به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما، آقای حسین دهقان نماینده ویژه رئیس جمهور و دبیر شورای توسعه سواحل مکران با حضور در برنامه ”صف اول“ جمعه ۲۷ مرداد شبکه خبر به پرسش‌ها درباره توسعه مکران و برنامه‌ها و اقدامات انجام شده در این زمینه پاسخ داد.
متن کامل این برنامه به شرح زیر است:
سوال: طبق روال، امشب هم در خدمت یکی از مسئولان صف اولی قرار داریم تا ببینیم که در حوزه‌ای که فعالیت دارند و با توسعه و پیشرفت کشور همخوان است و تاثیر مستقیمی دارد چه کردند و چه برنامه‌هایی برای آینده دارند. جناب دکتر حسین دهقان نماینده ویژه رئیس جمهوری و دبیر شورای توسعه سواحل مکران، این ساحل، ساحلی است که به آب‌های آزاد راه دارد و هر کشوری که ساحل داشته باشد طبعاً بیشترین توسعه را در مناطق ساحلی دارد، اما متاسفانه در کشور ما این چنین نبوده است، این پرسشی است که من مطرح خواهم کرد از جناب دکتر دهقان که الان مسئولیت مستقیم حوزه را دارند.
آقای دکتر با توجه به اینکه لایحه اساسنامه منطقه مکران در جلسه ۱۷ خرداد مطرح شد و اواخر اردیبهشت ماه هم رئیس جمهور محترم به اتفاق هیئت همراه از منطقه مکران دیدار کردند محور‌های اصلی این اساسنامه که در دولت هم تصویب شده چیست؟
دهقان: اول بگویم من صف اولی نیستم ما در یک صف هستیم صف اولی‌ها کسانی هستند که در موضع تصمیم نهایی هستند یا اثرگذار جدی در فرایند‌های تصمیم گیری و اجرا هستند، ولی توفیق شد ما در این حوزه خدمت کنیم. ببینید بحث سواحل مکران یا این منطقه اساساً شاید به لحاظ ذهنی یا گذشته تاریخی و زمانی یا حتی در عینیت خودش دارای جایگاه ویژه‌ای در امر توسعه ملی است من خودم این عبارت را بار‌ها به کار بردم که سواحل مکران موتور پیشران توسعه ملی در دو دهه در پیش است، شما تقریباً همه بارگذاری‌های ممکن را در نقاط مختلف جغرافیا که می‌تواند بار توسعه را به دوش بکشد اشباع کردید جایی که تمام ظرفیتش موجود است و از این منظر بکر است و هنوز هم ما خیلی در آن دستکاری نکردیم این منطقه است که حالا در ادامه عرایضم را خدمت شما توضیح می‌دهم که چه جایگاهی از منظر ژئوپولیتیکی و از منظر استراتژیک، از منظر تجارت، بازرگانی و پیوند ما با همه قاره‌های پنجگانه و الی آخر دارد.
این‌ها بحث‌هایی است که بحث خواهیم کرد، در سال ۸۷ این موضوع را مقام معظم رهبری مطرح فرمودند اهمیت این منطقه و جایگاهی که می‌تواند داشته باشد و بیان کم توجهی که تا آن زمان به این مسئله شده بود بعد از فرمایشات ایشان نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به منطقه دریای عمان در آن منطقه منتقل شد و ماموریت امنیت و دفاع دریایی و منافع ملی را در آن منطقه به عهده گرفت، به دنبال آن قرار بر این شد که دولت هم وارد فضای جدی پرداختن به مسائل توسعه آنجا باشد، در سال ۹۱ کارگروهی شکل گرفت در دولت آقای احمدی نژاد به ریاست معاون اول قرار بر این شد هم امر توسعه را دنبال کند، انتقال نیروی دریایی ارتش را و مصوبات سفر حضرت آقا به منطقه را هم در دستور کارشان قرار بدهند، آن موقع اقدامات اولیه‌ای شد و تا دولت بعدی، دولت آقای روحانی آمد آنجا من توفیق داشتم وزیر دفاع باشم در دولت قبلی هم این بحث با توجه به اهمیت انتقال نیروی دریایی مطرح شده بود که دبیرخانه این شورا یا کارگروه در آن زمان در وزارت دفاع تشکیل شود اقداماتی را دوستان صورت داده بودند در مقطعی که من مسئولیت داشتم به شکل جدی پرداختیم به این که ما نیازمند مجموعه اسنادی هستیم که بتواند امر توسعه را سامان دهد و زیرساخت‌های ذهنی و برنامه‌ای و سیاستی کار تهیه شود و بعد اقدامات صورت بگیرد که به حمدالله در آن مقطع انجام شد و ما دست پیدا کردیم به اسناد توسعه منطقه و اسناد آمایش و مجموعه این‌ها در اینجا در سال ۹۵ وقتی که برنامه ششم را مجلس محترم شورای اسلامی بحث می‌کردند ماده آنجا گنجانده شد و ما هم پیگیری می‌کردیم.
بحث این بود که این توسعه در آن منطقه امکان‌پذیر نیست حالا اینکه فرمودید در اساسنامه چه مسائلی لحاظ شده است، الا اینکه ما اقتضائات خاص و الزامات برقراری یا استقرار برنامه توسعه یا اجرای آن‌ها را ببینیم نمی‌شود. منطقه مکران یک منطقه تقریباً منزوی و کنار افتاده شده است در پیوند‌های مختلف با بدنه عمومی کشور به شدت فقیر است از جاده بگیرید، بندر بگیرید، ریل، فرودگاه، برق، آب به هر آن چیزی که به اسم زیرساخت تلقی می‌شود این منطقه خالی است یعنی نسبت به سایر مناطق کشور به شدت فقیر است. این فقر را هم به لحاظ تاریخی داریم و هم به لحاظ واقعی داریم و هم کم کم به مردم این القا شده که این وضعیت همین است، خوب گذار و عبور از این وضعیت معنایش این است که باید حتماً به این منطقه متفاوت نگاه شود. تقریبا هر مرکز مطالعاتی هر اندیشکده‌ای که در کشور وجود داشته چه آن‌هایی که نهادی و دولتی بودند چه آن‌هایی که آزاد و خصوصی بودند به مسئله توسعه مکران بعد از فرمایشات حضرت آقا پرداختند همه آن‌ها می‌رسند به چند فصل مشترک که در همه است، یک، ما آنجا نیازمند یک سبک یا یک مدل حکمرانی متفاوت از پهنه عمومی کشور داریم ما آنجا نیاز داریم که این سلسله مراتب تصمیم گیری و مراجع تصمیم گیری را به شدت فشرده و کم فاصله کنیم.
سوال: این در اساسنامه آورده شده است؟
دهقان: بله عرض می‌کنم مدیریت آنجا باید دارای اختیار و اقتدار کافی برای تصمیم برای پیشبرد امور باشد. فرض کنید آنجا جالب است شما بدانید کافی است نقشه را نگاه کنید فاصله شهر‌های منطقه از مراکز استان که قرار است همه امور در آنجا انجام شود زیر ۲۵۰ تا ۳۰۰ کیلومتر نیست یعنی شما باید یک سفر یک روزه یک نهاد، یک اداره، یک متقاضی از یک شهرستان انجام بدهد برود مرکز استان. به این اضافه کنیم که جاده نیست فرودگاه و امکانات مسافربری هم نیست. به این اضافه کنیم که این جاده‌ها امنیت آنچنانی ندارد یعنی بار ترافیکی خود به خود مردم را به زحمت می‌اندازد، خوب پس باید این فاصله را هم به لحاظ مکانی فشرده کرد هم به لحاظ تمام کردن مسئله.
سوال: گزارشی در مورد مکران آماده کردیم این را با هم ببینیم و بعد راجع به این موضوع هم صحبت می‌کنیم و ادامه صحبت‌های شما را می‌شنویم.
آقای بهادری جهرمی سخنگوی دولت چندی پیش اعلام کرد که قرار است تمامی اقداماتی و اختیاراتی که لازم است برای توسعه مکران در اختیار نهادی قرار بگیرد که در آنجا فعال است یعنی نهاد توسعه مکران با این وضعیت نیاز به یک حکمرانی تازه است که ما قبلاً در جا‌های دیگر کمتر دیدیم اساس این حکمرانی تازه بر چه مولفه‌هایی استوار است؟
دهقان: همه مطالعاتی که عرض کردم انجام شده چه دولت انجام داده و چه نهاد‌های دولتی یا دانشکده‌ها و اندیشکده‌های مختلف انجام دادند شاه بیت آن یک کلمه است، آنجا اتفاقی نمی‌افتد الا شکل گیری نهادی که مسئول باشد، دارای اختیار باشد، دارای اقتدار باشد، تصمیم گیر باشد، مناسبات داخلی و بیرونی این منطقه را از منظر هر نوع تعاملی که شما فکر کنید منجر به سرمایه‌گذاری و توسعه می‌شود را به عهده بگیرد، در احکام دائمی برنامه ششم برنامه‌های توسعه ماده ۶۸ است که مقدمه‌ای دارد که بحث اقتصاد دریا و اقتصاد مقاومتی و پرداختن به مسائل مختلف از این منظر را می‌گوید و بعد می‌گوید برای سواحل مکران یک سازمان توسعه‌ای شکل می‌گیرد که این سازمان به عنوان سازمان توسعه سواحل مکران دارای اساسنامه‌ای خواهد بود که اساسنامه ظرف ۴ ماه دولت باید تهیه می‌کرد و به تصویب مجلس می‌رساند، شاید اینکه فرض کنید اساسنامه مجلس برود با این تاکیدی که می‌شود دال بر اهمیتی است که مسئولین در جا‌های مختلف این را حس می‌کردند همان زمان که من خودم دبیر بودم به عنوان وزیر دفاع دنبال این بودیم که این سازمان را ایجاد کنیم که با مجلس و دولت دنبال می‌کردیم، خوب در این ماده قانونی می‌گوید که تمامی طرح‌های توسعه طراحی آن، اجرایش و نظارت بر آن‌ها به عهده این سازمان قرار می‌گیرد و تمامی دستگاه‌های دولتی و عمومی تمامی وظایف و اختیاراتشان به این سازمان منتقل می‌شود.
به عبارتی یک سازمان کامل تمام عیاری است که تولیت امور آنجا و مسئولیت پیشبرد امور آنجا را به عهده می‌گیرد بعد ادامه می‌دهد که این سازمان بر اساس قانون چگونگی اداره مناطق آزاد و شرکت سرمایه‌گذاری خارجی اداره می‌شود این به عبارتی کل این منطقه را از دایره شمول نظامات اجرایی متعارف خارج می‌کند.
من خودم بر این باورم که حتی همان هم باید یک مقدار مبسوط‌تر باشد همان قوانین حاکم ما فکر می‌کنیم در اساسنامه هم تلاش بر این شده اساسنامه فرمت یک شرکت را دارد، مجمع دارد، هیئت مدیره دارد، ارکانی دارد و وظایفی دارد آن جا اینطور پیش‌بینی شده است که ما هر آنچه که لازمه انجام سرمایه‌گذاری، اداره و مدیریت و طراحی و اجرای برنامه‌ها است را متمرکز کنیم اختیارات قانونی اش را در مجمع و همه اختیاراتش را بیاوریم در هیئت مدیره و رئیس سازمان، خوب خیلی زمان برد جالب است بگویم در دولت قبل ۱۷ جلسه کمیته تخصصی کمیسیون اجتماعی اساسنامه را بررسی می‌کند به دلیل همین بحثی که باید حتماً متفاوت شود خوب دستگاه اجرایی طبیعتا مقاومت می‌کنند یعنی هیچ دستگاه اجرایی حاضر نیست که دایره شمول وظایف خودش را یک جایی کمرنگ ببیند خوب به نتیجه نرسیدند آن موقع‌ها آمدند در دولت قبل، شورای توسعه سواحل مکران را بر مبنای اصل ۱۳۸ قانون اساسی پیش بینی کردند مجدداً یک شورایی از معاون اول رئیس جمهور بالای سرش به علاوه وزرا و چند دستگاه، خوب کار در همان حد که بیشتر بحث هماهنگی باشد برای اجرایی سازی همان برنامه‌هایی که دستگاه اجرایی در برنامه‌های عمومی‌شان دارند حالا شما ببینید مثلاً من وزیر راه، من وزیر نیرو هستم، من جغرافیای کشور را دارم و با هزار مسئله درگیر هستم و یکی اش هم این می‌شود منطقه عمومی مکران حالا من همیشه این را می‌گویم چابهار یعنی منطقه مکران فاقد چند چیز است اولین آن این است که زبان ندارد یعنی فریاد از آنجا تا بیاید به مرکزیت کشور برسد زمان می‌برد، ثانیاً کسی نیست که بتواند این فریاد را محکم بگوید خوب اینکه هست از آن طرف این پهنه گسترده با همه عقب افتادگی‌ها دارد ما در این منطقه در هر شاخصه برخورداری که شما بگویید از میانگین شاخص عمومی کشور بسیار پایین‌تر است.
سوال: در صورتی که معمولاً کشور‌های دیگر سواحلشان که به دریا به ویژه دریا آزاد ارتباط دارد وضعیت بسیار خوبی دارند.
دهقان: بله همین را عرض می‌کنم همینطور است، ولی این اتفاق افتاده است یعنی ما این عقب ماندگی را داریم حالا این هم قبل از انقلاب بوده و بعد هم نه اینکه الان، این را هم بگویم جمهوری اسلامی کار نکرده، نه خیلی کار شده است، اما هم وسعت و هم نیاز بسیار فراتر از آن چیزی است که انجام شده است.
خوب حالا یک دستگاه اجرایی مثلاً فرض کنید یک مسئله هم اینجا دارد این هم مثل بقیه مسائل اگر این مسائل در تهران باشد، در اصفهان یا شیراز باشد، همه دادشان در می‌آید آنجا که باشد، خوب نه مثل بحث روانشناسی است که در اصطلاح می‌گویند درماندگی خود را آموخته است، مثل اینکه هم دستگاه‌ها پذیرفته‌اند که وضعیت همین است و مثل اینکه مردم پذیرفتند جز این نمی‌شود اتفاقی بیفتد و اصل این قابل قبول نیست. ما وقتی به این منطقه نگاه می‌کنیم چابهار به عنوان نگین عمومی این منطقه است و به عنوان نقطه‌ای است که می‌تواند هاب شود برای ما، برای انتقال هر سیالی گاز باشد، نفت باشد، کالا باشد، دیتا باشد هر چیزی که شما می‌توانید فکر کنید از اینجا می‌تواند به چین و شبه قاره و آسیای جنوب شرقی برود از آن طرف می‌تواند به آفریقا برود از آن طرف اروپا و آسیای میانه برود، هر جای جغرافیای دنیا را که بگویید این می‌تواند نقطه توزیع همه این ارتباطات باشد، اما یک اتفاق ناگوار افتاده است آن اینکه ما به دلیل این که نپرداختیم به اینکه زیرساخت‌های اینجا را توسعه بدهیم و این جا را قابلیت بارگذاری متناسب با همین نیاز‌ها و الزامات کنیم ما داریم همه مزیت‌ها را از دست می‌دهیم.
الان مثلاً فرض کنید بحث گفته می‌شود کمربند راه برای چین قاعدتاً این بهترین مسیرش این است که باید از چابهار ما بیاید برود به سمت آسیای میانه، قفقاز برود، اروپا و برود آن طرف، این اتفاق نیفتاده است رفته بندر گواتر شکل گرفته آن طرف در پاکستان ما می‌توانستیم مسیر را مثلاً فرض کنید حذف مسیر‌های خیلی طولانی شما فرض کنید از هند یا چین بخواهند بروند اروپا باید بروند از اقیانوس بروند، دریای عمان بروند، دریای سرخ بروند و کانال سوئز و بروند آن طرف، حالا این طرف شما یک خط مستقیم می‌توانید بکشید از چابهار بیاید برود آن طرف فاصله ۴۰ درصد کم می‌شود هزینه ۳۰ درصد، خوب امروز هم یادمان باشد که هر لحظه، در مناسبات بازرگانی اقتصادی تجاری دنیا حرف اول را می‌زند یا روز و ماه دیگر پشت سر گذاشته شده است، چون هیچ جا قرار نیست چیزی متوقف شود، همه چیز در حال جریان داشتن است که دارد انجام می‌شود، خوب حالا ما این کار را اینجا نکردیم از این طرف جالب است الان عراق آمده بندر فاو را سرمایه‌گذاری کرده دارد یک مسیر راه آهن را می‌کشد به ترکیه از آنجا برود دریای مدیترانه و برود اروپا، خوب ما داریم این فرصت را اینجا از دست می‌دهیم. آن طرف مثلاً فرض کنید در ساحل عمان مجدد آنجا به خشکی از عربستان عبور می‌کند می‌رود تل آویو وصل می‌شود می‌رود.
ادامه دارد
