بزرگترین صنعت شهر اصفهان ، صنعت گز سازی است که حدودا ۴۵۰ سال قدمت دارد . صنعت تولید گز ، بزرگترین صنعت ایران در زمینه شیرینی سنتی است و بازار بزرگی در کشورهای عربی و اروپایی دارد . با افزایش قیمت پسته ، هر سال علاوه بر کاهش تولید گز اصفهان ، میانگین محصولات پر فروش با درصد مغز پسته کم تر تولید میشوند . مثلا از سال ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸ پر فروش ترین مدل گز اصفهان گز ۲۸ درصد پسته بوده است اما از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ ، پر فروش ترین مدل این شیرینی ، گز ۱۸ درصد پسته شده و هر سال این میزان کمتر میشود . در این خبر به بررسی میزان تقاضای گز اصفهان در ۲۰ سال اخیر میپردازیم و میانگین تولید و صادرات گز اصفهان را در این سال ها بررسی میکنیم .
در نمودار بالا میزان تولید گز اصفهان به میلیون جعبه در سال نشان داده شده است . در سال ۱۳۸۵ با ورود صنایع بسته بندی مدرن به ایران ، تولید گز به روش های بسته بندی تکی گسترش پیدا کرد . این مدل که به اسم گز لقمه ای شناخته میشود ، توانست مشکلات متعددی را در صادرات و فروش گز اصفهان حل کند . اولین مشکل گز اصفهان مانند تمام شیرینی های سنتی دیگر ، ماندگاری آن بود که حدود ۴۵ روز بوده است . ۴۵ روز زمان کمی برای ارسال گز به کشور های اروپایی بود چون مدت زمان زیادی در مسیر بود تا به مقصد برسد . به علت ناشناخته بودن این شیرینی ، در ابتدا فروش چندانی نداشت . معضل دوم انتقال گز اصفهان بود . حتما میدانید گز های سنتی در آرد نگهداری میشدند تا به هم نچسبند ، این گز های آردی اصلا مناسب مهمانی و مراسمات نبودند چون با خوردن آن کل لباس هایتان آردی میشد . گز لقمه ای ماندگاری را به 4 ماه و همچنین مشکلات آرد را حل کرد و انقلاب بزرگی در صنعت گز سازی ایران به وجود آورد برای همین تولید گز اصفهان در سال ۱۳۸۵ به نسبت ۱۳۸۰ حدودا ۳۰ درصد افزایش پیدا کرد .
در سال 1390 با تورمی که داشتیم ، تولید گز به شدت کاهش پیدا کرد و به رقم تقریبی 26 میلیون جعبه در سال رسید . ولی در سال ۱۳۹۵ با امضای برجام و بهبود روابط اقتصادی با اروپا هم مصرف داخلی گز افزایش پیدا کرد و هم صادرات گز رونق گرفت . حتی برخی برند های بزرگ شعباتی را در امارات و آلمان تاسیس کردند و حسابی کسب و کارشان سکه شده بود . ورود صنایع بسته بندی مدرن ، مواد اولیه با کیفیت و همچنین بهبود وضعیت معیشتی در این سال ها باعث شد دوره خوبی برای صنعت تولید گز اصفهان باشد .
در سال 1397 با خارج شدن آمریکا از برجام شوکی به بازار وارد شد و قیمت کالاهای صادراتی مثل زعفران و پسته بالا رفت و به دنبال آن قیمت گز در طول ۳ ماه ۲ برابر شد . طبق قانون بزرگ اقتصادی هر چقدر قیمت کالای غیر مصرفی بالاتر برود ، فروش آن کمتر میشود . در سال ۱۴۰۰ تولید گز اصفهان به ۲۲ میلیون در سال رسید و همین باعث بروز چند اتفاق مهم شد . یکی بخاطر گران شدن پسته ، فقط افرادی گز میخریدند که تمکن مالی بالایی داشتند و این افراد ترجیح میداند محصول با کیفیت و حتی گران قیمتی خریداری کنند . پس برند هایی که گز های ارزان قیمت تولید میکردند از بازار حذف شدند . و اتفاق دوم ظهور تقلب در این صنعت بود . واضح هست هر کالایی گران شود ، سر و کله متقلبان روی آن پیدا میشود . عسل ، زعفران ، پوشاک برند و... همه نمونه هایی از کالاهای گران هستند که تقلب بسیاری در تولید آن ها وجود دارد .
مهمترین تقلب در تولید گز اصفهان ، تقلب در پسته است . استفاده پسته های بی کیفیت، استفاده از باقالا بجای پسته ، رنگ کردن خلال بادام زمینی با رنگ سبز و... همه در این صنعت فراوان هستند . بدترین تقلب و کشنده ترین تقلب استفاده از باقالا به جای پسته است . عده ای از افراد بیماری به اسم فاویسم دارند . این افراد اختلالی در یکی از آنزیم های بدن دارند که با خوردن باقالا و مشتقات آن ممکن است کشته شوند . این افراد حتی به برخی دارو های معمولی مثل آسپرین حساسیت دارند و با استفاده از آن ها ممکن است بمیرند . در طی ۱۰ سال گذشته اخبار زیادی از مسمومیت افراد فاویسمی با مصرف گزی که در آن باقالا استفاده میشود گزارش شده است و وزارت بهداشت با واحد های متقلب در این زمینه برخورد سنگینی میکند . بهترین کار و امن ترین کار برای جلوگیری از این اتفاق خرید گز اصفهان از بهترین های گزهای اصفهان است که قدمت چندیدن ساله دارند .
تقلب دیگر استفاده از پسته کمتر از میزان اعلام شده است . فرض کنید شما یک بسته گز ۳۸ درصد پسته سفارشی خریداری میکنید . در حقیقت این گز باید به ازای هر ۱۰۰ گرم ، ۳۸ گرم پسته داشته باشد ولی کم فروشان کمتر از این مقدار در آن استفاده میکنند . از آنجایی که مهمترین عنصر قیمت گذاری در گز ، پسته است ، حیف است کلی هزینه کنیم و گزی با درصد کمتر به دستمان برسد .
تولید کم و گران شدن پسته ضربه سنگینی به این صنعت وارد کرده و باعث شده بسیاری از تولید کنندگان گز ، شغل خود را تغییر دهند . البته این موضوع در گذشته هم اتفاق افتاده است . در دوران جنگ جهانی دوم ، که ایران به اشغال متفقین در آمد و آن ها تمامی پسته های زراعت شده در ایران را برای آذوغه ارتش خورد به تاراج بردند و عملا پسته ای برای استفاده در گز وجود نداشت و یا بسیار گران بود . به همین دلیل بدتر از امروز صنعت گز اسیب دید ولی خب با حمایت تولید کنندگان با کیفیت که حتی با اوج گرانی ، در تولید این شیرینی تقلب نکردند ، اصالت گز اصفهان حفظ شد . به امید اینکه این شیرینی بین المللی بهار خود را مجدد تجربه کند و تمام ایرانیان لذت چشیدن یکی از اصیل ترین شیرینی های سنتی ملی خود را بچشند .
