ایشان در مصاحبه ای می‌گوید: «حساسیت های افراد نسبت به مسائل مختلف است. عده ای به مسائل سیاسی حساسیت داشتند و برخی نسبت به مسائل فکری و عقیدتی. بنده به خاطر اینکه چندان نقشی در مسائل سیاسی و عرضه این کار را نداشتم، بیشتر روی مسائل عقیدتی حساس بودم. همان وقت که آقای دانش آشتیانی به من گفت این کار [فعالیت دکتر شریعتی] شروع شده است و نظرت چیست، گفتم حرکتی است که شروع شده است و موفق هم خواهد شد و پیش خواهد رفت و نمی‌توانیم کاری کنیم، ولی خطرش را درک می کردم و گفتم کار بسیار خطرناکی است، ولی ما کاری نمی توانیم بکنیم و پیش خواهد رفت.بنابراین نسبت به این خطر خیلی حساس بودم و سعی می‌کردم هر جا که می‌توانستم به دوستان و سایرین این خطر را توجه بدهم، ولی مبارزه را علنی نمی کردم و مطلبی نمی نوشتم تا به اختلاف دامن نزنم، ولی کم‌کم حرف ها پخش می شد و شناخته می شدیم. دلم نمی خواست به عنوان یک حرکت اجتماعی در زمان مبارزه با رژیم زاویه دیگری باز کنیم. به هر حال دکتر شریعتی حاضر نشد مباحثه کند و این مسئله همین‌طور ماند و پیش نیامد که بشود گفت ایشان چه گفته است و چه حرفی دارد، قبول کرده یا نکرده است.
روی حساسیتی که داشتم، می کوشیدم به دوستان نقطه های انحراف را نشان بدهم و می‌گفتم این نقاط انحراف می توانند به چه چیزهایی منجر شوند و متأسفانه پیش‌بینی هایم درست در آمدند. همان نقطه های انحراف، منتج به پیدایش گروه فرقان و بعد مجاهدین و امثال اینها شد.
امروز هم مبدأ بسیاری از انحرافات فکری موجود در جامعه همین‌جاست. نمی گویم علت اصلی بوده است اما مبداء آن از آن‌هاست. اگر مایل باشید، یک وقت به شما نشان می دهم از آن‌جا خط بسیاری از انحرافات فکری شروع و زاویه باز شد، راجع به مسئله ولایت فقیه ارتباطش با دموکراسی و آزادی که امروز هم مسائل روز جامعه ماست، چیزهایی است که شریعتی مطرح کرده است.
خاطرم هست در جزوه هایش درباره کیفیت حرکت اسلام از زمان پیغمبر صلی الله علیه و آله به بعد که سپس منتهی به دموکراسی می شود، شکل کشیده بود. اصلاً در بحث هایش مطرح کرده بود که پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله حضرت علی علیه‌السلام را به عنوان کاندیدای خلافت تعیین کرد، نه به معنی نصب جانشینی. نصب را از آن‌جا انکار می کرد. طبعاً جایی برای ولایت‌فقیه و نصب ولایت‌فقیه باقی نمی ماند. وقتی خود علی منصوب نبود، پیدا بود بقیه چگونه می شوند. به دوستان عرض می کردم این خطی است که به چنین جایی منتهی می شود و متأسفانه شد. این مسئله حساسیت ما بود.
حساسیت بنده روی مسائل فکری بود، منتهی حساسیت امثال آقای بهشتی که در رهبری حرکت نقش داشتند در اوج مسائل نهضت، کشتارها، زندان ها و تبعیدها بیشتر روی مسائل سیاسی و اجتماعی بود. این منشاء اختلاف نظر به خاطر دو نوع حساسیت بود؛ وگرنه خود ایشان هم افکار او را قبول نداشت و یکی از تعبیرهایی که همه جا شناخته شده، این بود که شریعتی اسلام‌سراست، نه اسلام‌شناس. یعنی حرف های ایشان مثل شعر می ماند. این کلامی است که از دو لب ایشان شنیدم. ایشان می فرمود اگر بخواهم یک سخنرانی درباره اسلام کنم، اقلاً برای یک ساعت سخنرانی، 15 ساعت مطالعه می کنم.
ایشان روزی چند ساعت در حسینیه ارشاد صحبت می کند، پیداست این حرف ها بی سر و ته است. اینها اسلام شناس نیست. برای اسلام‌شناسی باید کار علمی کرد و ایشان اهلش نیست و مایه اش را ندارد.
اما اینکه این جزئیات به کجا بر می خورد و چطور می شود، در این زمینه حساسیتی نداشت و روی این‌گونه مسائل فکر نمی‌کرد و بیشتر افکارش در مسائل سیاسی متمرکز بود. این زمینه ای شد که نوعی اختلاف نظر از ما ظاهر شود. خیلی جاها ممکن است در مسائل فلسفی اختلاف نظر داشته باشیم که اتفاقاً وجود داشت، ولی چیزی نبود که مطرح کنیم. وقتی در مدرسه عده ای موافق حرف های ما و تعدادی مخالف بودند، طبعاً اینها انعکاس می یافت. ایشان برای جلوگیری از کشیده شدن این اختلاف به جامعه و انعکاس این نکته که بین روحانیون هم اختلاف هست، سعی می‌کرد یک جور التیامی داده شود و در جامعه منعکس نشود. ما هم به خاطر حساسیت هایی که داشتیم، می گفتیم اگر اینها را برای طلبه ها نگوییم، به اسلام خیانت کرده ایم. بالاخره نامه ای مرحوم آقای مطهری با امضای خودشان منتشر کردند و مهندس بازرگان هم امضا کرده بودند. مرحوم آقای مطهری این آیه را نوشتند: «إن الذین یکتمون ما أنزلنا من البینات و الهدی من بعد ما بیناه للناس فی الکتاب اولئک یلعنهم الله و یلعنهم اللاعنون» منتها ایشان برای اینکه منزوی نشود و تنها نباشد، مهندس بازرگان را هم با خود همراه کرد و نامه را با هم امضا کردند اما آیه ای که انتخاب کرد، احساسم این است اگر اینها را اظهار نکنم، او مشمول لعن خدا واقع می شود. نامه هایی که در این زمینه برای امام نوشتند، هست.
به هر حال این زمینه اختلاف بود، ولی حاضر نبودم برای حرف های شریعتی مطلبی بنویسم و در جامعه جریانی راه بیندازیم و به‌اندازه ای که رفع مسئولیت شده باشد، برای طلبه ها و دوستانی که با ما ارتباط داشتند، عرض می کردم.
...اگر کسی خواست تحلیلی درباره این اختلاف شود، تحلیل بنده این است که این اختلاف نظر ناشی از دو دیدگاه مختلف است؛ یکی حساسیت نسبت به مسائل فکری و اعتقادی اسلامی است و دیگری از دیدگاه وسیع تر و سطح بالاتری به خاطر مسائل سیاسی و اجتماعی جامعه به موضوع نگاه می‌کند و حتی نباید اینها با هم تعارضی تلقی شوند. فرض بفرمایید حضرت امام «رضوان الله علیه» یا مقام معظم رهبری نسبت به جناح های مختلف سیاسی با علم قطعی به اختلاف نظرهایشان هر دو را تایید می کنند. معنایش این نیست که با نظر مسئول یا طرفدار این جناح موافق یا مخالفند، بلکه در سطح بالاتری است که بر حرکت های اجتماعی اشراف دارد و حتی معنایش نفی این فکر نیست. چه بسا حتی موافق باشد این حرکت این‌جا انجام بگیرد. دو نوع وظیفه است؛ یک وظیفه اینکه یک نفر که تمام محور فکری اش مسائل دینی و اعتقادی است، جایی که در مسئله اعتقادی انحراف پیدا می شود، روی آن حساس باشد و انگشت بگذارد و نفر دیگری که در مسائل اجتماعی- سیاسی کشور مسئولیت مدیریت و رهبری دارد، نظر جامع و در سطح بالایی را مطرح کند که بین نیروهای اسلامی پراکندگی به وجود نیاید و به جان هم نیفتند و نهایتاً به ضرر حرکت های انقلاب تمام نشود.»
23302
