نیجر صحنه زور آزمایی حامیان و مخالفان جابجایی قدرت

از برکناری محمد بازوم تا تلاش‌های بی نتیجه برای بازگرداندن مجدد وی به قدرت

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما؛ نیرو‌های گارد ریاست جمهوری نیجر چهارشنبه ۴ مرداد (۲۶ ژوئیه) محمد بازوم رئیس جمهور این کشور را در داخل کاخ ریاست جمهوری در بازداشت قرار دادند و سپس او را از مقامش برکنار کردند.

آن‌ها سپس درروز جمعه ۶ مرداد (۲۸ ژوئیه)، ژنرال عبدالرحمن چیانی را به عنوان رئیس شورای انتقالی این کشور منصوب کردند. امادو عبدالرحمن، توانسته سایر فرماندهان نظامی نیجر را با خود همراه کند. این اقدام در حالی صورت گرفته که بازوم، به عنوان یک رهبر سیاسی نزدیک به کشور‌های غربی و وابسته به آن‌ها برای تامین منافع کشور‌هایی مانند فرانسه شناخته می‌شود.

بر این اساس برخی از کارشناسان براین عقیده اند که آنچه در روز ۴ مرداد ماه جاری در نیجر اتفاق افتاد و از سوی ارتش حمایت شد و سپس با استقبال شدید مردم در «ینامی» پایتخت و سایر شهر‌ها مواجه گردید، تلفیقی از جمع‌بندی نخبگان نظامی، نخبگان سیاسی و عناصر نامدار فرهنگی نیجر بوده و مورد حمایت آحاد مردم است.

از اینرو ضرب الاجل اکوواس (جامعه اقتصادی غرب آفریقا) برای بازگرداندن رئیس‌جمهوری برکنار شده به قدرت یکشنبه ۱۵ مرداد به پایان رسید بدون آن که گارد ریاست جمهوری از مواضع خود عقب نشینی کند.

هزاران نفر از مردم نیجر در اعتراض به ضرب‌الاجل اکوواس در مورد بازگشت رئیس‌جمهوری برکنار شده به قدرت، در حمایت از ارتش در پایتخت به خیابان‌ها آمدند.

همچنین بنا بر گزارش‌ها آموزش نیرو‌های امنیتی در نیجر آغاز شده و نیرو‌های نظامی بیشتری در مرز‌های نیجر با نیجریه و بنین مستقر شده است.

در نهم مرداد (۳۱ ژوئیه) جامعه اقتصادی کشور‌های غرب آفریقا، جابجایی قدرت در نیجر را محکوم کرد، کمک‌های مالی به این کشور را به حالت تعلیق درآورد و به رهبران کودتای نیجر یک هفته فرصت داد تا رئیس‌جمهوری بازداشت شده را به قدرت بازگردانند، در غیر این صورت جامعه از «همه اقدامات، از جمله تدابیر نظامی، برای برقراری نظم در این کشور آفریقایی استفاده خواهد کرد». چندین کشور اروپایی هم کمک به نیجر را به حالت تعلیق درآورده و شهروندانشان را تخلیه کرده‌اند.

درحالیکه برخی ناظران سیاسی مواضع اکواس را متاثر از فشار‌های کشور‌های غربی به ویژه ایالات متحده و فرانسه می‌دانند، این بلوک آفریقایی اقدامات متفاوتی را از سمت رئیس جدید آن «بولا تینوبو» رئیس جمهور نیجریه بازتاب داده است.

کشور‌های نیجریه، ساحل عاج، سنگال و بنین برای ارسال نیروی نظامی به نیجر اعلام آمادگی کرده اند؛ اما کشور‌های چاد، مالی و بورکینافاسو با هرگونه دخالت نظامی در نیجر مخالفت کرده اند. الجزائر، چین و روسیه نیز خواستار خویشتنداری و ادامه گفتگو‌ها به منظور کاهش تنش شدند.

نیجر صحنه زور آزمایی حامیان و مخالفان جابجایی قدرت

در صحنه داخلی حمایت نکردن مردم از محمد بازوم رئیس جمهور مخلوع برای بازگشت مجدد به قدرت، موقعیت داخلی گارد ریاست جمهوری را برای تثبیت قدرت تا حدودی تقویت کرده و در عین حال اعتماد به نفس آن‌ها را برای مقابله با تهدید‌های نظامی خارجی چه از سوی امریکا و فرانسه و چه از سوی اکوواس افزایش داده است.

در صحنه خارجی نیز به نظر می‌رسد نیجر به صحنه رقابت و زور آزمایی قدرت‌های رقیب در جهان تبدیل شده است که در یک سوی آن قدرت‌های غربی به رهبری فرانسه و امریکا و در سوی دیگر آن روسیه و چین قرار دارد.

تهدید‌ها به مداخله نظامی در نیجر با چراغ سبز آمریکا و فرانسه بیانگر یک رقابت سخت برای نفوذ در قاره آفریقا میان غرب به رهبری آمریکا و ائتلاف چین و روسیه از سوی دیگر است و از این دید احتمال وقوع یک جنگ نیابتی جدید میان قدرت‌های رقیب بر سر نفوذ در قاره سیاه بعید نیست.

به نظر می‌رسد ائتلاف روسیه و چین با حمایت از پروژه‌های توسعه، اعطای وام، کمک‌های مالی، بومی سازی فناوری و کمک هزینه‌های آموزشی، در جنگ نفوذ در قاره آفریقا و خاورمیانه پیروز شده است.

یکی از شواهد برجسته در این زمینه، معافیت یا تسهیل پرداخت بیش از ۹۰ درصد از بدهی‌های کشور‌های آفریقایی شرکت کننده در اجلاس سن پترزبورگ توسط روسیه و همچنین اظهارات ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه مبنی بر ارائه غله به صورت رایگان به شش کشور فقیر آفریقایی با قیمت‌های پایین به دلیل ضعف این کشور‌ها است. همین مساله مشخص می‌کند که چرا برخی از حامیان جابجایی قدرت درنیجر پرچم روسیه و تصاویر پوتین را برافراشتند و درعین حال از واگنر برای مقابله با تهدید‌های نظامی کمک خواستند.

چرا فرانسه و امریکا نمی‌توانند از نیجر دست بکشند؟

تمامی اورانیوم مورد استفاده در ۵۶ راکتور هسته‌ای فرانسه در خارج از این کشور تولید می‌شوند. شرکت اورانو، تنها شرکت فرانسوی است که اورانیوم نیجر را تولید می‌کند. نیجر حدود ۱۵ درصد از اورانیوم مصرفی نیروگاه‌های برق هسته‌ای فرانسه را تامین می‌کند. البته در سال ۲۰۲۰، نیجر ۳۴.۷۲ درصد از نیاز فرانسه به اورانیوم طبیعی را تامین کرده بود.

همچنین بر اساس اعلام سازمان اروپایی "یوراتم" نیجر تامین کننده اصلی اورانیوم طبیعی اتحادیه اروپا بوده و در سال ۲۰۲۱، ۲۴.۲ درصد از اورانیوم این قاره را تامین کرده است.

از دیگر سو، نیجر از معدود کشور‌های منطقه است که با استقرار پهپاد‌های آمریکایی و صد‌ها نیروی ویژه این کشور و کارشناسان لجستیکی که در عملیات‌های ضدتروریستی علیه بوکوحرام و داعش مشارکت داشته‌اند، موافقت کرد.

ایالات متحده آمریکا بیش از ۱۰۰۰ تبعه آمریکایی حاضر در نیجر دارد که در کار‌های مختلف دست دارند. فرانسه هم ۱۵۰۰ تبعه داشت که همزمان با کاهش روابط با مالی، در سال ۲۰۲۲ از این کشور به نیجر رفتند.

در ماه آوریل، آلمان به فرانسه و ایالات متحده ملحق شد و اعلام کرد که در یک ماموریت نظامی سه ساله اروپایی با هدف بهبود ارتش نیجر شرکت خواهد کرد.

نیجر همچنین یکی از متحدان کلیدی اتحادیه اروپا درخصوص مبارزه با مهاجرت غیرقانونی از مناطق جنوب صحرای بزرگ آفریقا است.

کمک‌های نظامی از دیگر مسائلی است که آمریکا به نیجر، این کشور نیازمند و فقیر ارائه می‌دهد. اوایل سال ۲۰۲۱ آمریکا اعلام کرد، بیش از ۵۰۰ میلیون دلار برای کمک نظامی و برنامه‌های آموزشی به نیجر داده است و این رقم از سال ۲۰۱۲ یکی از بزرگترین برنامه‌های حمایتی از نیجر بوده است.

این درحالی است که نیجر جزو "کشور‌های فقیر و به‌شدت بدهکار" (HIPC) محسوب می‌شود و همین امر یکی از دلایل حمایت مردم از جابجایی قدرت و پایان دادن به حضورکشور‌های غربی از جمله فرانسه در این کشور است. احمد کاظم زاده