سید رضا زواره‌ای؛ وقتی شورای نگهبان صلاحیت قائم مقام خود را هم رد کرد!

  عصر ایران؛ مهرداد خدیر- پرداختن به سال‌روز درگذشت سید رضا زواره ای  عضو و در مقاطعی قائم مقام دبیر شورای نگهبان از آن رو  پس از 18 سال اهمیت دارد که به یادآوریم از 1368 تا 1384 در حال بررسی صلاحیت کاندیداهای انتخابات مجلس شورای اسلامی و ریاست جمهوری بود اما در سال پایانی صلاحیت خود او تأیید نشد. این اتفاق به قدری برای او گران و باورناپذیر افتاد که تنها چند ماه بعد در 4 شهریور 1384 سکته کرد و درگذشت.

  این اتفاق ضرب‌المثل مشهور چاقو دستۀ خودش را نمی بُرد نیز نقض کرد زیرا چاقوی شورای نگهبان دستۀ خود را برید چرا که آقای زواره ای خود دست در کار رد صلاحیت دیگران بود و در سال 1376 به عنوان نامزد ریاست جمهوری با سید محمد خاتمی در انتخابات مشهور دوم خرداد آن سال رقابت کرد.

  درست است که رقابت اصلی بین سید محمد خاتمی و علی اکبر ناطق نوری بود و به پیروزی خیره کننده اولی انجامید که طی 8 سال در ترویج گفتمان دموکراسی در ایران کوشید اما دو نامزد دیگر هم بودند: یکی همین آقای زواره ای و دیگری آقای محمدی ری شهری که او نیز اول فروردین 1401 درگذشت.
جالب این که رأی زواره ای از ری شهری بیشتر شد. اولی 770 هزار و دومی 740 هزار.

  البته ۱۶ سال قبل هم باز یک بار کاندیدای ریاست جمهوری شده بود و در رقابت با آیت الله خامنه ای تنها ۷۷ هزار رای آورد و بعد از آن دو دوره نماینده تهران در مجلس بود و بعد وارد شورای نگهبان شد.

  شورای نگهبان که بعد از درگذشت امام خمینی نظارت استصوابی را با تفسیری ویژه ابداع کرد و بعد از اعمال آن برای نمایندگان مجلس سوم در مجلس چهارم به قانون بدل شد  در تاریخ فعالیت خود صلاحیت بسیاری را رد کرده که مشهورترین موارد دو رییس جمهوری پیشین ایران است که 16 سال عالی ترین مقام رسمی پس از رهبری بودند به اضافه علی لاریجانی که 12 سال رییس سه دورۀ مجلس فراهم آمده از نظارت استصوابی بوده است. با این حال مورد سید رضا زواره ای بسیار ویژه است چون سال ها قائم مقام دبیر شورای نگهبان بوده است.

  رد صلاحیت او در سال 84 اما زیاد سر و صدا به پا نکرد چون اضلاع مختلف سیاسی در انتخابات نماینده داشتند و زواره ای وزن  سیاسی خاصی نداشت که حذف او سر و صدا کند و تنها از این حیث جالب بود که کسانی نوشتند: خیاط در کوزه افتاد!

  انتخابات 84 همان است که هم اصلاح طلبان چند نامزد داشتند ( اصلاح طلبان عمل‌گرا: هاشمی رفسنجانی/ اصلاح طلبان دموکراسی خواه: دکتر معین/ اصلاح طلبان سنتی: مهدی کروبی) و هم اصول گرایان ( سنتی ها: علی لاریجانی/ راست نو: باقر قالیباف و  جناح آبادگران: محمود احمدی نژاد).

محسن رضایی هم تا سه روز مانده به پایان بود و به این جمع محسن مهر علی زاده را هم باید افزود که اگر به نفع یکی از نامزدها انصراف داده بود شاید  آن یک میلیون و 288 هزار رأی سرنوشت دیگری رفم می زد وب ه جای احمدی نژاد، مهدی کروبی روانه مرحله دوم می شد زیرا اختلاف کروبی و احمدی نزاد تنها 630 هزار رأی بود و کافی بود نیمی از آرای مهر علیزاده به صندوق او ریخته می شد یا محسن رضایی می ماند تا از آرای احمدی نژاد در مرحله اول می کاست.

  در این فضا دیگر کسی به رد صلاحیت سید رضا زواره ای نیندیشید اما برای خود بسیار ثقیل افتاد و این پرسش قابل طرح شد که او از کی دقیقا صلاحیت خود را از دست داده است؟

 قطعا تا 76 که نه چون کاندیدای ریاست جمهوری شد. بعد از آن هم که خود دربارۀ صلاحیت داشتن یا نداشتن دیگران نظر می داده است!

مهم تر این که سال ها قائم مقام آیت الله احمد جنتی بوده در حالی که دورییس جمهور سابق و رییس پیشین مجلس هیچ گاه منصوب یا همکار آقای جنتی نبوده اند!

مرگ او تنها دو ماه بعد از انتخابات ۸۴ و در پی سکته قلبی و روی کار آمدن محمود احمدی نژاد با جو تازه که ایجاد شده بود مجال پرداختن به مورد خاص سید رضا زواره ای را ستاند زیرا بسیار عجیب بود که کسی که ۱۶ سال پیاپی یکی از اعضا و گاه مرد شماره دو شورای نگهبان بوده خود فاقد صلاحیت انتخابات ریاست جمهوری شناخته شود در حالی که در سال ۷۶ یکی از ۴ کاندیداها بوده و نامزدهای دیگری نیز سابقه دو یا چند بار کاندیداتوری در انتخابات ریاست جمهوری را دارند.

با این همه نویسنده این سطور که از طریق یکی از دوستان مطلع شده بود مرحوم زواره‌ای دو روز در هفته در آکادمی تنیس استقلال حاضر است بنا داشت راز این اتفاق را با واسطه دوست تنیس باز بجوید که ناگهان بانگ برآمد خواجه مُرد.

بله. شورای نگهبان با تفسیر استصوابی از کلمه نظارت در قانون اساسی به فعال مایشا در صحنه انتخابات بدل شده به گونه ای که نقش وزیر کشور به معاون اجرایی این شورا در انتخابات فروکاسته و در هر دوره تیغ تیز آن شماری را حذف می کند و در انتخابات ۱۴۰۰ عملا نگهبانی به نگرانی از رای آوری برخی چهره ها بدل شد اما هیچ موردی شگفت آورتر از رد صلاحیت عضو خودشان با سابقه یک بار حضور در انتخابات ریاست جمهوری سال ۷۶ نبود که مشخص نکرد اگر صلاحیت نداشته چگونه صلاحیت دیگران را تعیین می کرده و اگر داشته چرا رد شده و آیا ناگهان از صلاحیت ساقط شده و اگر چنین بوده چرا به کنار گذاشتن از مناصب بسنده شد و آیا قرار بوده محاکه شود و اجل مهلت نداد؟

 تنها موضوعی که اعلام شد این بود که اتهامات او مربوط به پرونده هایی است که در دوران ریاست سازمان ثبت اسناد و املاک درباره او در سازمان بازرسی کل کشور تشکیل شده بود.

قائم سابق دبیر شورای نگهبان در نامه به آیت الله جنتی نوشته بود:« هشت سال در شورای نگهبان در کنار بزرگواران بودم و علاوه بر عضو حقوق‌دان شورای نگهبان‌بودن تا 25 تیر 83 قائم‌ مقام دبیر شورای نگهبان هم بودم. در سال 1376 شورای نگهبان بنده را برای نامزدی انتخابات ریاست جمهوری احراز صلاحیت کرد، پس باید اقدامی که موجب عدم احراز صلاحیت این دوره شده بعد از سال 1376 باشد، اگر چنین اقدامی صورت گرفته، علی‌القاعده نمی‌بایست حداقل در سال 82 برای سالی دیگر به‌عنوان قائم‌مقام دبیر انتخاب می‌شدم».

   مرگ او در ۶۷ سالگی و در زادگاه خود - ورامین- هم قابل توجه بود و نشان می‌داد به زادگاه بازگشته بود.