مهسا مژدهی: سفری که به گفتگویی صریح و سودمند با محمد بن سلمان انجامید. این توصیفی است که وزیرخارجه کشورمان از دیدار روز جمعه خود با ولیعهد عربستان سعودی داشته است. پس از هفت سال قطع ارتباط و ماه‌ها تلاش برای برقراری روابط مجدد میان تهران و ریاض، امیرعبداللهیان آخر هفته گذشته به عربستان رفت تا نشان دهد روابط دو کشور حالا دیگر به حالت عادی خود برگشته و دو طرف از اختلافات خود عبور کرده‌اند. قطع روابط میان ایران و عربستان از ۱۳ دی‌ماه سال ۱۳۹۴ و به دلیل حمله به سفارت عربستان در تهران صورت گرفت. تنش‌ها که در سال‌های اخیر در سطح بالایی جریان داشت، بالاخره پس از هشت سال با واسطه‌گری عراق و چین به پایان رسید و حالا دو طرف ظاهرا آماده گشودن درهای تازه در روابط خود هستند. روابط دو کشور به کدام سمت و می رود؟ آیا می توان انتظار برقراری روابط اقتصادی در سطح مطلوب را داشت؟ برای بررسی موضوع با قاسم محبعلی مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت خارجه گفتگو کردیم که در ادامه مشروح آن را می خوانید:
سفر اخیر وزیر خارجه به ریاض فصل جدیدی از روابط بین ایران و عربستان را باز کرده است. آیا می‌توان انتظار داشت که سعودی‌ها مشتاق سرمایه‌گذاری در ایران باشند؟
بستگی به شرایط پیش رو دارد. عربستان سعودی بعد از تحولاتی که در چند سال اخیر داشته و تغییراتی در سیاست داخلی و خارجی خود داده، مهم ترین نقطه ضعفش امنیت بوده که سعی دارد این موضوع را حل و فصل کند. برای این کار سعودی ها با کشورهایی که در زمینه امنیت منطقه موثر هستند، گفتگو کرده و روابط خود را عادی می‌کند. این موضوع تنها در مورد ایران نیست. با ترکیه و قطر و سوریه و حتی با رژیم صهیونیستی هم روند عادی سازی روابط را در پیش گرفته. چون پروژه‌های اقتصادی بزرگی دارد و شرایط بین المللی هم در حال تغییر است و به یک سیاست همه جانبه با همکاری همه بازیگرهای منطقه‌ای و بین المللی نیاز دارد. در این چارچوب است که روابط با ایران معنا پیدا می‌کند. اما از نظر روابط اقتصادی باید گفت فعلا روابط برقرار شده اما اختلافات دو کشور بر سر جای خود باقی است. ایران کشوری است که مدت هاست از توسعه بازمانده و امکان سرمایه گذاری در آن وجود دارد و یک بازار بکر است. اما ایران در تحریم بین المللی قرار دارد و مشکلاتی مانند اف‌ای‌تی‌اف و عدم امکان نقل و انتقال پول در آن وجود دارد و خطر جنگ با اسراییل و امریکا به خاطر مساله هسته ای را دارد و طبیعتا جدا از دوست داشتن یا نداشتن، کسی که بخواهد در کشوری سرمایه‌گذاری کند، محاسبه ریسک می‌کند و ریسک سرمایه‌گذاری در ایران بسیار بالاست و بعید است که کشوری حتی اگر دوست ایران هم باشد، در ایران سرمایه‌گذاری کند. کارهایی مانند تجارت و کارهایی که چینی ها می کنند بحث دیگری است. اما چون اقتصاد ایران و عربستان مکمل هم نیستند و هر دو صادرکننده نفت و وارد کننده کالا هستند، در این جنبه هم نمی‌توانند با یکدیگر تجارت بزرگی داشته باشند.
بیشتر بخوانید:
تحقق انتظار ایران از عربستان همچنان مشروط باقی مانده است
تحلیلی بر سفر وزیر خارجه ایران به ریاض در میانه لشکرکشی جدید آمریکا به خلیج‌فارس
ارزیابی تحلیلگر عرب از دیدار امیرعبداللهیان و بن سلمان
آیا ایران راهی دارد که از این برقراری ارتباط بهره خوبی ببرد؟
عربستان تنها در بخشی از پازل سیاست خارجی ایران قرار دارد. اگر بخش های دیگر سیاست خارجی ما کار کند، ایران می‌تواند از این موقعیت استفاده ببرد. اما چون سیاست خارجی ایران یک طرفه است و قادر نیست از همه امکانات خود در زمینه سیاست خارجی بهره بگیرد، می‌شود گفت دو کشور همسایه لاجرم احتیاج به این دارند که روابط دیپلماتیک با یکدیگر داشته و رفت و آمد کنند و چاره دیگری ندارند. اما اینکه روابط به سمت رابطه دائمی یا راهبردی برود، نیازمند این است که مشکلات دیگر خارجی جمهوری اسلامی ایران حل شود و هم در مورد عربستان در خیلی از مسائلی که زمینه اختلاف و رقابت است، مورد مذاکره قرار بگیرد و حل و فصل شود.
سفارت عربستان در ایران افتتاح شده اما این اتفاق با تاخیر افتاده و ظاهرا سعودی ها دوست دارند ماجرا را با سکوت پیش ببرند. علت این احتیاط ریاض چیست؟
سعودی‌ها دارند با احتیاط روابط با ایران را پیش می‌برند و همانطوری که روابط با رژیم صهیونیستی را پیش می‌برند تا ببینند امتیازاتی که می توانند از بقیه بگیرند در چه سطحی است. آنها متناسب با شرایط پیش می‌روند. در عین حال مشغول سنجیدن زمینه‌های داخل ایران هستند تا ببینند که آیا ممکن است اتفاقاتی مانند گذشته رخ بدهد یا خیر. اگر نگاه کنید متوجه می‌شوید که عربستان تاکید بر توافق امنیتی که در دوران آقای خاتمی امضا شده می‌کند و می خواهد ایران تضمین کند که اتفاقات گذشته در مورد اماکن دیپلماتیک یا حتی در داخل عربستان مانند تظاهرات در حج و .... رخ ندهد. بنابراین با احتیاط پیش می‌روند و طبیعی است همزمان که روند بازگشایی سفارتخانه ها و عادی سازی روابط پیش می رود به سایر مسائل مورد اختلاف رسیدگی میکنند. اختلاف بین دو کشور هم در سطح دو جانبه و هم در سطح کشورهای منطقه است و این مجموعه را باید با یکدیگر پیش برد و عربستانی ها باید مساله‌ای مانند یمن و روابط ایران و بحرین و مسائل لبنان و سوریه و .... را هم در کنار بازگشایی سفارت خانه ها مورد بحث و بازبینی قرار بدهند.
۳۱۱۳۱۲
