همشهری - محمد باریکانی: الواح هخامنشی در دوران حکومت داریوش هخامنشی نوشته و در کاوش‌های مشترک باستان‌شناسی ایران و آمریکا در سال ۱۳۱۳و در دوران حکومت پهلوی اول در باروی شمال شرق تخت‌جمشید یافت شدند. این الواح، اسناد مالی و اقتصادی دوران هخامنشی بودند که نظام اقتصادی و اجتماعی موجود در آن دوران را مکتوب کرده‌اند.
سال ۱۳۱۶بود که حدود ۳۰هزار قطعه از الواح هخامنشی شامل الواح شکسته و کامل به‌گفته عبدالمجید ارفعی متخصص زبان‌های باستانی که در خوانش این الواح در مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو سهیم بود، در ۲۵۳۵جعبه مقوایی و ۳پیت حلبی ۲۰لیتری مخصوص حمل نفت در پارافین قرار داده شد و با یک کشتی به مقصد آمریکا از بندر بوشهر بارگیری و سال ۱۳۱۷با طی یک سفر دریایی طولانی به شیکاگو رسید.
از آن زمان تاکنون ۸۵سال گذشته است و آمریکا هر بار چه در دوران پهلوی اول و دوم و چه در دوران جمهوری اسلامی ایران برای بازگرداندن این آثار متعلق به ملت ایران تعلل کرده است. حتی یک‌بار قرار بود این امانت ملت ایران را نزد مؤسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو برای جبران خسارت ۲ خانواده آمریکایی به نام‌های «رابین و ویلیامز» که اعضای خود را در یک انفجار در سرزمین‌های اشغالی از دست داده بودند و به پرونده «جنی روبین» شهرت یافته بود، به قیمت ۷۳میلیون دلار حراج کنند که پیگیری ایران مانع از آن شد.
چندین سال طول کشید تا ایران در دادگاه عالی آمریکا اثبات کند این اشیاء متعلق به ملت ایران و نه دولت ایران است که به امانت در اختیار آمریکاست و امکان حراج ندارد. بار دیگر هم در دوران ترامپ بود که بازگشت تحریم‌ها مانع از بازگشت کامل الواح هخامنشی به ایران شد و این‌بار نیز وکلای ایران در آمریکا با همکاری دانشگاه شیکاگو توانستند مجوز اوفک (وزارت خزانه‌داری آمریکا) را برای بازگرداندن بخش کوچکی از الواح هخامنشی بگیرند.
پس از دوران ترامپ اما دیگر خبری از بازگشت الواح هخامنشی نشد تا آنکه حالا و پس از اتفاقات اخیر در روابط ایران و آمریکا، قرار است تمامی الواح هخامنشی در اختیار آمریکا در دولت سیزدهم و تا چندماه دیگر به کشور مسترد شود.
علی دارابی، قائم‌مقام وزیر میراث‌فرهنگی گردشگری و صنایع‌دستی در ماه‌های گذشته خبر داده بود خبری از بازگشت الواح هخامنشی به ایران نیست و آمریکایی‌ها در مسیر بازگرداندن الواح هخامنشی بازی درمی‌آورند و پروسه بازگشت الواح هخامنشی بسیار پیچیده شده است.
دارابی گفته بود: «در حال حاضر پرونده مهم، بازگشت الواح هخامنشی است که در اختیار مؤسسه شیکاگو قرار دارد. منتها با کشوری طرف هستیم که با اندک بهانه‌هایی موضوع را گره می‌زند و مشکل ایجاد می‌کند؛ چون بنا بود این الواح چندماه قبل به ایران تحویل داده شود. وزارت خزانه‌داری آمریکا هنوز اجازه استرداد الواح را نداده و حتی محدودیت و ممنوعیت هم ایجاد می‌کند.»
قائم‌مقام وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی حالا اعلام کرده است که ظرف چندماه آینده ۲۰هزار شیء تاریخی شامل ۱۷هزارشیء تاریخی متعلق به ایران از آمریکا به کشور بازگردانده می‌شود. بدین‌ترتیب به‌نظر می‌رسد مشکل مجوز وزارت خزانه‌داری آمریکا برای بازگرداندن الواح هخامنشی به ایران حل شده و با استرداد ۱۷هزار لوح هخامنشی باقیمانده در آمریکا پرونده الواح هخامنشی پس از ۸۵سال در دولت سیزدهم بسته می‌شود.
