اصلاح قانون صدور چک ، سوم آذر سال ۹۷ توسط رئیس جمهور وقت ابلاغ و بیست و یکم آذر همان سال لازم الاجرا شد که بر اساس این قانون تکالیفی بر عهده سیستم بانکی نهاده شده است.
اصلاح قانونی که یکی از ثمره‌های آن به گفته معاون فناوری بانک مرکزی مهران محرمیان کاهش ورود به زندان‌ها به سبب چک‌های برگشتی بوده به طوری که، زندانیان چک از حدود ۱۰ نفر در روز به هر ۲ روز یک نفر در سال ۱۴۰۱ رسیدند و حالا این آمار امسال به هر سه روز یک نفر رسیده است.
پیش از این نیز سخنگوی قانون چک بانک مرکزی آمنه نادعلیزاده هم در خصوص قانون اصلاح چک گفته بود: مهم‌ترین مسئله‌ای که قانون جدید به همراه داشت این بود که چک‌هایی که به صورت کاغذی تبادل می‌شدند در سامانه صیاد ثبت الکترونیکی شدند و از ابتدای سال ۱۴۰۰ نوع چک جدید، چک‌های کاغذی بنفش رنگ در جامعه توزیع شد.
او افزود: صادر کننده چک برای صدور ملزم شد که این چک را در سامانه صیاد ثبت کند همچنین گیرنده هم برای دریافت آن باید مراتب را در سامانه انجام دهد؛ عملیات انتقال هم متقابلاً در سامانه صیاد صورت می‌گیرد.
فرزانی کارشناس امور بانکی هم پیش از این به باشگاه خبرنگاران جوان در خصوص سایر مزایای قانون چک گفته بود، از دیگر مزایای اجرای قانون جدید چک، بازگشت اطمینان و اعتبار به خود چک، حذف جعل چک و کاهش سرقت چک را می‌توان نام برد که این بازگشت اعتبار تسهیل‌گری‌های زیادی را در تولید و اقتصاد فراهم ساخته است.
اما به گفته کارشناسان یکی از حلقه‌های تکمیل کننده قانون اجرای چک، امکان استعلام است؛ موردی که معتمدی مدرس حقوقی حوزه تجارت در رابطه با اهمیت استعلام سوابق برای چک صیادی و سوء استفاده برخی از افراد در این زمینه به باشگاه خبرنگاران جوان گفته بود: تا قبل از سال ۹۷ اعتبار چک بسیار کم بود، اما اصلاح قانون چک به شدت به آن اعتبار بخشید. یکی از راه‌های افزایش اعتماد و جلوگیری از بروز کلاهبرداری‌ها امکان استعلام تمام چک‌های صادر شده توسط صادر کننده چک است تا تمام این زنجیره و اعتبار بخشی کامل شود.
چک‌های در راه، چک‌هایی هستند که صادر شده اند، اما تاریخ سر رسید آن فرا نرسیده است.
بر اساس قانون اصلاح قانون صدور چک باید از ابتدای سال ۱۴۰۱ استعلام پیامکی چک‌های در راه عملیاتی می‌شد اقدامی که عملیاتی هم شد، اما در نهایت به دلایلی فعالیت آن قطع شد.
موضوعی که در ۴ اسفند ۱۴۰۱ باشگاه خبرنگاران جوان آن را از مهران محرمیان معاون فنی بانک مرکزی پیگیری کرد و او گفت: اکنون در خصوص سیستم استعلام فقط بحث چک‌های در راه برقرار نیست که دلیل آن هم به سبب عدم دقت برخی از بانک‌ها بود که این قضیه را ما متوقف کردیم تا این عدم دقت بر طرف شود.
او در ادامه بیان کرد: به امید خدا با برنامه ریزی که بانک‌ها کردند فکر می‌کنم اوایل سال آینده این قضیه حل شود.
اوایل سال شد و خبری از راه اندازی سامانه استعلام چک‌های در راه نبود تا این که هفته اول تیر ماه سخنگوی اجرای قانون چک، آمنه نادعلیزاده به رسانه ملی در خصوص راه اندازی این سامانه گفت: بانک‌ها متعهد شده بودند تا پایان فصل بهار مقدمات لازم را فراهم کنند. با پایان گرفتن اقدامات فنی فاز صحت سنجی داده‌ها آغاز خواهد شد. این اطلاعات مورد بررسی قرار می‌گیرد و بعد از آن می‌توانیم این قلم اطلاعاتی را به عنوان یک قلم استعلامی در اختیار مشتریان قرار دهیم.
با پایان فصل بهار باشگاه خبرنگاران جوان هم برای پیگیری آخرین وضعیت راه اندازی سامانه استعلام چک‌های در راه و فرآیند آن به سراغ بانک مرکزی رفت، اما پاسخی دریافت نکرد.
تا این که سرانجام در ۱۲ مرداد پس از دو وعده بدون سرانجام، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی محرمیان به رسانه ملی در خصوص زمان راه اندازی سامانه استعلام چک‌های صیادی در راه گفت: همکاران من اطلاعاتی که وجود دارد را به تفکیک و جزئیات چک می‌کنند تا مطمئن شوند داده‌های خطایی در سامانه وجود ندارد و به نظر می‌رسد این کار‌ها حدود دو الی سه هفته آینده به سرانجام برسد و سامانه عملیاتی شود.
وعده‌ای که باز هم عملیاتی نشد! حالا معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی مجدد یک وعده تازه در خصوص راه اندازی سامانه استعلام چک‌های در راه داده است.
او می‌گوید: همکاران من اکنون مشغول پالایش اطلاعات هستند تا مطمئن شوند اطلاعات اشتباهی در مبالغ چک وجود ندارد و امیدوار هستیم ظرف چند روز آینده عملیاتی شود.
اهمیت وجود امکان استعلام برای چک‌های صیادی در راهی که نوری کارشناس امور بانکی در خصوص آن گفت: سامانه استعلام چک‌های برگشتی و در راه اعلام می‌کند که فرد چه میزان چک برگشتی دارد و چقدر تا به امروز چک صادر کرده که هنوز سر رسید آن فرا نرسیده است. اگر بخش آیتم استعلام چک‌های در راه را داشته باشیم بسیار به ارزیابی اعتباری و کاهش ریسک دریافت چک‌های بلامحل کمک خواهد کرد.
به گفته این کارشناس، در کل امکان استعلام چک‌های در راه می‌تواند توازن عدالت، جلوگیری از کلاهبرداری و اخذ تصمیم درست برای دریافت چک از سوی دریافت کننده را فراهم کند.
عدم امکان استعلام چک‌های در راه که یکی از مخاطبان در خصوص آن گفت: قطعا اگر امکان استعلام چک‌های در راه و سامانه آن وجود داشت در دریافت یکسری از چک‌ها تجدید نظر می‌کردم چک‌هایی که دریافت آن سبب شد کاسبی من با مشکلات بسیار همراه شود و به عنوان یک تولید کننده ملی اکنون با چندین نفر درگیر هستم.
حالا باید منتطر ماند و دید آیا در نهایت پس از چندین وعده بدون سرانجام سامانه استعلام چک‌های در راه طی چند روز آینده عملیاتی خواهد شد؟ سامانه استعلامی که به گفته کارشناسان وجود آن بر اساس قانون بسیار حیاتی است.
