهمترین آسیب هایی است که فضای مجازی به ویژه در سن نوجوانی می تواند داشته باشد و آسیب پذیری آنها را بیشتر می کند.
این روانشناس: دسترسی والدین، استفاده از اینترنت دانش آموزی و اینترنت انارستان از جمله اقدامات خوبی بود که تا سنی استفاده از فضای مجازی تحت نظر والدین باشد و آنها نتوانند از هر سایتی استفاده کنند اما متأسفانه سیاست های کشوری و محدود کردن این فضا و نصب فیلترشکن برای دور زدن این محدودیت ها و به طور کلی فیلترینگ باعث شد کودک دیگر فرق بین خوب و بد را تشخیص ندهد
ارتباط مستقیم بیش‌فعالی با استفاده از تلفن هوشمند و فضای مجازی
وی با بیان اینکه برای کودکان زیر ۵ سال دیدن تصاویر زیاد و استفاده بیش از حد از فضای مجازی بر روی بیش فعالی تأثیر می گذارد و دانش آموزان تا اتمام مقطع ابتدایی می توانند از تلفن همراه والدین استفاده کنند، یادآور شد: دسترسی والدین، استفاده از اینترنت دانش آموزی و اینترنت انارستان از جمله اقدامات خوبی بود که تا سنی استفاده از فضای مجازی تحت نظر والدین باشد و آنها نتوانند از هر سایتی استفاده کنند اما متأسفانه سیاست های کشوری و محدود کردن این فضا و نصب فیلترشکن برای دور زدن این محدودیت ها و به طور کلی فیلترینگ باعث شد کودک دیگر فرق بین خوب و بد را تشخیص ندهد و قبلاً سایتی اگر فیلتر بود و باز نمی شد، کودک می فهمید که محتوایی دارد که مناسب او نیست و فیلترشکن به این راحتی در دسترس نبود اما وقتی فیلترینگ به این حد جامع شده و حتی برای استفاده از سایت های معمولی و علمی نیز فیلترشکن نیاز بوده، دیگر نمی داند کجا برای او خوب و کجا بد است.
این روانشناس بالینی با بیان اینکه مدیریت فضای مجازی به خوبی صورت نگرفت و در نهایت محدود شد و در واقع محدودیت مانند فنر است و هر چه بیشتر فشار داده شود با انرژی بیشتری سعی در آزاد کردن خود دارد، تصریح کرد: تولید محتواهای آموزشی در ایران آهسته گام بوده و اقدامات خوبی در حال انجام است و همه چیز در دنیا با قانون و نظم قشنگ‌تر بوده و یکی از مهمترین کارهایی که باید انجام شود این است که با کودک شفاف رفتار کنیم و به او بگوییم که از او چه می خواهیم و چقدر می خواهیم و چه کاری باید انجام دهد و این بستری ایجاد می کند که کودک حرف پدر و مادر را بپذیرد.
تنظیم قانون برای استفاده از وسایل هوشمند همراه با نظر کودکان
مرادی‌دلیر با بیان اینکه نخستین کلید مهم فرزندپروری، ارتباط است و اگر بتوانیم ارتباط خوبی ایجاد کرده و در دنیای مطلوب کودک قرار گرفته و برای او خواستنی باشیم، به حرف ما گوش می دهد بنابراین باید کلاس های فرزندپروری در حوزه ارتباط برقرار کردن با کودک بیشتر شده و والدین بر روی این موضوع تمرکز کنند تا ارتباط خوبی بین آنها ایجاد شود، اعلام کرد: پدر و مادر باید اقتدار داشته باشند و هنگامی که می خواهیم قانون برای استفاده از وسایل الکترونیکی و فضای مجازی مشخص کنیم، باید نظر فرزند را هم دخیل کرده و بعد از آن آسیب را به زبان کودکانه برای او توضیح دهیم.
شناسایی علایق کودکان و همراهی در اجرای آنها
این مشاور و درمانگر بیان کرد: والدین و معلمان سعی کنند علایق کودکان و دانش آموزان را با کمک آنها شناسایی کرده و در قالب آن برنامه ریزی کرده و با همراهی علایق آنها را انجام دهند و برای ایجاد ارتباط خوب از روانشناسان کمک بگیرند، چرا برای بچه بزرگ کردن فکر می کنیم به طور عادی قابلیت آن در ما وجود دارد اما هر کاری می خواهیم انجام دهیم پرس و جو می کنیم؟ چطور است که فکر می کنیم بچه بزرگ کردن روانشناس و معلم نمی خواهد؟ در واقع استفاده از روانشناس کودک در مدیریت و تربیت این موضوع بسیار مهم است.
دکتر افشین افضلی، عضو هیأت علمی گروه علوم‌تربیتی دانشگاه بوعلی‌سینا نیز با حضور در دفتر ایسنا، اظهار کرد: واقعیتی به نام فضای مجازی وجود دارد که اسم آن مجازی بوده اما واقعی است و در دنیای امروز کودک که چشم باز می کند و صورت پدر و مادر را می بیند با گوشی های هوشمند، تبلت و لپ‌تاپ در ارتباط است، نمی توان این واقعیت را کاری کرد و به نظر اشتباه ترین کار ایجاد محدودیت بوده که نگذاریم کودک وارد این فضا شود. بعضی از خانواده ها احساس می کنند راهش این است که فضا را ببندیم و اجازه ندهیم فرزند وارد این فضا شود که طبیعتاً راه درستی نیست و مسائل و مشکلات بعدی خودش را به دنبال خواهد داشت.
آمیخته شدن فضای مجازی با زندگی واقعی
وی افزود: امروز کودکان در بافتی رشد می کنند که فضای مجازی با زندگی واقعی آمیخته شده و نمی توان آن را کاری کرد، مانند استفاده از تلویزیون، ماشین، لامپ و ...، فضای مجازی هم بخشی از واقعیت زندگی شده اما مسأله این است که با فضای مجازی به جای یک برخورد منفعلانه و تأثیرپذیر، یک برخورد فعالانه و مدبرانه صورت گیرد و به طور قطع فضای مجازی مزایا و معایبی دارد و وقتی ما برنده ایم که برآیند این خوبی ها و بدی ها مثبت بوده و از بخش مثبت با برنامه ریزی برای کودکان استفاده بیشتری کرده و جایگزین هایی را به جای آن قرار دهیم، لزوماً جایگزین های بیرونی نیاز نیست و می توان از برنامه های مفید در گوشی به عنوان جایگزین استفاده کرد.
عضو هیأت علمی گروه علوم تربیتی دانشگاه بوعلی: کم‌کاری مدیریتی خود را گردن مشکلاتی که فضای مجازی ایجاد می کند، می اندازیم و در واقع این فضا ابزار بوده که می توان از آن استفاده های مفیدی هم داشت اما سال هاست در این حوزه کم کار هستیم و تولید محتوا نکرده و مخاطب را فراری می دهیم و آنها جذابیت ایجاد می کنند
انداختن کم‌کاری مدیریتی بر گردن مشکلات ایجاد شده از فضای مجازی
افضلی با بیان اینکه حدود ۳.۵ تا ۴ میلیارد کاربر در بازه سنی ۷ تا ۷۰ سال از شبکه های اجتماعی به طور میانگین حدود ۲ تا ۳ ساعت در روز استفاده می کنند و این زمان شاید بیشتر از چیزی است که با خانواده و جامعه در ارتباط هستیم، کتاب می خوانیم و عبادت می کنیم، اضافه کرد: کم‌کاری مدیریتی خود را گردن مشکلاتی که فضای مجازی ایجاد می کند، می اندازیم و در واقع این فضا ابزار بوده که می توان از آن استفاده های مفیدی هم داشت اما سال هاست در این حوزه کم کار هستیم و تولید محتوا نکرده و مخاطب را فراری می دهیم و آنها جذابیت ایجاد می کنند و طبیعی است که کودکان و نوجوانان به سمت این جذابیت ها می روند بنابراین باید به خودمان برگردیم و افراد مسئول در این زمینه نقد شوند که چه کاری انجام داده و جذابیتی ایجاد کردند و این جنگ فرهنگی است و اگر برنامه ای نداشته باشیم، در این جنگ بازنده هستیم.
این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه با رواج زندگی های آپارتمانی و کاهش فضای بازی کودکان، نقش فضای مجازی برای پر کردن خلأ سرگرمی و بازی و تفریح بسیار مهم است، بیان کرد: آسیب های فضای مجازی و استفاده زیاد از تلفن همراه قابل طبقه بندی بوده و به طور قطع یکسری آسیب های جسمی مانند کم تحرکی منجر به چاقی، افزایش وزن، مشکل در مهارت های حرکتی، توانایی های مربوط به عصب و عضله، آسیب های مربوط به ستون فقرات و سندروم های مربوط به مچ دست در آن غیرقابل انکار است و یکسری آسیب های اجتماعی، روانی و تربیتی مانند مسائل اخلاقی داشته چراکه بسیاری از بازی ها مروج پرخاشگری بوده و کودک رفتار پرخاشگرانه یاد گرفته و کشتن برای او طبیعی می شود و به درد و مشکلات دیگران بی توجهی می کند به طوریکه از یک جایی به بعد کودکان مرز فضای مجازی و فضای واقعی را گم کرده و گاهی حس این را دارند که در واقعیت بازی را تست می کنند.
وی سوءاستفاده اقتصادی، جسمی و جنسی، انزوا، افسردگی، گوشه گیری، کاهش هوش هیجانی و اجتماعی، کاهش مهارت در حوزه ارتباط، رواج بدبینی و سیاه بینی در کودکان و نوجوانان و اختلالات مربوط به خواب و کابوس را از معایب استفاده زیاد از این ابزار و غرق شدن در اینترنت برشمرد و گفت: فضای مجازی امکان دسترسی به اطلاعات و دانش را بسیار زیاد کرده و به راحتی می توان به اطلاعات در زمینه های مختلف دست پیدا کرد و سرعت گردش اطلاعات نیز افزایش یافته و این فضا امکان ارتباطی خوب را فراهم می کند چراکه بسیاری از ما محدودیت زمان داشته و این وسایل ارتباطی می تواند تا حدی مسأله کمبود زمان را جبران کنند، مثلاً بسیاری از خانم های شاغل در طول روز با فرزندانشان تماس تصویری برقرار کرده و حداقل نیازهای عاطفی را رفع کرده است.
اولویت بازی‌های آفلاین نسبت به بازی‌های آنلاین
عضو هیأت علمی گروه علوم تربیتی دانشگاه بوعلی‌سینا با بیان اینکه تأکید و ترجیح بر استفاده از بازی های آفلاین نسبت به بازی های آنلاین است چراکه بازی های آنلاین تعاملی بوده و با کسانی که ما نمی شناسیم ارتباط برقرار می کنند و هم تبلیغاتی دارند که گاهی مناسب سن آنها نیست، مطرح کرد: همه فعالیت های جایگزین نیاز نیست که خارج از فضای مجازی و تلفن همراه باشد و خیلی از برنامه ها وجود دارد که برای بچه ها مفید بوده و می توان از آنها استفاده کرد و در کنار مدیریت و زمان‌بندی با توجه به سن و اوقات فراغت باید جذابیت هایی در برنامه های مفید ایجاد کنیم تا کودک از این برنامه ها استفاده کند؛ به عنوان مثال یک نرم افزار برنامه نویسی اسکرچ جونیور وجود دارد که از پیش از دبستان هم قابل استفاده است و از همان جا بازی و برنامه نویسی و تفکر را به کودکان می آموزد.
وی با بیان اینکه بازی های تأیید شده یا سایت هایی که بازی های فکری مانند شطرنج را دارند، به عنوان سرگرمی برای کودکان قابل استفاده هستند، افزود: سواد رسانه‌ای، اطلاعاتی و الکترونیکی والدین پایین بوده و گاهی آنها ذوق می کنند که فرزندشان کاری با تلفن همراه بلد است انجام دهد که والدین بلد نیستند و باید تا جایی که می توانیم خودمان را به کودکان برسانیم که جا نمانیم و والدین جایگاه خود را حفظ کنند و تا سنی کاری که فرزند انجام می دهد را والدین بدانند یا حداقل نشان دهند که بلد هستند و وسایل الکترونیکی باید رمز داشته باشد که در اختیار والدین نیز قرار گرفته و هر چند وقت یک‌بار عوض شود.
والدین ساعات استفاده از تلفن همراه خود را در منزل کم کنند
افضلی اظهار کرد: والدین از ابزارهای کنترلی استفاده کرده و رمز بگذارند و به کودکان آموزش دهند که راحت به غریبه ها و افرادی که نمی شناسند اعتماد نکرده و مشخصات خود را به آنها ندهند و از همه مهمتر ایجاد احساس اطمینان و اعتماد به والدین است که اگر اتفاقی در آن فضا افتاد، به پدر و مادر خود اطلاع دهند و والدین باید از روانشناسان و روحانیون بیاموزند که چگونه این اعتماد را ایجاد کنند که اگر مشکلی پیش آمد نخستین کسی که می فهمد آنها باشد تا موضوع را مدیریت کرده و الگوی مناسبی برای بچه ها باشند و بسیاری از اوقات والدین وقتی در خانه هستند ساعت های زیادی از تلفن همراه و فضای مجازی استفاده می کنند و کودک نیز این را دیده و مانند آنها عمل می کند.
ضعف سواد رسانه‌ای و اطلاعات از آسیب های فضای مجازی در والدین
حجت‌الاسلام علی حقی، کارشناس مذهبی نیز در نشست ایسنا، با بیان اینکه به طور تجربی در حال کار، آموزش و ارتباط مستقیم با کودکان و نوجوانان از ۱۰ محله در همدان هستیم و موردی که واقعاً از نزدیک دیده می شود این است که بحث آموزش در زمینه فضای مجازی، سواد رسانه ای و آسیب های آن در کودکان و والدین بسیار ضعیف است، گفت: والدین برای مشغول کردن فرزندان از تلفن همراه استفاده می کنند چراکه روش اصولی سرگرم کردن آنها را نمی دانند یا به علت مشغله کاری آنها را به این سمت سوق می دهند اما جایگزین های جذابی در روانشناسی اسلامی و غربی وجود دارد و اگر بتوان جایگزین مناسب را یافت، مسأله استفاده زیاد از فضای مجازی حل خواهد شد.
وی با بیان اینکه فضای مجازی ابعاد مختلف دین مانند بُعد سیاسی و فرهنگی را مورد هدف قرار داده است، افزود: از زمان پررنگ شدن فضای مجازی بخش دین گریزی، شبهات و کاهل بودن نسبت به اعمال دینی افزایش یافته و اکثر خانواده ها برای رفع این مشکل در نوجوانان خود به مساجد و روحانیون مراجعه می کنند تا بتوانند راهکاری برای از بین بردن این آسیب ها که دین را نشانه گرفته، بیابند و فرزندان خود را از ضدارزش های ایجاد شده حفظ کرده و در امان نگه دارند.
حقی با بیان اینکه در فضای مجازی و بعضی از بازی ها قهرمان سازی برای کودکان انجام شده و کودک وقتی از سنین پایین با گوشی هوشمند سرگرم می شود از این قهرمان ها الگوگیری می کند، اضافه کرد: وقتی ارتباط والدین با فرزندان کم بوده و نتوانند آنها را به درستی راهنمایی کنند، یک فاصله ای بین والدین و فرزندان ایجاد می شود، از سوی دیگر نیز در این فضاها خوراک اعتقادی برای کودکان ساخته شده و با تمام مبانی ضدارزشی مخالف با اسلام رشد کرده و الگوبرداری می کنند؛ مانند گروه BTS که باعث تغییر در ماهیت و مزاج دختر و پسر در سنین نوجوانی می شود.
این فعال فرهنگی بلوغ زودرس، انجام رفتارهای بزرگتر از سن کودکان در مهدکودک ها که گاهی حتی معنی و مفهوم آن رفتارها را نمی دانند و سعی در جلب توجه جنس مخالف، داشتن فکر فضایی، بی احترامی به پدر و مادر، خودخواهی، الگوبرداری اشتباه و قبول نداشتن ارزش های ایرانی و اسلامی را از آسیب های فضای مجازی و استفاده آن از سنین پایین برشمرد و بیان کرد: این آسیب ها پدر و مادرها را نگران کرده و آنها نیز به علت نداشتن مهارت لازم با فرزندانشان به شدت برخورد کرده و فاجعه ایجاد شده و کودک آسیب می بیند.
یک فعال فرهنگی: بلوغ زودرس، انجام رفتارهای بزرگتر از سن کودکان در مهدکودک ها که گاهی حتی معنی و مفهوم آن رفتارها را نمی دانند و سعی در جلب توجه جنس مخالف، داشتن فکر فضایی، بی احترامی به پدر و مادر، خودخواهی، الگوبرداری اشتباه و قبول نداشتن ارزش های ایرانی و اسلامی از آسیب های فضای مجازی و استفاده آن از سنین پایین است
فضای مجازی چاقوی دولبه برای کودکان و نوجوانان
وی با بیان اینکه تعدادی از روحانیون نیز برای حفظ ارزش های الهی و انسانی در این فضا در حال تلاش هستند و عده ای از روحانیون نیز از انجام کارهای فرهنگی عقب مانده اند، ادامه داد: فضای مجازی مانند یک چاقوی دو لبه می‌ماند که از یک سو دارای مزایا و منافعی است و روحانیون دغدغه مند در این فضایی که از لحاظ ارزشی آلوده شده، چراغ معرفی شهدا، علما و مباحث دینی را روشن نگه‌داشته و با آموزش های مناسب سعی در جذب کودکان و نوجوانان و ارتباط با سراسر جهان دارند و به عبارتی اگر کم‌کاری انجام نشود می توان از ابزاری که توسط غربی ها ساخته شده، بهترین استفاده را کرد.
این کارشناس مذهبی با اشاره به فرموده حضرت علی(ع) مبنی بر اینکه «مواظب افکارت باش که گفتار و عملت می شود»، تأکید کرد: والدین بسیار مهربان و حامی بوده و اغلب فهرستی از ارزش های انسانی و دینی را در ذهن خود دارند و می خواهند فرد مفیدی را برای جامعه تربیت کنند اما بیشتر آنها روش و چگونگی ارتباط و آموزش به کودکان را نمی دانند و به عنوان کسانی که در ۷ سال اول بیشترین ارتباط را با کودک دارند باید آموزش های مهارتی و تفکراتی لازم به آنها داده شود.
معرفی اساطیر و شهدای ایرانی از طریق بازی
وی با بیان اینکه اساتید دانشگاه و حوزه در بحث تربیتی باید جلسات بیشتری باهم داشته باشند چراکه تفکرات آنها از هم دور است و باید با هم هم‌فکری و هم اندیشی کنند تا دوقطبی بین آنها در زمینه های مختلف ایجاد نشود، تصریح کرد: یکسری از جایگزین ها باید در خود فضای مجازی ایجاد شود و برنامه ها و بازی های جایگزین خوب و سالمی شکل گیرد که به اندازه سایر بازی ها جذابیت داشته باشد و برنامه هایی درباره دانستنی های روز و بازی های جذاب اسلامی هم وجود دارد که ضعیف هستند و شرکت ها می توانند در این زمینه ورود کرده و قهرمان های ارزشی مانند سردار شهید سلیمانی و ... را در این بازی ها به عنوان الگو معرفی کنند اما متأسفانه در کشور در این قسمت به شدت ضعیف عمل و خیلی کم به این موضوع پرداخته شده است.
حقی بیان کرد: امروزه عصر بازی و رسانه است و هزاران شهید دفاع مقدس و علمی و سران بزرگ ایرانی در کشور وجود دارد که برای کودکان شناخته شده نیستند و پای منبر نیز نمی توان آنها را به خوبی معرفی کرد و بهترین راه شناخت شهدا و افراد بزرگ علمی و ایرانی به کودکان، بازی است به طوریکه از طریق بازی مفاهیم را می فهمد که حکومت در این بخش ضعیف عمل کرده و باید بازی های ارزشی، ایرانی و اسلامی را ساخته، جایگزین کرده و سالم سازی کنیم، ایده های زیادی در این زمینه وجود دارد که نیاز به حمایت دارند.
وی با بیان اینکه هنوز هم شادی های طبیعی برای بشر خیلی جذاب تر از شادی های مجازی است، گفت: در شهرک بهشتی همدان مدرسه ای را اجاره کرده و با تیمی از روحانیون، معلمان و روانشناسان علاوه بر آموزش دین با استفاده از روش های جذاب به کودکان و دانش آموزان ابتدایی و مقطع اول متوسطه، از طریق شعر، داستان، ضرب المثل و تئاتر، کلاس های تندخوانی و تقویت حافظه برگزار شد و تکنیک های روز دنیا به آنها آموزش داده می شود تا با ساعت کمتری خواندن، بازدهی بالاتری داشته باشند که بسیار مورد استقبال قرار گرفت و به جز این، بازی های جذاب زیادی مانند فوتبال، والیبال و بازی های سنتی ایرانی مانند هفت سنگ و چوگان در فضای مدرسه انجام می دهند و در طول این کلاس ها اصلاً وارد فضای مجازی نمی شوند و با ارتباط گرفتن با کودکان در این مدرسه مشکلات آنها را نیز ریشه یابی کرده و والدین را به مشاور و روانشناس ارجاع می دهیم، در مجموع یک مرکز جذاب علمی و اخلاقی و همراه با بازی است.
تبدیل فضای مجازی به غول در سایه کم‌کاری مساجد و مسئولان
این فعال فرهنگی با بیان اینکه فضای مجازی در کشور غول شده چراکه از مساجد گرفته تا مسئولان در این زمینه ضعیف عمل کردند، تصریح کرد: وقتی خانواده ها گلایه می کنند که فرزندانشان زیاد برای تلفن همراه و فضای مجازی وقت می گذارند و همیشه انگشت اتهام را به سوی فرزندان می برند اما خود آنها نیز مقصر هستند، اگر بتوانند فضای خانواده را جذاب و شاداب کرده و بازی های گروهی باهم انجام دهند و یا اگر فضای مدرسه، مسجد، هیأت و خانواده به فضای جذابی تبدیل شود به طور قطع ارتباط گیری آنها با گوشی کمتر شده، به عنوان مثال در مسجد در کنار یک روحانی مسلط به مشاوره و روانشناسی رشد می کند که این فضا بسیار کم است، حوزه علمیه فقط متولی فرهنگ نیست و باید اساتید دانشگاه و دانشجویان نیز به صورت جهادی در کلاس های تابستانه برای کودکان وقت بگذارند و به کمک آمده تا مساجد در این زمینه احیاء شوند.
حمید خاورزمینی، جامعه‌شناس نیز با حضور در نشست ایسنا گفت: فضای مجازی یک پدیده پست مدرن بوده و جامعه روشنفکری ایران به به عنوان بخش پیشگام جامعه با دنیای پست مدرن به واسطه نظری بیگانه است در حالیکه بخش های دیگر با این فضا زندگی می کنند و در زندگی آنها تأثیر شگرفی داشته و محل درآمد بسیاری از افراد است، این پدیده پست مدرن ۴۰ سال بعد از اینکه پست مدرنیسم متولد شد، وارد جامعه ایران شده و این چالش بزرگی بوده و وقتی آن را در کنار کودکان قرار می دهیم مضاعف شده و وقتی بزرگسالان همزمان با کودکان با این پدیده مواجه می شوند بدون اینکه آنها کوچکترین تجربه ای در این زمینه داشته باشند، در مدیریت این فضا دچار مشکل می شوند.
وی با بیان اینکه کودک وقتی چشم باز کرده و می بیند با استفاده از یک وسیله الکترونیکی و با فشار دادن تنها یک دکمه می تواند کاری انجام دهد که والدین نمی توانند آن را انجام دهند، احساس قدرتی می کند که واقعی نیست و احساس قدرت یکی از ویژگی هایی است که فضای پست مدرن ایجاد می کند، افزود: استفاده از فضای مجازی باعث زودآگاهی جمعی و بیش‌فعالی می شود و این موضوع فرصت و تهدیدی ایجاد می کند که بچه هنوز مشکلات دوران کودکی را پشت سر نگذاشته، با چالش ها و مسائل دوران نوجوانی مواجه می شوند که بحث بلوغ زودرس بیشتر از هر چیزی خود را نشان می دهد و تفکراتی که در زمینه های مختلف در او ایجاد می شود تا آخر عمر از فرد جدایی پذیر نیست.
فرض مجاز هم پایه واقعیت یا مقدم بر آن توسط کودکان
این جامعه‌شناس با بیان اینکه ما در جامعه درگیر نم باران هستیم که به صورت طبیعی لازم داریم و آن را مدیریت نکرده و یک مرتبه با سیل مدرنیسم و بعد با سونامی پست مدرنیسم مواجه می شویم، اضافه کرد: در بحث شناختی مجاز مقدم بر واقعیت می شود چراکه از کودکی با دنیای مجازی آشنا شده و گاهی آن را هم پایه واقعیت یا گاهی مقدم بر واقعیت می داند و بر اندیشه و ذهنیت او تأثیر می گذارد و غیرواقعیت ها را واقعیت و حقیقت می داند همچنین بر روی هویت تأثیر گذاشته و افراد در این دوره دچار هویت های مجازی می شوند و هویت قومی، ملی، مذهبی و سنی خود را از دست داده و تنها هویتی که در کنار هویت مجازی برای آنها قوی و پررنگ باقی می ماند، هویت جنسی است و با همه هویت ها درگیر شده و همه را پس می‌زند.
یک جامعه‌شناس: ما در جامعه درگیر نم باران هستیم که به صورت طبیعی لازم داریم و آن را مدیریت نکرده و یک مرتبه با سیل مدرنیسم و بعد با سونامی پست مدرنیسم مواجه می شویم
وی بیان کرد: استفاده از فضای مجازی در کودکان تأثیرات کنشی نیز داشته و وقتی زودآگاهی اتفاق افتاد کنش زودهنگام و سهل انگارانه را نیز به دنبال دارد؛ به طور مثال با انجام بازی های ماشینی کودک تصادف واقعی را نیز مانند تصادف ماشینی در مجازی می پندارد که ماشین به سرعت سالم شده و برمی گردد و همه چیز را آسان می داند همچنین سطح انتظارات فرد بالا می رود و نسل جوان امروز انتظارات بالایی دارد چراکه در عالم مجاز خیلی از کارها به سهولت قابل انجام است و براساس تجربیات مجازی اقدام انجام می شود.
خاورزمینی با بیان اینکه تسهیل و تسریع بالا بردن دقت و آگاهی جزو مزایای استفاده از فضای مجازی است، ادامه داد: یکی از بزرگترین مسائل اجتماعی ایران فقدان هویت ملی بوده و علت پررنگ بودن دین در ایران این است که آنقدر تنوع در جامعه وجود دارد که از هویت دینی برای قوام هویت ملی استفاده می کردند و فضای مجازی رسیدن به این هویت ملی را تسهیل می کند و بحث بعدی شفافیت بوده و فضای ریاکاری که از آسیب های بزرگ جامعه ایران است.
تربیت فرزندان براساس عقده های روانی مادران
وی با بیان اینکه تربیت نسل و فرزند براساس عقده های روانی مادران است، مطرح کرد: در روانشناسی بحثی به نام رسش وجود دارد و هر چیزی باید به نقطه رسیدن خود برسد و خیلی از اتفاقات فضای مجازی به علت این است که زمان رسش به درستی انجام نمی شود و فضای مجازی ما را مدیریت می کند، بزرگسالان و کهنسالان ما در فضای مجازی کودک هستند و سواد رسانه ای ندارند بنابراین باید اقتصاد و نگرش سیاسی در جامعه اصلاح شود، سواد مجازی که در کشور ما آموزش داده می شود، سیاسی است، سواد رسانه‌ای مهم است که فرد بتواند اخبار واقعی و شایعه را تشخیص دهد.
فیلترینگ بزرگترین آسیب برای کودکان و نوجوانان
این جامعه شناس با بیان اینکه یکی از راهکارهای کاهش استفاده از فضای مجازی کشیدن کودکان به فضای واقعی است؛ به عنوان مثال آب بازی یکی از کارهایی است که در تابستان می تواند انرژی را تخلیه کند، تصریح کرد: دولت با فیلترینگ بزرگترین آسیب را به کودکان و نوجوانان زده است، همه کشورها سایت های مستهجن را فیلتر می کنند اما در ایران ساده ترین فضاها فیلتر شده و کودکان و نوجوانان از فیلترشکن استفاده می کنند و راه برای تمام آسیب ها باز شده و ذهن او نابود می شود.
وی با بیان اینکه سالیان سال است که گفته می شود اینترنت داخلی می خواهیم درست کنیم و کلی بودجه فرهنگی صرف می شود اما تاکنون اتفاقی در این زمینه نیفتاده است، گفت: محدودیت اجتماعی و سیاسی باعث می شود کودکان و نوجوانان مشتاق شوند که در فضای مجازی زیست کنند و دولت باید پایش را از روی گلوی فضای مجازی بردارد تا متخصصان بتوانند در این زمینه برای مدیریت صحیح ورود کنند.
انتهای پیام
