به گزارش ایرنا، دو سه ماه می‌شود که بحث مخالفت فعالان محیط زیست و برخی صاحب نظران با آبگیری سد ژاوه در رسانه‌های محلی کردستان و خبرگزاری‌ها مطرح است. مسوولان استان و وزارت نیرو قول آبگیری این سد را تا پایان امسال داده‌اند و همین خبر، حساسیت فعالان محیط زیست و برخی کارشناسان را به دنبال داشته است.
واژه "ژاوه" در زبان کُردی به معنای "آواز قورباغه" و "آب صاف" است اما به نظر می‌رسد وجه تسمیه این سد بیشتر به معنای دوم آن نزدیکتر باشد، هرچند در حال حاضر و با توجه به ورود فاضلاب به رودخانه "گاوه‌رود" (ژاوه‌رو) و ورودی محل سد، همین مفهوم هم چندان برای آن مناسب نیست.
دوستداران محیط زیستی می‌گویند تا زمانی که فاز ۲ تصفیه‌خانه فاضلاب سنندج اجرا و بحث آلودگی شیرابه حاصل از محل دفن زباله سنندج رفع نشود، آبگیری سد "ژاوه" نباید انجام شود، چراکه تبعات زیست محیطی و مخربی برای سلامت مردم و حتی شرایط اقلیمی منطقه به دنبال خواهد داشت.
خبرگزاری جمهوری اسلامی مرکز کردستان هفته پیش در قالب گزارشی با عنوان "گیری به آبگیری سد ژاوه"، نگرانی‌ها کارشناسان حوزه آب و صحبت‌های مسوولان استان از جمله استاندار کردستان، مدیرعامل آبفا و اداره کل محیط زیست استان راجع به این پروژه را منعکس کرد که همین گزارش سبب شد شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، برنامه‌ای برای بازدید خبرنگاران و عکاسان استان از تصفیه‌خانه فاضلاب سنندج و محل دفن زباله این شهر در نظر بگیرد تا از طریق قلم و در قاب تصویر، آخرین وضعیت این پروژه‌ها در معرض دید مردم استان و علامندان به این حوزه قرار گیرد.
خبری خوش برای فعالان محیط زیست
همراه ۱۲ نفر از خبرنگاران و عکاسان خبری رسانه‌های مختلف استان صبح روز سه‌شنبه در "میدان اقبال" سنندج (میدانی در مرکز شهر) جمع شدیم تا بازدیدی از طرح ارتقای تصفیه‌خانه فاضلاب سنندج داشته باشیم.
یک دستگاه مینی‌بوس را برای این سفر تدارک دیده بودند که بعد از طی مسافت حدود ۹ کیلومتر از جاده سنندج - کامیاران به تصفیه‌خانه فاضلاب سنندج رسیدیم. به محض ورود به سالن جلسات آن، با نوشته‌ای تحت عنوان "افتتاح اتصال مجرای شیرابه محل دفن زباله سنندج به تصفیه‌خانه فاضلاب این شهر" مواجه شدم که برایم جالب و خوشحال کننده بود.
یکی از نگرانی‌های فعالان محیط زیست و کارشناسان حوزه آب در مورد آبگیری سد ژاوه، بحث ورود شیرابه محل دفن زباله شهر سنندج به داخل رودخانه "قشلاق" بود که با اجرای طرح اتصال آن به تصفیه‌خانه فاضلاب سنندج این مشکل برطرف و گامی مهم برای آبگیری این سد برداشته شد.
شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران به منظور ارتقای کیفی آب رودخانه ژاوه علاوه بر توسعه و ارتقای تصفیه‌خانه سنندج، با همکاری استانداری و محیط زیست کردستان، اقدام به اتصال مجرای شیرابه محل دفن زباله این شهر به تصفیه‌خانه فاضلاب کرد.
شیرابه زباله از آلوده‌ترین ترکیبات تولید شده از پسماند دپو شده صنعتی و شهری است که حاوی حجم بسیار بالایی از مواد آلی و ترکیبات شیمیایی و معدنی است.
این ترکیبات یکی از بزرگترین تهدیدها برای سفره‌های آب زیرزمینی محسوب می‌شود که شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، به منظور ارتقای کیفی آب رودخانه قشلاق با ایجاد خط انتقالی به طول هشت و نیم کیلومتر، مجرای شیرابه حاصل از دفن پسماند و زباله سنندج را به تصفیه‌خانه فاضلاب این شهر منتقل کرد تا در آنجا پس از رقیق‌سازی تصفیه شود.
شرکت آب و نیرو با هدف ارتقای تصفیه‌خانه فاضلاب و کاهش یا حذف شیمیایی فسفر پساب‌ها، جلوگیری از تغذیه‌گرایی سد ژاوه، یک ساختمان شیمیایی احداث کرده است که با افزودن محلول نمک‌های فلزی سبب واکنش این نمک‌ها با فسفات محلول در فاضلاب و تشکیل رسوبات جامد و ته نشینی آن‌ها در کیک لجن می‌شوند.
بازدید از این طرح هم برای من و اعضای گروه جالب بود با وجود اینکه در بسیاری از مناطق کردستان در این فصل به دلیل برودت هوا، فعالیت عمرانی انجام نمی‌شود اما در بخشی از این پروژه و با توجه به اهمیت موضوع و دغدغه فعالان زیست محیطی، کارگران پای کار بودند و مشغول آرماتوربندی و آماده کردن مسیر قبل از بتن‌ریزی بودند.
امروز همچنین واحد تزریق مواد شیمیایی تصفیه‌خانه فاضلاب هم فعالیت خود را شروع کرد که به گفته کارشناسان هدف از راه‌اندازی این طرح تصفیه فاضلاب بالادست و کاهش فسفر و تا حدودی فلزات سنگین موجود در آب خروجی تصفیه‌خانه است.
تسریع در اجرای ارتقای تصفیه‌خانه فاضلاب
تصفیه‌خانه فاضلاب سنندج در ابتدا برای جمعیت ۴۶۵ هزار نفری این شهر و با ظرفیت ۹۹ هزار و ۳۶۰ مترمکعب فاضلاب در شبانه روز ایجاد شد که قرار است به ۱۵۰ هزار مترمکعب در شبانه روز افزایش یابد.
ارتقای تصفیه خانه فاضلاب سنندج با هدف افزایش ۵۱ هزار مترمکعبی ظرفیت تصفیه اجرا می‌شود و با اجرای این طرح، جمعیت تحت پوشش سنندج از ۴۶۵ هزار نفر به ۷۰۰ هزار نفر افزایش خواهد یافت.
سرناظر طرح ارتقای تصفیه‌خانه فاضلاب سنندج گفت: طرح توسعه شامل سامانه‌های هوادهی با ۹۳ درصد پیشرفت، ساختمان‌های ته نشینی با ۹۴ درصد پیشرفت است.
عباس موقوفی اضافه کرد: در مجموع طرح توسعه این تصفیه‌خانه از لحاظ سازه‌ای حدود ۹۰ درصد پیشرفت دارد و تجهیزات آن در حال نصب است.
وی با بیان اینکه برای ارتقای تصفیه‌خانه فاضلاب سنندج تاکنون ۳۵۰ میلیارد ریال هزینه شده است، افزود: امسال هم از محل کمک‌های سازمان برنامه و بودجه ۵۰ میلیارد ریال اختصاص یافته است و براساس برنامه‌ریزی‌ها تا خرداد سال آینده به بهره‌برداری خواهد رسید.
بازدید از سایت دفن زباله
بعد از بازدید از تصفیه‌خانه، مسوولان شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران خبرنگاران را به سایت دفن زباله سنندج بردند تا از نزدیک آبگیرها و لوله‌گذاری انجام شده برای انتقال شیرابه به تصفیه‌خانه را مشاهده کنند.
راستش تا کنون سایت زباله شهری و تخریب و نامهربانی‌های انسان‌ها طبیعت را در این حجم گسترده ندیده بودم و حالا هم که این گزارش را می‌نویسم، علاوه بر سردردی که به خاطری بوی بد زباله هنوز مرا آزار می‌دهد، تصاویری که با گوشی تلفن همراه از سایت زباله تهیه کردم، برایم قابل باور نیست.
سایت زباله شهر سنندج در سال ۱۳۷۲ در محلی واقع در ۱۲ کیلومتری جاده سنندج - کامیاران و در محوطه‌ای به مساحت تقریبی ۳۶ هکتار احداث شده که تقریبا روزانه پذیرای بیش از ۳۷۰ تُن زباله شهر سنندج و روستاهای اطراف آن تا شعاع ۲۰ کیلومتری است. پیش از این شیرابه حاصل از آن بدون هیچ تصفیه‌ای به رودخانه قشلاق سرازیر می‌شد.
اکنون و با اجرای هشت و نیم کیلومتر لوله‌گذاری، شیرابه حاصل از محل دفن زباله سنندج با دبی یک لیتر بر ثانیه به سمت تصفیه‌خانه فاضلاب انتقال داده شده و تصفیه می‌شود.
ضرورت ساماندهی فاضلاب روستاهای پایین دست تصفیه‌خانه فاضلاب
حالا که با اجرای عملیات اتصال شیرابه حاصل از محل دفن زباله شهر سنندج گامی مهم برای کیفیت بهتر آب رودخانه قشلاق برداشته شده است، باید شرکت آبفا با ساماندهی فاضلاب روستاهای در مسیر رودخانه‌های "قشلاق" و "گاوه‌رود"(۲ رودخانه تامین کننده آب سد ژاوه)، زمینه را برای آبگیری سریعتر سد ژاوه فراهم کند.
سرانجام پس از پایان بازدید از پروژه‌های در دست اجرا با استفاده از همان دستگاه مینی‌بوس دوباره به سنندج برگشتیم و اعضای گروه خبرنگاران هر کدام روایتی متفاوت از این سفر نیم‌روزی دارند اما من خوشحال بودم که گزارش هفته گذشته من دیده شده و مسوولان با توجه به دغدغه‌هایی که در این گزارش بیان کرده بودم این بازدید را ترتیب دادند.
پس از این بازدید و مشاهده وضعیت سایت زباله شهری و آثار مخربی که این پدیده انسانی در محیط زیست ایجاد می‌کند، به این نتیجه رسیدم که به راستی دغدغه و نگرانی فعالان زیست محیطی به جا و درست بود.
از طرفی دیگر تالاش‌های مجریان طرح برای، سرو سامان دادن به وضعیت طرح خط انتقال شیرابه سایت زباله شهری و تصفیه خانه فاضلاب شهر سنندج نیز قابل تقدیر است و قول و عمل مسوولان برای پایان این طرح تا اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ صدق می‌کرد.
نکته دیگری که در این بازدید به نظرم رسید این بود که آیا نمی‌شد مسوولان امر به جای این همه نگرانی و هزینه برای انتقال شیرابه زباله و راهکارهای کوتاه مدت، به فکر بازیافت زباله (طلای سیاه) باشند و با سرمایه گذاری در این زمینه هم فرصت ایجاد شغل فراهم شود و هم مشکل سایت زباله شهری و شیرآبه حاصل از آن را هم برای بلند مدت حل کنند.
سد ژاوه با ظرفیت ۹۴ میلیون مترمکعب در صورت آبگیری، امکان انتقال ۷۰ میلیون مترمکعب آب آن به دشت‌های قروه و دهگلان از طریق خط انتقال وجود دارد.
سد ژاوه در ۳۹ کیلومتری جنوب غربی سنندج (مسیر سنندج - کامیاران) واقع شده است که کار احداث این سد بر روی رودخانه "گاورود" (ژاوه‌رو) در سال ۱۳۸۸ شروع شد و ساختمان آن در سال ۱۳۹۳ به پایان رسید.
۱۹ سد در کردستان وجود دارد که از این تعداد مدیریت ۱۲ سد در اختیار استان و بهره‌برداری مابقی سدها در اختیار استان‌های همجوار از جمله آذربایجان‌غربی و کرمانشاه قرار دارد.
