علامه مجلسی و خدمتی بزرگ به نام بحارالانوار

خبرگزاری فارس، اصفهان، از بچگی دستم را در دست مادر قفل می‌کردم و می‌رفتیم زیارتش، در عالم کودکانه‌ام تصوری از علامه و بزرگی‌اش نداشتم اما دست‌های چفت شده در پنجره ضریحش و التماس‌هایی که با اشک همراه بود را می‌دیدم، توی دلم آرزوهای کوچکم را به او می‌گفتم.

هر کسی را می‌دیدم یا به نماز بود یا به دعا، برخی هم برای فرزنددارشدن یا باز شدن بخت، چله‌هایی را به بقیه پیشنهاد می‌دادند، یکی از رسم‌ها که هنوز هم است این بود که زن‌ها کاچی می‌پختند تا به حاجتشان برسند، چقدر هم کاچی‌ها خوشمزه بود و می‌چسبید، معمولا نزدیکی‌های غروب می‌رفتیم سر مقبره علامه مجلسی و نماز مغرب و عشا را در مسجد جامع می‌خواندیم و چه صفایی داشت، نماز جماعت در مسجدی قدیمی.

علامه محمدباقر مجلسی، در ۱۰۳۷ قمری در اصفهان به دنیا آمد، پدرش محمدتقی مجلسی شاگرد شیخ بهائی بود و خودش نزد علمای بزرگی چون حسنعلی شوشتری، امیرمحمد مؤمن استرآبادی، میرزای جزایری، شیخ حر عاملی، ملا محسن استرآبادی، ملا محسن فیض کاشانی، ملا صالح مازندرانی، تحصیل کرد.

میرمحمدحسین خاتون آبادی در رساله‌ای که در بیان عدد تألیفات علامه مجلسی نوشته، تألیفات عربی او را ده کتاب و تالیفات فارسی او را ۴۹ کتاب دانسته، او پس از جمع کردن کل سطرهای آثار مکتوب مجلسی و تقسیم آن بر دوران عمر او نتیجه گرفته است که او در هر روز تقریبا ۳۳ صفحه سیصد کلمه‌ای نوشته است.

مهم‌ترین و پرحجم‌ترین کتاب او بحارالانوار است که حدود ۷۰۰ هزار سطر داشته و یکی از چاپ‌های آن، ۱۱۰ جلد است، سایر آثار او شامل مرآة العقول، ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاخبار ، تهذیب الاحکامالفوائد الطریفه فی شرح الصحیفه، الاعتقادات، رساله اوزان، رساله در شکوک و رساله در اذان، الوجیزه فی الرجال و المسائل الهندسیه است.

علامه مجلسی کتاب‌ها و رسالات متعددی به زبان فارسی نوشت که تعداد آن را تا ۴۹ کتاب و رساله شمارده‌اند، نگارش رسالات فارسی با هدف ترویج علوم دینی بین مردم عادی انجام می‌شد و رویه‌ای بود که مدتی پیش از علامه مجلسی آغاز شده بود، اما آثار مجلسی از شهرت بیشتری برخوردار و با استقبال بسیاری از فارسی‌زبانان همراه شد.  

از جمله آثار فارسی محمد باقر مجلسی می‌توان به کتاب‌های حیاة القلوب، حلیة المتقین، عین الحیاة، زاد المعاد، تحفة الزائر، جلاء العیون، مشکاة الانوار و حق الیقین اشاره کرد.

علامه مجلسی از سال ۱۰۹۸ در زمان شاه سلیمان صفوی و در حالی که ۶۱ ساله بود به منصب شیخ الاسلامی رسید و بعد از مرگ این پادشاه و جانشینی سلطان حسین، مجلسی از سوی پادشاه جدید بر منصب شیخ الاسلامی ماند.

 شیخ الاسلام در دوران صفویان علاوه بر دریافت وجوهات شرعی به نظارت بر اجرای احکام شرعی و دستگاه قضاوت، اداره امور مدارس و مساجد و زیارتگاه‌ها و تعیین ائمه جمعه و سایر مسائل مذهبی کشور می‌پرداخت.

۲۷ام ماه رمضان، تلاقی تولد و مرگ

آیت‌الله هادی نجفی، استاد حوزه علمیه اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در اصفهان درخصوص علامه مجلسی اظهار کرد: علامه محمدباقر مجلسی متوفی ۱۱۱۰ هجری است، ۷۳ سال عمر کرده و یکی از شاگردانش در پشت نسخه‌ای از بحار، گزارش فوت علامه را اینطور می‌نویسد:« علامه مجلسی ۲۷ام ماه رمضان از دنیا رفت در حالی‌که ولادتش هم ۲۷ام ماه رمضان بود.»

وی خاطرنشان کرد: علامه مجلسی، نماز صبح و مغرب و عشا را در مسجد جامع می‌خواند و نماز ظهر و عصرش  را در منزل، از پیش از ظهر تا نزدیک اذان برای رفع دعواهای مردم می‌نشست تا مشکل مردم را حل و میان آن‌ها قضاوت کند.

منصب شیخ‌الاسلامی

نجفی با اشاره به اینکه علامه مجلسی ۱۲ سال شیخ الاسلام بود، تصریح کرد: شیخ الاسلام، مرجعیت رسمی زمان صفویه بود، پادشاهان صفویه از همان ابتدای تأسیس منصب شیخ الاسلامی را قرار دادند؛ یعنی مرجعیت شیعه که حکومت او را به رسمیت می‌شناخت، حکم شیخ‌الاسلام‌ها،  نافذ است حتی علی الشاه، یعنی اگر شیخ‌الاسلام حکمی علیه شاه هم کرد، حکم اجرا می‌شد، شیخ الاسلام‌های صفویه زیاد بودند و اولین آن‌ها محقق کَرَکی(محقق ثانی) مؤسس حوزه علمیه شیعه اصفهان بود.

استاد حوزه علمیه اصفهان با بیان اینکه بعد از علامه مجلسی نیز دیگران به منصب شیخ‌الاسلامی رسیده‌اند، بیان کرد: آنچه جناب مجلسی را ممتاز می‌کند آثار و تالیفاتش است، او لحظه‌ای از زندگی‌اش را تلف نمی‌کرد و زندگی‌اش از صبح یا به درس یا به برطرف کردن مشکلات مردم یا به تالیف و تصحیح کتب می‌گذشت.

وی ادامه داد: علامه مجلسی، حتی شب‌ها که مهمانی می‌رفته، با شاگردانش در اتاقی مجزا مشغول تالیف می‌شده و بعد که سفره غذا را پهن می‌کردند، مجلسی و شاگردانش می‌آمدند سر سفره، یعنی اینقدر وقت خودش را غنیمت می‌شمرده که توانسته این  آثار را تهیه کند.

نجفی با بیان اینکه علامه مجلسی در هر فنی از فنون و دانش‌های اسلامی تخصص و در آن آثار دارد، گفت: تنها فنی که در آن کتاب تالیف نکرده، فلسفه است چرا که او فلسفه را قبول نداشت با این حال بی‌اطلاع از فلسفه نبود، بیاناتی که در کتاب بحار ذیل برخی از احادیث دارد معلوم می‌شود که مجلسی فلسفه هم می‌دانست.

دین مجلسی

استاد حوزه علمیه اصفهان با اشاره به خدمات علامه مجلسی بیان کرد: خدمات او به مذهب آنقدر زیاد است که برخی از مستشرقین می‌گویند اگر مذهب شیعه را دین مجلسی بنامیم صحیح است.

وی اشاره‌ای به فوت او کرد و گفت: علامه، در ماه رمضان‌ها در مسجد جامع بعد از نماز ظهر و عصر تفسیر قرآن می‌گفت و در روز آخر عمرش به تفسیر سوره الرحمن و آیه «و یبکل من علیها فان و یبقی وجه ربک ذوالجلال والاکرام»  رسید، او بعد از تفسیر از منبر پایین می‌آمد و صحیفه سجادیه را ترجمه و تصحیح می‌کرد، آخرین دعایی که از صحیفه سجادیه تصحیح کرد، دعای توبه بود.  

تابوتی که شکست

نجفی در ادامه اظهار کرد: نماز جنازه او توسط آقاجمال خوانساری خوانده شد، تشییع جنازه مجلسی به قدری شلوغ بوده که شاگردش می‌نویسد وقتی می‌خواستند جنازه را دفن کنند مردم پارچه‌ای را که روی تابوت بود تکه تکه کردند و برای تبرک و تیمم بردند و تابوت مجلسی در اثر  ازدحام جمعیت تشییع‌کنندگان شکست.

استاد حوزه و دانشگاه درخصوص مقبره علامه مجلسی توضیح داد: جناب مجلسی را در کنار پدرش دفن کردند و اصفهانی‌ها این را می‌دانند که اگر حاجتی دارند بر سر مزار علامه مجلسی حاجت خود را از خدا بخواهند و او را واسطه کنند حاجتشان برآورده می‌شود چون این مرد عمرش را به اهل بیت عصمت و طهارت خدمت کرده و در خانه خدا و اهل بیت آبرو دارد.

وی درخصوص سفرهای مجلسی در طول عمرش، بیان کرد: علامه مجلسی دو سال در نجف اشرف زندگی می‌کند و بعد از آن به حج مشرف می‌شود، سپس به ایران برمی‌گردد و سفری هم به مشهد داشته است.

گردشگری مذهبی

وجود این بقاع متبرکه و امامزادگان می‌تواند بستری مناسب برای جذب گردشگر به خصوص گردشگری مذهبی باشد، چرا که سنت‌های جالبی نیز از قدیم در این اماکن بوده و برای گردشگران جذاب است، کاچی پختن در مقبره علامه مجلسی، نذر نان و ماست در امامزاده درب امام از جمله این سنت‌ها است، جدای از آنکه معرفی این علما و دانشمندان بزرگ به گردشگر بنیه عظیم فرهنگی اصفهان را می‌رساند.

پایان پیام/۶۳۱۲۴/ع