چرایی دعوت همزمان محمود عباس و نتانیاهو به ترکیه

محمود عباس رئیس‌ تشکیلات خودگردان فلسطین ، به آنکارا سفر کرده است.

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه قبلاً اعلام کرده بود که در ماه جاری میلادی، میزبان رهبران رژیم صهیونیستی و فلسطین خواهد بود تا برای حل مشکلات آنها، اقداماتی انجام دهد.

وی گفت: در دیدار با همتایان خود در خصوص مشکلات دو کشور اقداماتی انجام خواهد شد.

قبلاً اعلام شده که دو روز دیگر یعنی 28 ژوئیه، بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی نیز به ترکیه می رود، اما او فعلاً در بستر بیماری است و رژیم او نیز با بحران بزرگ اعتراضات خیابانی روبرو شده و معلوم نیست، سفر به زمانی دیگر موکول خواهد شد یا نه.

اردوغان در سفر به ریاض، دوحه و ابوظبی نیز با سران 3 کشور حاشیه خلیج فارس، درباره اسرائیل و فلسطین صحبت کرده، اما درباره جزئیات این گفتگوها، اطلاعاتی منتشر نشده است.

اردوغان با میزبانی از محمود عباس، خود را به عنوان یک میانجی منطقه ای معرفی می کند. اما واقعیت این است که اقدامات پیشین ترکیه نیز تاثیر مثبتی بر وضعیت فلسطینیان نگذاشته است.

هاکان فیدان، در پشت پرده

وزیر امور خارجه فعلی ترکیه، هاکان فیدان است. فردی که قبلاً به مدت 11 سال ریاست سرویس اطلاعاتی میت ترکیه را بر عهده داشته و اتفاقاً سوابقی طولانی در تعامل با مقامات صهیونیستی در کارنامه او ثبت شده است.

او قبلاً نیز همراه با عمر چلیک سخنگوی فعلی حزب عدالت و توسعه، در قاهره پایتخت مصر، به عنوان میانجی بین حماس و اسرائیل عمل کرده و در توسعه روابط جمهوری آذربایجان و رژیم صهیونیستی نیز نقش داشته است.

گفته می شود که اقدامات کنونی از جمله دعوت از محمود عباس نیز پروژه هاکان فیدان است. اما نتانیاهو، به درخواست خودش به آنکارا دعوت شده و این احتمال مطرح شده که نخست وزیر رژیم صهیونیستی، می خواهد برای توسعه پروژه عادی سازی روابط با کشورهای عربی از اردوغان کمک بگیرد.

تلاش هاکان فیدان برای توسعه روابط ترکیه و اسرائیل، دلایلی دارد که یکی از آنها، مرتبط با اهداف امنیتی و اقتصادی ترکیه در شرق مدیترانه است. با آن که مقامات صهیونیستی، هنوز هم به همکاری در حوزه ترانزیت انرژی با ترکیه روی خوش نشان نداده اند، اما فیدان امیدوار است که این وضعیت، هر چه زودتر تغییر کند.

البته در سال 2022 میلادی، پروژه اروپایی ها، نقشه های هاکان فیدان را نقش بر آب کرد. چرا که اورسلا فوندرلاین رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا، با هماهنگی اردن، مصر و رژیم صهیونیستی، ترتیبی اتخاذ کرد که گاز سرزمین های اشغالی، در مصر میعان شده و با کشتی از مدیترانه به سوی اروپا فرستاده شود.

این در حالی است که پروژه کلان ترکیه در این منطقه، نه انتقال گاز با کشتی های عظیم، بلکه ترانزیت آن از طریق یک خط لوله است. خط لوله ای که بر اساس اهداف اردوغان و فیدان، باید از ترکیه بگذرد و به اروپا برسد، اما طبق خواسته یونانی ها، این خط لوله، می تواند به جای عبور از ترکیه، وارد بخش جنوبی قبرس شود و از آنجا به اروپا راه پیدا کند.

منافع اقتصادی ترکیه در اسرائیل

در چند سال گذشته، رجب طیب اردوغان رهبر حزب عدالت و توسعه، بارها نشان داده که می تواند همسویی با جریانات اخوانی منطقه را به یک بازی حزبی و سیاسی تبدیل کند. او قبلاً در تمام سخنرانی های میدانی خود، دستانش را به شکل نماد میدان ربیعه قاهره نشان می داد و برای محمد مرسی و رفقای او طلب مغفرت کرده و عبدالفتاح سیسی را به عنوان دیکتاتوری معرفی می کرد که با کودتا به قدرت رسیده و اخوانی ها را به ظالمانه ترین شکل ممکن از بین برده است.

اما حالا قرار است اردوغان، در مورد اسرائیل، با عبدالفتاح سیسی نیز صحبت کند و اتفاقاً آخرین تقسیم کاری که بین آنکارا و قاهره صورت گرفته، این است که وظیفه میانجی گری بین گروه های مبارز فلسطینی از ترکیه به مصر منتقل شده است.

نکته مهم برای درک مواضع دولت اردوغان در مورد فلسطین، این است که به درازای تمام سالیانی که اردوغان علیه اسرائیل شعار داده، هیچگاه حجم مبادلات تجاری بین ترکیه و رژیم صهیونیستی، فروکش نکرده و همواره در حال افزایش بوده است!

به شکلی که مبادلات تجاری بین ترکیه و اسرائیل که در سال 2011 میلادی بر رقم 2 میلیارد و 400 میلیون دلار ایستاده بود، در سال 2020 میلادی رکوردشکنی کرده و به رقمی نزدیک به 7 میلیارد دلار رسیده است. این رقم، تحت تاثیر گام های اولیه عادی سازی روابط قرار گرفت و در پایان سال 2022 میلادی به 9 میلیارد دلار رسید.

این در حالی است که طراز تجاری در این مبادلات، همواره با فاصله ای معنی دار، به نفع ترکیه بوده است. در مورد حجم مبادلات تجاری بین آنکارا و قاهره نیز چنین قاعده ای صدق می کند.

به این معنی که سخنرانی های میدانی با انگیزه حزبی و انتخاباتی، در مسیر حمله به دولت سیسی و مصر بوده، اما در دنیای تجارت، مدیران تحت امر اردوغان، سال به سال تلاش کرده اند تا حجم مبادلات با مصر را بالا و بالاتر ببرند.

در سال 2010 میلادی، حجم مبادلات تجاری بین ترکیه و مصر، در حد 3 میلیارد دلار بود و پس از به قدرت رسیدن محمد مرسی، برای نخستین بار، رکورد 5 میلیارد دلاری ثبت شد.

این در حالی است که در سال 2022 میلادی، این میزان به 7 میلیارد دلار رسیده و مصر، تبدیل به بزرگترین بازار آفریقایی کالاهای ترکیه ای شده است!

پروفسور محی الدین آتامان از تحلیلگران وابسته به حزب عدالت و توسعه در مورد تاثیر عادی سازی روابط بین آنکارا و قاهره می گوید: «باز شدن صفحه جدیدی در روابط دوجانبه، بر روابط اقتصادی و ارقام تجاری دوجانبه نیز تأثیر گذاشته است. به عنوان مثال، حجم تجارت ترکیه و مصر که در سه ماهه اول سال 2021 میلادی 1.3 میلیارد دلار بود، در سه ماهه اول 2022 با 85 درصد افزایش به 2.5 میلیارد دلار رسید».

مرور اطلاعات اقتصادی بالا، ما را به سوی درک این واقعیت سوق می دهد که اقدامات دولت اردوغان برای دعوت از محمود عباس و نخست وزیر رژیم صهیونیستی، بیش از آن که اقدامی برای میانجی گری و کمک به حل مساله فلسطین باشد، کارکردی به نام توسعه اهداف اقتصادی و سیاسی پروژه عادی سازی دارد.

تاریخچه عملگرایی

این نخستین بار نیست که محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین به ترکیه سفر می کند. در دوران ریاست جمهوری عبدالله گل، در سال 2007 میلادی یعنی 15 سال پیش، محمود عباس و شیمون پرز رئیس وقت رژیم صهیونیستی، هر دو با هم به آنکارا دعوت شدند. آنان به پارلمان ترکیه رفتند، با هم دست دادند، سخنرانی کردند و فضایی شکل گرفت که ترکیه، خود را به عنوان میانجی صلح و پیام آور دوستی و برادری در منطقه معرفی کرد.

اقدام گل و اردوغان در سال 2007 میلادی، مورد حمایت آمریکا و اتحادیه اروپا قرار گرفت و این دو سیاستمدار که برخلاف استاد خود مرحوم نجم الدین اربکان، اختلاف خاصی با رژیم اسرائیل نداشتند، اعلام کردند که با همفکری آنان، مساله فلسطین حل می شود. اما هرگز چنین اتفاقی نیفتاد و اتفاقاً در مقاطع پس از آن، خشونت و جنایات صهیونیست ها علیه فلسطینیان، بیشتر و بیشتر شد.

با توجه به تجارب پیشین و همچنین با در نظر گرفتن این موضوع که صهیونیست ها، نشان داده اند حالا تمایل آشکاری به راهکار دو دولتی ندارند، حصول نتیجه صلح آمیز در گفتگوهای اردوغان با مقامات فلسطینی و صهیونیستی، دور از ذهن به نظر می رسد.