عصر ایران- هر بار که خبری دایر بر استعفا یا کناره‌گیری مقامی منتشر می‌شود این بحث به لحاظ فنی و دستوری درمی‌گیرد که «استعفا کرد» درست است یا «استعفا داد»؟
استعفا در باب استفعال است یعنی طلب معافیت وقتی شخص از مقام مافوق می‌خواهد او را از ادامه خدمت معاف کند. بنابر این باید با فعل «کرد» بیاید.
در مقابل اما این دیدگاه وجود دارد که آنچه در عربی است عینا در فارسی لازم‌الاجرا نیست.. کما این که ما در فارسی حرف آخر کلمۀ «نعناع» یعنی «ع» را انداخته‌ایم ومی‌گوییم نعنا و نادرست هم نیست و روی بطری های عرق نعنا هم این گونه نوشته شده یا می گوییم نعنایی و نمی گوییم نعناعی یعنی به قول عرب زبان ها تفریس یا فارسی سازی صورت گرفته است. یا «ی» در پایان «ماجری» به الف تبدیل شده و ماجرا رای ک کلمه می دانیم نه «ما» به معنی آنچه و «جری» یعنی جریان داشت و کاملا فارسی شده است.
استعفا هم در اصل استعفاء بوده و همان گونه که در فارسی همزۀ آخر را که بخشی از کلمه است مثل انشاء انداخته ایم و می گوییم استعفای او یا انشای من وقتی فارسی شده دیگر در باب استفعال نیست تا «داد» نادرست باشد.
کسانی که از تعبیر «استعفا داد» استفاده می کنند جدای اشاره به افتادن همزه و تبدیل به «استعفا» در اینجا منظور را ارایه دادن استعفانامه می دانند و می گویند استعفا داد یعنی استعفانامه خود را ارایه داد منتها چهار کلمه بعدی یا سه کلمه و حرف اضافه «را» حذف شده است.
احتمالا خواهید پرسید حالا استعفا کرد بهتر است یا استعفا داد؟ پاسخ این است که استعفاء کرد درست چون آنچه درباب استفعال است استعفاء است نه استعفا. اما اگر بنویسیم استعفا داد چه بسا برخی متوجه ظرافت قضیه نشوند و ما را به زبان نادانی و کم‌سوادی و عوام زدگی متهم کنند از این رو احتیاطا به همکاران توصیه می‌کنیم بنویسند استعفا کرد.
سال ها قبل کسی پیشنهاد کرده بود «ز» و «ض» و «ذ» و «ظ» را به یک صورت بنویسیم تا نوآموزان ما حیران و سرگردان نشوند که در انضباط و اذیت و آزار و مریض از کدام حرف استفاده کنند. این اما شدنی نبود و رابطه ما با متون کهن را می گسست و متوجه ریشه کلمه هم نمی شدیم. راهکار بهتر بهره از واژگان پارسی است. وقتی به جای ظلم بگوییم ستم دیگر جای تردید هم باقی نمی ماند.
در این قضیه هم اگر به جای استعفا کرد یا حتی استعفا داد بگوییم کناره گیری کرد یا کناره گرفت نیمی از مشکل حل می شود!
با این همه در نظر داشته باشیم که بسیاری از واژگان عربی در پارسی جامه پارسی پوشیده اند. به خصوص وقتی پای همزه در میان باشد اگر در پایان کلمه باشد حذف می شود مثل استعفا یا استثنا یا اقتضا که در اصل همزه داشته اند و بی همزه پارسی شده یا اگر در میانه کلمه باشد به ی تبدیل می شود مثل مسایل و مصایب. در همه کلمات نمی توان به ی تبدیل کرد و هم چنان در خائن یا قائم باقی است اگر چه اندک اندک در کلماتی چون رئیس این اتفاق در حال رخ دادن است./م.خ
