تابناک باتو ــ همه ما با «تئوری توطئه» آشنایی داریم و کم‌و‌بیش اطلاعات مربوط به آن را لابه‌لای اخبار یا رسانه‌های اجتماعی رصد کرده‌ایم. مواردی نظیر اینکه فاجعه ۱۱ سپتامبر کار دولت ایالات متحده آمریکا بود، یا اینکه مقام‌های کشورها برای کنترل شهروندان خود سیستم ردیاب کووید-۱۹ را روی تلفن‌های همراه فعال کردند.
برخی افراد همواره به نظریههایی از این دست باور دارند و با سماجت، به انتشار آن دامن می‌زنند. اما آیا این افراد از مشخصه رفتاری خاصی برخوردارند؟
تحقیقات روانشناسی جدید به بررسی افرادی که به تئوری توطئه اعتقاد دارند، می‌پردازد و نشان می‌دهد که دلایل آن پیچیده‌تر از آن چیزی است که انتظار داریم.
شانا بوز، دانشجوی دکترای روانشناسی بالینی در دانشگاه «اموری» و نویسنده ارشد این تحقیق جدید، می‌گوید: «بر خلاف آنچه در ذهن عموم مردم شکل گرفته است، نظریه‌پردازان توطئه، افراد ساده‌لوح یا داری مشکلات روحی و روانی نیستند. برعکس، آن‌ها به این نظریه‌ها روی می‌آورند تا به نیازهای ناکام‌مانده و ضعف‌های درونی خود پاسخ بدهند.»
شانا بوز معتقد است ترکیبی از ویژگی‌های شخصیتی مانند باور راسخ به حس شهودی، احساس تضاد و برتری نسبت به سایر افراد و مشاهده تهدید در محیط اطرف، آن‌ها را به سمت افراط در چنین تئوری‌هایی سوق می‌دهد.
مطالعات مربوط به تئوری توطئه، پیش‌تر از این نقش انگیزه و شخصیت افراد را به صورت مجزا، در نظر گرفته بود، در حالی که تحقیقات بوز – که در انجمن روانشناسان آمریکا منتشر شد – این دو عنصر را در کنار هم و با هم در نظر می‌گیرد.
طبق مطالعه‌ای که منتشر شده است، مردم به تئوری‌های توطئه باور دارند چون می‌خواهند احساس کنند، محیط زندگی‌شان به آن‌ها حس امنیت می‌بخشد و جامعه‌ای که در آن هویت خود را تعریف می‌کنند، نسبت به سایر جوامع برتر است.
«نیاز به انزوا» یا دوری‌گزیدن از جمع، عامل اصلی تمایل به تئوری‌های توطئه نیست. برعکس، شواهد نشان می‌دهد افراد علاقمند به روابط اجتماعی بالا، به این نظریه‌ها اعتقاد بیشتری دارند. برای مثال، افرادی که تهدید‌های اجتماعی را تجربه کرده بودند، اشتیاق بیشتری در زمینه باور به نظریه‌های تئوری، نشان دادند.
بوز با توجه به نتایج این مطالعه اظهار داشت: «انگیزه کسب هویت اجتماعی معمولا افراد را به سمت محتوای نظریه‌های توطئه سوق می‌دهد، در حالی که افرادی با حس منحصربه‌فرد بودن و برتری، به نظریههایی علاقمندند که نحوه عملکرد کلی جهان را توضیح می‌دهد.»
منبع: ایندیپندنت فارسی
