همشهری آنلاین - پروانه بندپی: بیماری‌های آلرژیک در جهان و ازجمله ایران در حال افزایش است و متخصصان پیش‌بینی می‌کنند که شیوع آن به زودی به ۵۰ درصد هم برسد. تقریبا ۲۰ درصد از جمعیت ایران دچار یکی از انواع بیماری‌های آلرژیک هستند. با توجه به صنعتی شدن دنیای مدرن و تغییر سبک تغذیه و مدل ساختمان‌سازی‌ها و آلودگی هوا و... پیش‌بینی می‌شود که این آمار در سال‌های آینده افزایش هم پیدا کند.
برخلاف تصور خیلی‌ها، فقط کودکان نیستند که مبتلا به آلرژی می‌شوند و این عارضه سن و سال خاصی نمی‌شناسد. ممکن است فردی در ۴۰ سالگی، ۵۰ سالگی یا حتی ۶۰ سالگی برای اولین بار دچارش شود.
آلرژی انواع دارد و یکی از مهم‌ترین آنها آلرژی فصلی است که خیلی از مردم، ساده از کنار آن عبور می‌کنند. در حالی که بی‌توجهی به بیماری‌های آلرژیک و عدم درمان آنها می‌تواند آن را به آسم تبدیل کند، یا بیماری‌هایی مثل سینوزیت، اختلالات گوش، اختلالات خواب، اختلالات چشمی مثل آب مروارید و ... نیز علاوه بر آلرژی ایجاد شود.
خیلی از افراد این نکته را نمی‌دانند که آلرژی، واکنش طبیعی سیستم ایمنی بدن است و زمانی ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی، ماده‌ای را که معمولاً برای بدن بی‌ضرر است (مثل گرده گیاهان و برخی غذاها و خوراکی‌ها)، به اشتباه به عنوان ماده‌ای زیان‌آور و خطرناک شناسایی می‌کند و برای دفاع از بدن، علیه آن ماده وارد عمل می‌شود و اصلا آلرژی برای همین بروز پیدا می‌کند.
بیشتر بخوانید؛
عوامل تشدیدکننده آلرژی تابستانه
یکی از مهم‌ترین آلرژی‌های فصلی، «آلرژی تابستانه» است اما کمتر کسی می‌داند که آلرژی در تابستان تا چه اندازه می‌تواند کیفیت زندگی فرد را پایین بیاورد و حتی بیماری‌های دیگری را نیز به این بیماری اضافه کند.
دکتر محمدحسن بمانیان، فوق تخصص آسم و آلرژی و ایمونولوژی بالینی، استاد دانشگاه و عضو انجمن آسم و آلرژی ایران به همشهری‌آنلاین می‌گوید: مکانیزم آلرژی در همه فصول یکسان است و آلرژی تابستانه فرقی با آلرژی در باقی فصل‌ها ندارد. ولی آنچه که آلرژی تابستان را از فصول دیگر متمایز می‌کند، تغییرات آب و هوایی، گرم شدن هوا و افزایش بعضی گازها ازجمله CO۲ در این فصل است که باعث می‌شود گروه خاصی از گیاهان در تابستان گرده‌افشانی بیشتری داشته باشند.
دکتر بمانیان می‌گوید: گرچه بعضی از درختان و گیاهان که در بهار گرده‌افشانی می‌کنند، گرده‌هاشان تا فصل تابستان هم باقی می‌ماند، ولی در تابستان، اوج یک گروه دیگر از گرده‌های گیاهی را هم داریم که افرادی که به اینها حساسیت دارند، دچار علائم تنفسی می‌شوند. علائم تنفسی این افراد مثل علائمی است که در بهار می‌بینیم؛ حالت سرماخوردگی و احتقان بینی، عطسه‌های مکرر، آبریزش بینی و خارش در چشم و بینی و گلو.
شباهت زیاد آلرژی با سرماخوردگی و کرونا
کم نیستند افرادی که با گلودردهای مکرر به پزشک مراجعه می‌کنند. یعنی در تابستان، فرد احساس گلودرد دارد و البته خیلی‌ها آن را با سرماخوردگی و گاهی با کرونا اشتباه می‌گیرند.
عضو انجمن آسم و آلرژی ایران می‌گوید: آنچه آلرژی را از سرماخوردگی متمایز می‌کند، این است که فردِ دچار آلرژی معمولا تب نمی‌کند. توصیه می‌شود که وقتی علائم سرماخوردگی شما بیشتر از ۲ هفته طول کشید، فرض را بر این بگذارید که بیماری شما چیزی فراتر از سرماخوردگی است. البته یک سری از علائم آلرژی با کووید هم یکسان است و این دو هم بعضا با همدیگر اشتباه گرفته می‌شوند. ممکن است فرد مبتلا به آلرژی، احساس خستگی و کوفتگی هم داشته باشد که این علائم بین آلرژی و کووید مشترک است.
دکتر بمانیان ادامه می‌دهد: موردی که آلرژی را از عفونت‌های ویروسی مثل کووید متمایز می‌کند، این است که در آلرژی‌ها خارش، یک علامت غالب است؛ خارش چشم، گلو و گوش.
سوسک‌ها، پشه‌ها و مگس‌ها را دست‌کم نگیرید
یکی از مهم‌ترین دلایل تشدید آلرژی در فصل تابستان، حشرات و سوسک‌ها هستند. موضوعی که خیلی از مردم از آن خبر ندارند. چرخه زیست حشرات طوری است که فعالیت آنها در تابستان اوج می‌گیرد. حشراتی مثل انواع پشه، پشه ریزه، انواع مگس، ساس، سوسک‌ها مثل سوسک‌های حمام و سوسک‌های آشپزخانه.
به گفته دکتر بمانیان، وقتی سوسک‌ها پوسته‌ریزی می‌کنند، پروتئینی را در فضا منتشر می‌کنند که برای افراد مبتلا به آسم و بعضی از افراد مبتلا به آلرژی مشکل ایجاد می‌کند. یکی از عوامل مهم عدم کنترل بیماران دچار آسم، همین سوسک‌ها هستند.
استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران می‌گوید: یک لاشه سوسک کافی است تا کل فضای منزل آلوده و کنترل آسم سخت و دشوار شود. اگر یک سوسک داخل ساختمان دیده شد، می‌توان گفت تقریبا معادل ۸۰۰ سوسک در داخل فاضلاب منزل وجود دارد. این سوسک‌ها حجم زیادی از مواد حساسیت‌زا و آلرژن‌ها را در محیط ایجاد می‌کنند و باعث می‌شوند که علائم آلرژی اوج بگیرد. مگس‌ها و پشه‌ها هم بدون آن که فرد را بگزند، می‌توانند علائم آلرژی را تشدید کنند. البته همه اینها هم راه پیشگیری دارند و هم درمان.
وقتی میوه‌های تابستانی بلای جان می‌شوند
برخی میوه‌های تابستانی و صیفی‌جات نیز می‌توانند سندروم‌های آلرژی ایجاد کنند و برای بسیاری از افراد مشکل‌ساز شوند. این نوع، سندروم آلرژیِ دهانی نام دارد. انواع خربزه، انواع انگور، انواع هلو، انجیر، بادنجان، بامیه و گوجه‌فرنگی ازجمله خوراکی‌های تابستان هستند که آلرژن محسوب می‌شوند و علائمی که در فرد ایجاد می‌کنند گزگز زبان، خارش گلو، گلودرد، خارش لب‌ها و بعضا عطسه و آبریزش بینی است.
دکتر بمانیان درباره علت آلرژی‌زایی این میوه‌ها توضیح می‌دهد: مواد حساسیت‌زا یا آلرژن‌هایی که داخل این میوه‌ها و صیفی‌جات است، از لحاظ ساختاری شبیه گرده‌های گیاهی است که در این فصل در فضا پراکنده می‌شوند. به همین دلیل کسانی که به آن گرده‌ها آلرژی دارند، ممکن است به این میوه‌ها هم حساسیت داشته باشند.
این فوق تخصص آلرژی می‌گوید: ما در وهله اول معمولا دستور پرهیز از مصرف این میوه‌ها را به بیمار می‌دهیم اما بعد از شروع درمان و گذشت مدتی از آنها می‌خواهیم که این خوراکی‌ها را به سبد مصرف خود برگردانند. چون پرهیزِ همیشگی، راه حل درستی نیست.
بیشتر بخوانید؛
تابستان و اگزما
عضو انجمن آسم و آلرژی ایران به شیوع بیماری‌های پوستیِ ناشی از بیماری‌های آلرژیک هم در تابستان اشاره می‌کند و می‌گوید: یکی از تبعات واکنش‌های آلرژیک، اگزما است. اگزما در فصل تابستان شکل خاص خود را دارد. علت بروزش هم گرمای هوا، تعریق فراوان بدن، خشکی بیش از اندازه این فصل است که باعث می‌شود این حساسیت پوستی تشدید شود و بیشتر در نواحی چین‌دار بدن بیشتر بروز پیدا می‌کند. مثل زیر بغل، کشاله ران، جلوی آرنج، پشت زانو، زیر گلو (جلوی گردن)، کف پا و انگشتان پا به دلیل تعریق پا در کفش. اینها نواحی شایع هستند که در تابستان دچار التهاب بیشتر می‌شوند.
گرما و آلودگی هوا را جدی بگیرید
گرما و آلودگی هوا نیز دو عامل تشدید آلرژی در فصل تابستان هستند. دکتر بمانیان در این رابطه می‌گوید: آلودگی هوا و ذرات معلق موجود در هوا مثل فلزات سنگین، سرب، گازهایی مثل CO۲، دی‌اکسید کربن و دی‌اکسسید گوگرد می‌توانند به گرده‌ها و آلرژن‌های فصل تابستان اتصال یابند و این پیوند نامبارک باعث می‌شود که قدرت حساسیت‌زایی این ذرات بیشتر شود.
این فوق تخصص آلرژی ادامه می‌دهد: گرمای تابستان هم در کنار همه اینها می‌تواند آلرژی را تشدید کند. همان‌طور که سرما می‌تواند. گرم شدن بدن و تعریق بدن و گاه حتی تماس آب گرم با پوست می‌تواند روی پوست بدن خارش و التهاب ایجاد کند یا حتی باعث شود که فرد کهیر بزند. ما کهیر ناشی از تابش نور خورشید هم داریم. این غیر از آفتاب‌سوختگی است.
آلرژی چطور تشخیص داده می‌شود؟
این فوق تخصص آلرژی درباره نحوه شناسایی فرد مبتلا به آلرژی و نوع مواد آلرژی‌زا به همشهری می‌گوید: روش تشخیص ما گرفتن شرح حال از بیمار، معاینه بالینی و در صورت لزوم، انجام آزمایش‌ها و تست‌های اختصاصی است تا مقصر اصلیِ ایجاد علائم آلرژی شناسایی شوند.
استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران تاکید می‌کند که نیاز نیست افراد، همان اول کار پیش فوق تخصص آلرژی بروند. تمام گروه‌های پزشک خانواده، پزشک متخصص اطفال، متخصص داخلی، متخصص پوست و متخصص گوش و حلق و بینی پزشکانی هستند که تشخیص می‌دهند و اطلاعات کامل دارند که باید تحت چه شرایطی بیمار را به فوق تخصص آلرژی ارجاع دهند. پس نیازی نیست فردی که فکر می‌کند آلرژی دارد، در ابتدای کار نزد فوق تخصص آلرژی برود. ممکن است اصلا نیاز نباشد.
آلرژی را درمان نکنید، گرفتار این بیماری‌ها می‌شوید
دکتر بمانیان در پاسخ به این سوال که اگر پیگیر کنترل و درمان آلرژی خود نباشیم، چه اتفاقی رخ می‌دهد، می‌گوید: آلرژی‌هایی که شدیدند، اگر درمان نشوند باعث ایجاد اختلالات دیگر از جمله اختلالات خواب، انواع اختلالات گوش و انواع اختلالات چشمی می‌شوند. مثلا فردی که آلرژی چشمی دارد، به علت خارش مدام چشم‌ها مجبور است همیشه چشم‌های خود را با فشار بخاراند. خب با این کار فشار چشم‌ها بالا می‌رود، احتمال بروز آب مروارید افزایش پیدا می‌کند، ممکن است عیوب انکساری مثل آستیگمات برای چشم ایجاد شود، حتی در مواردی فرد نیاز به پیوند قرنیه پیدا می‌کند!
این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: در آلرژی‌های بینی هم ممکن است حس بویایی و چشایی فرد از دست برود و کیفیت زندگی خیلی پایین بیاید، ممکن است آلرژی در حنجره منتشر شود و صدای فرد برای همیشه تغییر کند، ممکن است به گوش میانی گسترش پیدا کند و مایع در پشت گوش میانی جمع شود و موجب کاهش شنوایی شود. حتی می‌تواند به ریه‌ها برسد و ایجاد آسم کند. همچنین مواردی از آلرژی‌های بینی را داریم که به پولیپ ختم می‌شود. پولیپ هم چون باعث انسداد بینی می‌شود و نوع تنفس، تنفس دهانی می‌شود، فرم فک در طولانی‌مدت تغییر می‌کند و اگر کودکی آلرژی داشته باشد و درمان نشود، در بزرگسالی نیاز به ارتودنسی و جراحی فک پیدا می‌کند. پس آلرژی یک حساسیت ساده نیست که از کنارش بگذریم و حتما باید درمان شود.
از کجا بدانیم کِی به پزشک مراجعه کنیم؟
خیلی از افراد مبتلا به آلرژی نمی‌دانند چه زمانی و در چه مرحله‌ای از بیماری باید به پزشک متخصص مراجعه کنند. دکتر بمانیان در این زمینه می‌گوید: زمانی که آلرژی تا جایی پیش رفت که در زندگی روزانه فرد اختلال ایجاد کرد، فرد باید نزد پزشک برود. مثلا فرد به خاطر آلرژی هر شب اختلال در خواب دارد و تا صبح چند مرتبه بیدار می‌شود، یا آنقدر عطسه می‌کند و آبریزش بینی دارد که کلافه می‌شود، یا مدام خارش چشم و گوش و گلو دارد، یا بیشتر اوقات احتقان (گرفتگی و کیپی) بینی دارد. این علائم معمولا مدام و پی‌درپی بروز پیدا می‌کنند. درضمن گاهی فرد فقط در یک فصل آلرژی دارد و اگر آن را درمان نکند، کم‌کم آلرژیش چهارفصل و دائمی می‌شود.
آلرژی درمان قطعی دارد؟
بعضی از مبتلایان به آلرژی با آن که تحت نظر پزشک فوق تخصص هستند و دارو هم مصرف می‌کنند، باز علائم آلرژی، آنها را اذیت و کلافه می‌کند و زندگی روزانه آنها دچار اختلال می‌شود. دکتر بمانیان می‌گوید: آلرژی، یک بیماری مزمن است که طی یک دوره و بازه زمانی و با داروها و روش‌هایی که پزشک به بیمار ارائه می‌دهد، کنترل می‌شود.
استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران می‌گوید: این بیماری هم مثل هر بیماری دیگری ممکن است به دلایلی گاهی از کنترل خارج شود. مثلا یک بیمار دیابت دارد و دارو مصرف می‌کند و قندش تحت کنترل است، اما گاهی قندش به دلایلی مثل تاخیر در مصرف دارو یا رعایت نکردن رژیم یا استرس و... بالا می‌رود. آلرژی هم همین است. درضمن بعضی از آلرژی‌ها خیلی شدیدند و این رده‌ای است که فوق تخصص باید جزئیات بیشتری از بیمار بگیرد تا بتواند کنترلش کند.
این فوق تخصص آلرژی در پاسخ به این سوال که آیا آلرژی درمان قطعی دارد، توضیح می‌دهد: بله، آلرژی درمان قطعی هم دارد. به طوری که دیگر نیاز نیست بیمار دارو مصرف کند. مثلا کسانی که به نیش زنبور آلرژی دارند، جزو این دسته هستند.
