در اوایل دهه ۱۹۷۰، باستان‌شناسان چینی به طور اتفاقی بقایای ۵۰۰ جسد مومیایی متعلق به بیش از ۳۰۰۰ سال قبل را در قبرستان یانگهای در شمال غربی چین پیدا کردند که اطلاعات ارزشمندی درباره تاریخ انسان‌های باستانی در اختیارشان گذاشت.
به گزارش راهنماتو، این اطلاعات شامل اطلاعاتی درباره نخستین ساکنان شین‌شیانگ تا خاستگاه مد است.
یکی از این اجساد به طور خاص توجه محققان را جلب کرد، آن هم نه فقط به این علت که به طرز شگفت‌انگیزی به خوبی حفظ شده بود بلکه به این دلیل که بعد از گذر این همه سال هنوز لباس به تن داشت.
نامش را به تبعیت از نام شهری در نزدیکی که مومیایی در آن پیدا شده بود، مرد تورفان گذاشتند. این مرد درحالی به گور سپرده شده بود که لباس‌های روز تعطیل، یک پانچو، کفش‌هایی از جنس چرم نرم و یک سربند پشمی که با دایره‌هایی از جنس برنز و صدف تزئین شده بود، به تن داشت.
این جسد مومیایی، حتی در مقایسه با فراعنه مصری، کمد لباس بسیار مجللی داشته است. اما شاخص‌ترین بخش لباس‌های این مرد شلوارش بود که از دو تکه ساق مخروطی تشکیل شده بود که در قسمت فاق به هم متصل شده بودند و به نظر می‌رسید که طوری ساخته شده است که بیش‌ترین امکان حرکت را به فردی که آن را می‌پوشد، بدهد.
این طراحی به قدری مدرن به نظر می‌رسید که تصور می‌کردی یک کارخانه معاصر شلوار جین را ساخته و اتفاقا به اندازه شلوار جین هم دوام داشته است.
این باور وجود دارد که شلوار مرد تورفان که ۳۲۰۰ سال قدمت دارد، قدیمی‌ترین شلواری است که تاکنون کشف شده است.
برطبق گزارش ساینس نیوز، «قبلا اروپایی‌ها و آسیایی‌ها لباس بلند، ردا، عبا، تونیک، توگا یا ـ آنطور که بر تن اوتزی مرد یخی متعلق به ۵۳۰۰ سال قبل مشاهده شده است ـ یک لباس سه-تکه متشکل از لنگ بلند و ساق‌های جدا از هم می‌پوشیدند.»
محقق لباس، اولیویا ورشو می‌گوید: «مد یکی از اصلی‌ترین ابعاد تاریخ انسان است، اما خاستگاه و اهمیت آن اغلب مغفول می‌ماند. یکی از علل آن تعصب ما نسبت به مد است. زیرا پوشش اغلب معادل تجمل، بیهودگی و افراط در نظر گرفته می‌شود.»
او می‌افزاید: «مد در مقایسه با طرح‌های کلانی مثل اقتصاد، سیاست، علم، فلسفه و هنر، کم‌اهمیت‌تر دانسته می‌شود.»
از همه این‌ها مهم‌تر، اغلب بافت‌های پارچه و لباس، به اندازه استخوان دوام نمی‌آورند که باعث شده باستان‌شناسان به سختی بتوانند روند‌های مد را در طول تاریخ جهان باستان شناسایی کنند.
با‌این‌حال، مد فرهنگی جهانی است و تکامل لباس‌های اولیه اطلاعات زیادی درباره انسان‌های اولیه‌ای که آن‌ها را می‌پوشیدند به ما می‌دهند و جنبه‌هایی از آیین‌های مذهبی و فرهنگی مردم در سراسر جهان را مشخص می‌کنند.
تعیین تاریخ تهیه شلوار مرد تورفان از شناسایی چگونگی ساخته شده آن، کار ساده‌تری بود. تاریخ‌نگاری کربن و سایر اشکال تحلیل تاریخ می‌توانند تاریخ دقیق چیز‌ها را تعیین کنند، اما اتم‌ها به تنهایی نمی‌توانند درباره تکنیک و فنونی که صنایع دستی باستانی به کمک آن‌ها تهیه شده‌اند، چیزی به ما بگویند.
مایک واگنر، باستان‌شناس از اداره موسسه باستان‌شناسی آلمان، تیمی از باستان‌شناسان شامل شیمی‌دان‌ها و طراحان مد را دور هم جمع کرد، تا بتواند به تکنیک‌های دوخت این شلوار دست پیدا کند.
هدف از انجام این مطالعه، مطالعه روش‌های دوخت برای بازسازی فرایند تولید اصلی و درنهایت رمزگشایی از یکی از بزرگ‌ترین راز‌های پوشش در جهان بود.
نتیجه این تحقیقات در سال ۲۰۲۲ در نشریه تحقیقات باستان‌شناسی در آسیا منتشر شد.
به‌طور خلاصه، این تیم تحقیقاتی دریافت که شلوار مرد تورفان به کمک یک ابزار واحد تولید شده و دوزندگان از ۴ شیوه دوخت برای تولید آن استفاده کرده‌اند.
دو شیوه منحصرا برای دوخت این شلوار استفاده شده بود. این روش‌ها شامل «ملیله جناغی دم کبوتر» و «تنیدگی پود به شیوه یانگهای» بود.
محققان وقتی متوجه شدند آثار برش و دوخت روی شلوار وجود ندارد، به این نتیجه رسیدند که ساق‌های شلوار به جای آنکه به هم دوخته شوند، کلا بافته شده‌اند. بعد‌ها حدس آن‌ها درست از آن درآمد، در بررسی‌های اولیه مشخص شد که بخش‌هایی از شلوار با تکنیکی به نام بافندگی جناغی، به هم بافته شده است.
پارچه جناغی نوعی بافت در نساجی است که طی یک الگوی مورب دنده‌های موازی ایجاد می‌کند و پارچه سفت‌تر و کشان‌تر می‌شود و حرکت در پارچه را آسان‌تر می‌کند.
با توجه به اینکه مردمان دفن‌شده در یانگهای به فرهنگ دامداری و پرورش اسب تعلق داشتند، این کشف تعجب‌آور نیست.
اما آنچه مایه شگفتی است این است که بافت جناغی در دورانی که مرد تورفان می‌زیسته یک نوآوری محسوب می‌شده است. برطبق کارینا گرومر، باستان‌شناس منسوجات از موزه تاریخ طبیعی وین، قدیمی‌ترین شواهد فسیلی کشف‌شده از بافت جناغی متعلق به قطعاتی از پارچه‌های بافته‌شده است که در یک معدن نمک در اتریش پیدا شده و از چین بسیار دور بوده است. این منسوجات حداقل ۲۰۰ سال قدیمی‌تر از شلوار مرد تورفان است.
کمیابی بافت جناغی پرسش‌های مهمی درباه نفوذ فرهنگی و اثرپذیری یا اثرگذاری صنعتگران چین باستان مطرح می‌کند. این شلوار شاهدی بر مهارت این مردمان نیز هست.
جین‌های امروزی که دوام بالایی دارند دقیقا به شیوه شلوار باستانی چینی بافته می‌شوند.
گرومر می‌گوید: «شلوار جین رولز-رویس شلوار‌ها محسوب می‌شود.»
یک نوع بافت دیگر به نام ملیله‌بافی نیز برای دوخت ناحیه زانو روی شلوار استفاده شده است. ملیله‌بافی در مقایسه با بافت جناغی لایه ضخیم‌تری از پارچه را تولید می‌کند که در صورت افتادن از روی اسب یا برخورد با زمین از زانوی فرد محافظت می‌کرده است.
درنهایت، سومین شیوه دوخت، برای دوخت درز بالایی شلوار استفاده شده بود که در ناحیه کمر انعطاف‌پذیر، اما همچنان محکم بود تا شلوار در جای خودش ثابت بماند.
طراحان مد در شناسایی تکنیک‌های دوخت به سرعت عمل کردند، اما هیچ ایده‌ای درباره اینکه دوخت با چه ابزاری انجام شده است، نداشتند.
هیچ ابزار بافندگی‌ایی در نزدیکی یانگهای پیدا نشده است و باستان‌شناسان تا همین امروز نمی‌دانند که دستگاه بافندگی در این منطقه به چه شکلی می‌توانسته باشد.
واگنر پیشنهاد می‌دهد که صنعتگران احتمالا از دستگاه بافندگی‌ای استفاده می‌کردند که می‌توانستند برای استفاده از آن روی زمین بنشینند، اما فقط حدس است.
تیم تحقیقاتی چندین نمونه مشابه بر اساس تکنیک‌های باستانی تولید کردند. آن‌ها یک کارشناس بافندگی را استخدام و با مواد مشابهی که بافندگان باستانی چین به کار برده بودند، شامل نخ‌های ریسیده‌شده از پشم گوسفند، نمونه‌های خودشان را خلق کردند.
طریقی که باستانیان لباس‌های‌شان را درست می‌کردند و دلایل پوشیدن این لباس‌ها، اطلاعاتی غنی درباره تمدن‌ها، به خصوص در دوره‌ای که نوشتار هنوز وجود نداشته، در اختیار باستان‌شناسان می‌گذارد.
باستان‌شناسان دیگر نشان داده‌اند که محبوبیت شلوار با ظهور اسب‌سوار تطابق داشته است.
قسمت فاق شلوار مرد تورفان نیز شایان توجه است. درحالیکه سایر شلوار‌های باستانی کشف‌شده در آسیای مرکزی دو قطعه ساق شلوار را با فاقی مربعی‌شکل به هم وصل کرده بودند، در شلوار مرد تورفان، فاق در قسمت مرکز گشادتر از دو قسمت انتهایی است که نمونه‌های تولید‌شده مدرن بر اساس همین سبک نشان داد که این نوع دوخت برای اسب‌سواری شلوار راحت‌تری تولید می‌کرده است.
همان‌طور که فاق شلوار مرد تورفان درباره سبک زندگی او اطلاعاتی به ما می‌دهد، الگو‌های لباس می‌توانند درباره روابط اقتصادی و فرهنگی جامعه او به ما اطلاعات بدهند.
این تیم تحقیقاتی کشف کرد که تزئین تی-شکل روی قسمت زانوی شلوار را می‌توان روی گلدان‌های مفرغی چینی و سفال‌های صربستان و قزاقزستان هم مشاهده کرد.
این حقیقت که این الگو‌های کنجکاوانه همزمان در قسمت‌های آسیای مرکزی و شرقی پدید آمدند، درحالیکه به لحاظ جغرافیایی فاصله زیادی از هم داشتند، نشان می‌دهد که این مکان‌ها بیشتر از چیزی که ما فکر می‌کنیم با هم ارتباط داشته‌اند.
به طور منطقی، این امر با ورود اسب‌سوارانی از غرب اوراسیا، که با اسب‌هایی که اهلی کرده بودند، به آسیا وارد شدند، تطابق دارد و نشان می‌دهد که اسب‌سواری سفر بین مناطق دور از هم را در آن دوره آسان‌تر کرده بود.
الگوی دیگری که روی شلوار مرد تورفان وجود دارد، هرمی پلکانی است که شباهتی قوی با الگوی روی سفال‌های یافت شده در فرهنگ پتروفکا در آسیای مرکزی با قدمت ۳۹۰۰ تا ۳۷۵۰ سال دارد و البته در طرح‌های معماری جوامع آسیای جنوب غربی و خاورمیانه متعلق به ۴۰۰۰ سال قبل نیز دیده شده است.
به‌طور خلاصه، نخستین شلوار جهان نتیجه تبادلات فرهنگی و اقتصادی بین مردمی است که در برهه‌ای از تاریخ به سختی با هم تماس برقرار کرده بودند.
