مصطفی پورکاظم شایسته، معاون امور حقوقی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز در گفت وگو با خبرنگار مهر با اشاره به فرآیند و مراحل مختلف مبارزه با قاچاق کالا و ارز بیان کرد: برای مقابله با قاچاق کالا طرح‌های مختلفی از مبدأ اصلی یعنی مرز گرفته تا حمل‌ونقل و پس از آن در محل‌های عمده دپو یا انبارش کالا و در نهایت سطح عرضه در حال اجراست.
معاون امور حقوقی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز دررابطه‌با مبارزه هوشمند با قاچاق کالا تصریح کرد: امروزه طرح‌های مقابله با قاچاق کالا نسبت به گذشته تغییراتی پیدا کرده است بدین صورت که این طرح‌ها بر اساس داده‌های متقن سامانه‌ها اجرایی می‌شود به همین خاطر اجرای آنها اخلالی در بازارها، انبارها، محل‌های دپو و کسب‌وکار مردم ایجاد نمی‌کند.
پورکاظم شایسته با اشاره به اجرای یک‌هفته‌ای طرح پایش انبارها (شهید صدرزاده) عنوان کرد: در منطقه شورآباد تهران حدود ۱۰۰ انبار مورد پایش قرار گرفته و کالاهای کشف شده طبق داده‌های سامانه جامع انبارها و سامانه جامع تجارت بررسی شده است؛ بر اساس این بررسی‌ها، حدود ۱,۶۰۰ میلیارد تومان لوازم‌خانگی قاچاق کشف و ضبط شده است.
داشتن شناسه رهگیری در تحقق‌نیافتن قاچاق کالا کافی نیست
وی با بیان اینکه طرح شهید صدرزاده ویژه پایش انبارهای کالا است، ادامه داد: بر اساس قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، کالاهای وارد شده به کشور در صورتی قاچاق محسوب نمی‌شوند که علاوه بر دریافت شناسه کالا و کد رهگیری در مبادی ورودی، در سامانه‌های مختلف تعیین شده نظیر سامانه جامع تجارت، سامانه‌های راهداری و سامانه جامع انبارها ثبت شده باشند.
معاون امور حقوقی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز با اشاره به اینکه برای شناسایی کالای قاچاق تنها داشتن شناسه رهگیری کافی نیست، افزود: ممکن است برخی از کالاها در مبادی ورودی گمرک، شناسه و کد رهگیری دریافت کنند؛ ولی اگر نگهداری آنها در مکانی غیر از انبارهای ثبت شده در سامانه جامع انبارها باشد؛ این کالاها بر اساس قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، قاچاق محسوب شده و با آنها برخورد صورت می‌گیرد.
بررسی انبارهای کالا از طریق سامانه‌های هوشمند
پورکاظم شایسته عنوان کرد: متأسفانه اغلب کالاهای کشف شده از انبارها در طرح شهید صدرزاده علاوه بر اینکه فاقد شناسه و کد رهگیری بودند، محل نگهداری آنها نیز اجازه انبارش این قبیل کالاها را نداشته است.
وی افزود: برخی از کالاهای کشف شده به‌صورت شوتی وارد کشور شده‌اند؛ یعنی ابتدا کالاها به قطعات کوچک‌تری تقسیم شده و سپس توسط خودروهای کوچک وارد کشور می‌شوند؛ معمولاً این قطعات در این انبارهای غیرمجاز نگهداری می‌شوند.
پورکاظم شایسته تصریح کرد: در اقتصاد کشور برای تنظیم بازار و رفع نیاز مردم نیاز است تا اطلاعاتی از قبیل اینکه چه کالایی با چه شناسه‌ای از کدام نقطه کشور وارد شده و در کجا نگهداری و مصرف می‌شود وجود داشته باشد. اجرای طرح شهید صدرزاده از این ویژگی‌ها برخوردار بود و همچنین در مراحل بعدی اجرا نیز این موضوع ادامه‌دار خواهد بود.
انبارهای موجود در کشور باید در سامانه جامع انبارها ثبت شوند
معاون امور حقوقی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز با اشاره به تأثیر اقدامات انجام شده در فرهنگ‌سازی ثبت انبارها و کالاها در سامانه‌های گوناگون بیان کرد: در زمستان سال گذشته طرحی به مدت ۱ هفته انجام شد و پس از آن حجم ثبت کالاها و حتی انبارهای ثبت نشده چندبرابر رشد کرد. در حقیقت پیش از اجرای هرگونه طرح مقابله‌ای؛ باید فعالان تجاری را نسبت به قوانین موجود آگاه کرد.
وی ادامه داد: به عبارتی در طرح‌های مقابله‌ای بیش از آنکه میزان مجازات‌ها حائز اهمیت باشد، تشویق و ترغیب افراد مورد تأکید است؛ زیرا با دادن هشدار به این انبارها؛ افراد متخلف نیز به فکر چاره خواهند افتاد. چنانچه در این طرح‌ها اقدامات به‌گونه‌ای باشد که انبارها به‌صورت پیاپی پلمب شوند ضمن آسیب به اجناس سالم داخل آنها، صاحبان کالا، کسب‌وکارها و انبارها نیز مورد آسیب و خدشه قرار می‌گیرند.
پورکاظم شایسته با بیان اینکه بزرگ‌ترین دستاورد اجرای طرح پایش انبارها، تشویق افراد به ثبت کالاهاست، گفت: در مراحل بعدی اجرای طرح این پیشنهاد داده شده است که برخی از انبارها و محل‌های عمده دپویی که همه مراحل قانونی را طی کردند و کالاهای آنها در سامانه ثبت و ضبط شده است و هیچ کالای قاچاقی در آنها نگهداری نمی‌شود نیز مورد تشویق قرار گیرند. این اقدام آسان و کم‌هزینه باعث تشویق و ترغیب سایر افراد می‌شود.
پیگیری طرح مقابله با قاچاق در گروه‌های کالایی
وی با اشاره به اجرای شدن طرح دیگری در سراسر کشور بیان کرد: هم‌زمان با اجرای طرح شهید صدرزاده، برنامه‌های دیگری در سطح عرضه سراسر کشور برای ۵ گروه کالایی پوشاک، دخانیات، لوازم‌خانگی، لوازم‌یدکی و وسایل خودرو و کالاهای سلامت‌محور در حال اجرا است.
پورکاظم شایسته در ارزیابی اجرای توأمان این دو طرح در حوزه قاچاق کالا عنوان کرد: هرچه در محل‌های اصلی انبارش کالاها، انتظام‌بخشی شود به‌طوری‌که قبل از ورود اجناس به بازار از لحاظ تشریفات قانونی تعیین تکلیف صورت گیرد خودبه‌خود عرصه و محل مانور کالای قاچاق در بازار کمتر خواهد شد. خوشبختانه طرح شهید صدرزاده این اثرگذاری را دارد و هر چه طرح انبارش کالا به شکل دقیق‌تر و جدی‌تر پیش گرفته شود می‌تواند حجم کالای قاچاق در سطح عرضه را کاهش دهد.
نقش اجرای قانون پایانه‌های فروشگاهی در کاهش کالای قاچاق
معاون امور حقوقی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز بیان کرد: بر اساس استفاده از سامانه‌ها و سیستم‌های گوناگون، مرکز ثقل اقدامات انجام شده برخی کشورها در حوزه مبارزه با قاچاق کالا در سطح عرضه است؛ به تعبیری تاجران بر اساس نیاز بازار کالا وارد می‌کنند؛ اما اینکه هر کالایی که وارد کشور شده در بازار هم به فروش می‌رود مشخص نیست.
وی ادامه داد: در صورت تحقق قانون پایانه‌های فروشگاهی، در کشور بابت ورود کالای قاچاق به کشور نگرانی وجود نخواهد نداشت؛ چراکه به دلیل وجود سامانه‌ها، کالاهایی که شرایط قانونی را طی نکرده باشند مشخص می‌شوند، به همین خاطر در سطح عرضه این اجناس قابل‌فروش نخواهند بود. اما ازآنجایی‌که تاکنون در این بخش اقدامات کامل صورت نگرفته فرایند مبارزه با قاچاق کالا در بخش‌های مرزی و محل‌های عمده دپو انجام می‌شود.
دلیل مقطعی بودن مبارزه با قاچاق کالا چیست؟
پورکاظم شایسته با اشاره به انتقادی که به غیرمستمر بودن طرح‌های مقابله‌ای مطرح می‌شود، گفت: بهتر است بگوییم که این طرح‌ها به‌صورت زمان‌بندی شده و در مقاطعی اجرا می‌شوند تا کارهای مشخص، مستمر و روزانه ضابطین و کاشفان را به‌گونه‌ای تقویت، آسیب‌شناسی و تکمیل کند.
معاون امور حقوقی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز با بیان اینکه هدف از اجرای این طرح‌ها، تقویت برنامه‌های مستمر ستاد مبارزه با قاچاق کالاست، گفت: مرحله اول طرح شهید صدرزاده انجام شده و این طرح در آینده استمرار داشته و در ماه بعدی شاهد اجرای مراحل بعدی آن خواهیم بود.
وی با اشاره به اجرای مرتب طرح رعد توسط فراجا و مرزبانی تصریح کرد: در این طرح ابتدا یک نقطه از مرز با میزان آسیب بالا رصد شده و طی چند هفته و چندروزه کاملاً طرح در آن منطقه اجرا شده و پس از حصول نتایج، این طرح در نقطه دیگری اجرا می‌شود؛ بنابراین اجرای این قبیل طرح‌ها برای استحکام و دوام مأموریت اصلی واحدهاست؛ ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز طبق قانون دستگاه مجری این اقدامات نیست و صرفاً سیاست‌گذار، ناظر و هماهنگ‌کننده امور بوده و برنامه‌ریزی آنها را انجام می‌دهد.
چرا آمار رسمی قاچاق کالا اعلام نمی‌شود؟
پورکاظم شایسته با اشاره به اینکه در قانون سال ۹۲ ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز به‌عنوان مرجع مستند و رسمی اعلام آمار قاچاق کالا تعیین شد، اظهار کرد: در محافل علمی از روش شکاف عرضه و تقاضا، به عنوان بهترین مدل تخمین قاچاق کالا، یاد می‌شود.
معاون امور حقوقی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز افزود: در این روش، هر آنچه مازاد بر واردات و صادرات به‌علاوه عرضه و تقاضا به دست بیاید که در هیچ‌کدام از این موارد گنجانده نشود، سهم اقتصاد پنهان است و به‌طورکلی قاچاق نامیده می‌شود؛ درصورتی‌که این موضوع وجوه مختلف قابل‌توجه دیگری دارد.
پورکاظم شایسته در خصوص آمار رسمی قاچاق کالا بیان کرد: برای اولین‌بار ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در سال ۹۲ میزان ورود و خروج کالای قاچاق را به ارزش ۲۵ میلیارد دلار پیش‌بینی کرد که ارزش آن در سال‌های بعدی به حدود ۱۵-۱۶ میلیارد دلار رسید و در حال حاضر مجموع قاچاق ورودی و خروجی به حدود ۲۰ میلیارد دلار رسیده است.
وی در رابطه‌با آخرین پیش‌بینی میزان قاچاق کالا توسط ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز تشریح کرد: آخرین مرتبه‌ای که به طور رسمی میزان قاچاق کالا توسط ستاد مبارزه با قاچاق کالا تخمین زده شد و به تأیید اعضای اصلی آن و امضای رئیس‌جمهور رسیده مربوط به سال ۹۸ است؛ اما ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در سال‌های ۹۹، ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ نیز میزان قاچاق کالا برآورد کرده است؛ ولی هنوز به تأیید اعضای ستاد نرسیده و همچنین توسط رئیس‌جمهور نیز امضا نشده است.
