باید برگردیم به بیش از دو سال قبل، تقریبا دو ماه قبل از اینکه در سال ۱۴۰۰ وزیر ارتباطات جدید معرفی شود، از اکوسیستم نوآوری و فناوری کشور خواستیم تا نظر خود را درباره اقدامات مهمی که وزیر ارتباطات بعدی باید انجام دهد بیان کنند. حالا بیشتر از دو سال از این خواسته‌ها گذشته و در سالگرد نشستن عیسی زارع پور روی صندلی وزارت ارتباطات، نگاهی به مهمترین خواسته‌های این مسئولین و مدیران داریم تا ببینیم در حال حاضر چه پاسخی به این خواسته داده شده است.
محمدجواد آذری جهرمی (وزیر سابق ارتباطات) : رفع انحصارها
یکی از تلاش‌هایی که در دولت قبل انجام شد، مقابله با انحصارگرایی در مخابرات و موظف کردن این شرکت به اعطای پورت‌های فیبرنوری به دیگر شرکت‌ها بود. این موضوع در دولت قبل در ظاهر عملی شد و در نهایت تا پایان فعالیت دولت قبل، اتفاق خاصی در این مورد نیفتاد. تلاش دولت برای مقابله با صدا و سیما نیز برای آزادسازی فرکانس‌های ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز برای توسعه اینترنت در کشور بی‌نتیجه ماند. جهرمی خواستار رفع انحصارها از وزیر ارتباطات جدید شد و تا امروز نیز عیسی زارع پور درست مانند وزرای قبلی ارتباطات، در تکاپوی حل این مساله است و در برخی موارد موفق بوده و در برخی موارد نه. به‌عنوان مثال حالا شرکت‌های مختلفی امکان ارائه فیبر نوری در استان‌های مختلف دارند و مجوز این موضوع را دریافت کردند و این کار فقط در انحصار شرکت مخابرات نیست اما همچنان اینترنت کشور به‌طور انحصاری در دست شرکت زیرساخت است و راه‌اندازی مرکز تبادل داده ixp که در اواخر دوران جهرمی ایجاد شد؛ تلاشی برای بهبود این موضوع نکرده است.
همچنین دولت چندی پیش مصوب کرد یک‌سوم درآمد خود از اپراتورهای مخابراتی را صرف توسعه ارتباطات مبتنی بر فیبرنوری می‌کند و تا امروز هم تفاهم‌نامه‌هایی برای عملیاتی شدن این طرح بزرگ به امضا رسیده است.
امیر ناظمی (رییس سابق سازمان فناوری اطلاعات)
رییس سابق سازمان فناوری اطلاعات در خواسته‌های خود از وزیر بعدی به «توسعه زیرساخت دسترسی مردم به اینترنت» اشاره کرده بود که زارع پور در سال اول ریاست خود ادعا دارد سرعت اینترنت را رشد داده ولی مساله‌ای که وجود دارد، کیفیت اینترنت و دریافت خدمات از این سرویس است که بنا به گفته کارشناسان و عموم مردم، مشکلات زیادی پیدا کرده است. این موضوع از نیم‌سال دوم ۱۴۰۱ بیشتر هم شده و همچنان ادامه دارد.
ناظمی در بخش دیگری از خواسته‌های خود به مساله امنیت سایبری و لزوم توجه به آن اشاره کرده بود که باید گفت طی چند سال اخیر، بیشترین حمله‌های سایبری به زیرساخت‌های کشور صورت گرفته و نهادهای مختلفی از جمله صدا و سیما و وزارت ارشاد و... مورد حمله هکرها قرار گرفته‌اند. تعداد این حملات به حدی بوده که اعلام شد برخی از اختلال‌های موجود در شبکه بخاطر این حملات سایبری است.
مهدی محمدی (دبیر ستاد اقتصاد دیجیتال، معاونت علمی و فناوری)
مهدی محمدی در خواسته‌های خود به دو مساله «افزایش پهنای باند» و «کمک به نفوذ فناوری ۵G» اشاره کرده بود. در حال حاضر گزارش‌های تایید نشده‌ای حکایت از این دارد که پهنای باند بین‌الملل در دولت جدید، افزایش کافی نداشته و یکی از دلایل اختلالات اینترنتی نیز همین موضوع است. دولت جدید از اعلام میزان پهنای باند بین‌الملل هم امتناع می‌کند و صرفا تآکید دارد که به‌اندازه کافی و بیشتر از نیاز کشور، پهنای باند بین‌الملل در دسترس است. برخی کارشناسان از موضوعی به نام مدیریت پهنای باند اسم می‌برند که در شبکه اینترنت کشور در جریان است و حتی شایعاتی مبنی بر عدم اجازه افزایش پهنای باند توسط مرکز ملی فضای مجازی منتشر شده که البته هیچ‌کدام رسمی نیستند.
از آنسو به نظر می‌رسد سرعت ماراتن رقابتی که بین اپراتورها برای ارائه خدمات نسل پنجم شبکه سیار در حال برگزاری بود و در سال ۹۹ و ۱۴۰۰ رونق بسیاری داشت، تا حدی کاسته شده است. اپراتورها در نیم سال ۱۴۰۱ با ضرر مالی همراه بودند و در حال حاضر هم با همین مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنند. اپراتوری مثل ایرانسل وارد حوزه فیبر نوری شده و خبرهای توسعه 5G خیلی کمتر از قبل شنیده می‌شود.
محمد صادق افراسیابی (معاون امور محتوایی مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی، وزارت ارشاد)
افراسیابی در در خواست خود به حل مساله VODها و چالش آنها اشاره کرده بود، موضوعی که به نظر می‌رسد در نهایت شخصا تصمیم به حل و فصل آن گرفته چرا که در حال حاضر به عنوان معاونت ساترا فعالیت می‌کند. وزیر ارتباطات در زمینه موضوع ساترا و مشکلات آن با VODها اظهار نظر خاصی نداشته و به نظر می‌رسد حل این مشکل را به وزارت ارشاد واگذار کرده باشد. ساترا در حال حاضر کنترل کامل صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی را به‌طور کامل گرفته است.
حمید محمدی (مدیرعامل دیجی‌کالا)
بسترسازی برای ایجاد کانالهای جدید تامین مالی و رفع موانع در آن از خواسته‌های مدیرعامل بزرگترین فروشگاه اینترنتی ایران از وزیر جدید بوده است؛ موضوعی که هنوز اقدام خاصی برای آن صورت نگرفته است. وزارت ارتباطات در دولت قبلی سرمایه‌گذاری‌هایی را شخصا روی برخی پروژه‌ها انجام می‌داد و در سال گذشته نیز خود وزارت ارتباطات بر مبنای گزارشی که به دولت اعطا کرده، ۱۴ هزار میلیارد ریال تسهیلات در راستای اشتغالزایی و توسعه کسب و کار اعطا کرده است. با این وجود ایجاد کانالهای جدید تامین مالی مفهومی بیشتر از پرداخت تسهیلات دارد و باید گفت تعاملاتی برای ایجاد کانالهای جدید تامین مالی به منظور حضور سرمایه گذاران خارجی و داخلی صورت نگرفته اما حضور تپسی در بورس که در دولت زارع پور رخ داده، از آن مواردی است که می‌تواند راهگشای بزرگی برای سایر استارتاپ‌ها و حضور آنها در بورس باشد. هرچند هنوز استارتاپ دیگری وارد بورس نشده است.
محمد خلج (مدیرعامل اسنپ)
مدیرعامل اسنپ نیز در خواسته‌های خود از وزیر ارتباطات جدید اعلام کرده بود حمایت از اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی باید در دستور کار این دولت قرار بگیرد؛ موضوعی که به نظر می‌رسد به هیچ وجه در دستور کاری وزارت ارتباطات قرار ندارد و حل مشکلات آن به طور تمام و کمال به اتاق بازرگانی سپرده شده است. وضعیت اتحادیه کسب و کارهای مجازی در حال حاضر وضعیتی بحرانی است و مشخص نیست دقیقا چه کاری انجام می‌دهد. در حال حاضر مینا مهرنوش ریاست این اتحادیه را برعهده دارد اما این اتحادیه عملا مدت‌هاست که به خاموشی گراییده است. به‌نظر می‌رسد به جای این اتحادیه، بازیگران اکوسیستم استارتاپی کشور در انجمن تجارت الکترونیک تهران فعالیت خود را به طور مضاعف شروع کردند و در تعامل با وزارت ارتباطات هستند.
میلاد منشی‌پور (مدیرعامل تپسی)
میلاد منشی پور از وزیر ارتباطات خواسته بود که امکان استفاده از ظرفیت بازار بورس و سرمایه را برای استارت‌آپ‌ها فراهم شود و این اتفاق طی دو سال گذشته رخ داد و سد ورود استارتاپ‌ها به بورس شکسته شد. تپسی در حال حاضر در تابلوی دوم فرابورس قرار دارد اما همچنان سایر تیم‌ها در پشت درهای بورس باقی ماندند و مواردی مانند دیجی‌کالا که علاقه‌مند به‌حضوردر بورس هستند در مصاحبه‌های خود گفتند که نمی‌دانند دلیل عدم قبول شدنشان در بورس دقیقا چیست.
نیما قاضی (هم‌بنیان‌گذارعلی بابا)
نیما قاضی از وزیر ارتباطات خواسته بود که «پایداری شبکه و زیرساخت‌ها» را فراهم کند. کیفیت اینترنت و ثبات شبکه در طول یک سال گذشته با بحران‌های زیادی رو به رو بوده که گزارش ابر آروان شرح کاملی از این وضعیت دارد. بر اساس این گزارش وضعیت شبکه اینترنت در کشور بدون اختلال نبوده و تقریبا ۶ ماه اختلال کامل در طول سال ۱۴۰۰ رخ داده است. عوامل متعددی نظیر آتش سوزی‌ها در حوضچه‌های مخابراتی و رفتن برق و... از سوی وزارت ارتباطات برای برخی از این اختلال‌ها اعلام شده اما در نهایت در مرداد ماه ۱۴۰۱ گفته شد که ممکن است منشا برخی از این مشکلات از داخل باشد و وزارت ارتباطات پیگیر این موضوع است.
بعد از این ماه اما کشور وارد بحران جدیدی از مشکلات اینترنتی شد و نیما قاضی که ریاست انجم تجارت الکترونیک تهران را هم بر عهده دارد با کمک سایر اعضای انجمن گزارشی تفصیلی از وضعیت شبکه را منتشر ساخت؛ گزارشی که مورد توجه وزارت ارتباطات قرار گرفت و باعث برگزاری جلسه‌ای درباره بررسی آن شد. درحال حاضر مشکلات اینترنت کشور کماکان ادامه دارد اما بنا به گفته خود قاضی، برخی از مشکلات آن برطرف شده است.
محمدجواد شکوری مقدم مدیرعامل هلدینگ صباایده (آپارات و فیلیمو)
توسعه شبکه ثابت کشور و توسعه شبکه فیبر از درخواست‌های محمد جواد شکوری مقدم بوده که وزیر ارتباطات در راستای آن تلاش‌های زیادی کرده، تلاش‌هایی که شاید با اهداف اولیه این وزارتخانه همخوانی نداشته باشد اما به نظر می‌رسد که زارع پور توجه ویژه‌ای به توسعه شبکه ثابت اینترنت در کشور دارد و در همین راستا نیز اجازه افزایش قیمت‌ها در این سرویس را به شرکت‌های ارائه کننده صادر کرد تا بتوانند به رشد بیشتری برسند. همچنین اعطای نزدیک به دو میلیون پورت فیبر نوری طی همین یک سال به خانوارها از جمله اقداماتی بوده که وزارت ارتباطات در سال اخیر انجام داده است.
پویا پیرحسینلو (هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل ابر آروان)
اولویت باید ایجاد «فضای باز ارتباطی» و بازگرداندن «اعتماد عمومی مردم» باشد. این خواسته پیرحسینلو از وزیر ارتباطات بوده که به نظر می‌رسد چندان محقق نشده است. کاهش فیلترینگی در طول این یک سال اخیر رخ نداده و فیلترینگ دو شبکه اجتماعی محبوب اینستاگرام و واتساپ کاری کرد معنای فضای باز ارتباطی از بین برود. در مورد بازگشت اعتماد عمومی مردم نیز باید گفت که گزارش‌های چندان شفافی از این وزارتخانه به دست مردم نمی‌رسد و وزیر ارتباطات در مورد بسیاری از مشکلات کاربران سکوت می‌کند و یا مسئول رسیدگی به آن را سایر نهادها می‌داند. دیر تایید کردن وجود اختلالات در شبکه اینترنت، اعلام نشدن کشور سازنده ماهواره خیام در وهله اول، پاک شدن گزارش‌های وزارت ارتباطات از پرتال رسمی این وزارتخانه، عدم پذیرش مشکلات شبکه اینترنت در وهله اول در سال ۱۴۰۱ و... از جمله مواردی بوده که طی دوسال اخیر، وزارت ارتباطات در آنها چندان درست عمل نکرده و به نظر می‌رسد این اطلاع رسانی‌ها باید شفاف‌تر و صریح‌تر صورت بگیرد.
سعید خوشبخت (مدیرعامل اریاتک)
«رفع فیلترینگ» خواسته سعید خوشبخت از وزارت ارتباطات بوده، موضوعی که توجه چندانی به آن از سوی عیسی زارع پور صورت نگرفته است. به نظر می‌رسد وزیر ارتباطات دولت سیزدهم علاقه‌ای به رفع فیلترینگ برخی شبکه‌های اجتماعی ندارد و اخیرا اکانت رسمی خود در شبکه اینستاگرامرا نیز برای همیشه حذف کرد و تمام تلاش خود را به رشد پیام‌رسان‌های بومی معطوف کرده است. در طول دو سال اخیر نیز نه تنها فیلترینگ در شبکه کاهش نداشته بلکه بیشتر هم شده و برخی شبکه‌های اجتماعی نظیر توییچ که پیش‌تر به فیلترینگ موقت دچار شده بودند، در حال حاضر دچار فیلترینگ دائمی شده‌اند و اینستاگرام و واتساپ و حتی گوگل‌پلی هم فیلتر شدند.
هر چند زارع پور در اوایل فعالیت خود یک مصاحبه تلویزیونی تاکید کرده بود به دنبال مسدودسازی نیستیم اما فضای مجازی باید نظام‌مند شود و به‌نظر می‌رسد در سال ۱۴۰۱ عملا این اتفاق افتاد؛ هرچند زارع‌پور بارها گفته تصمیم فیلترینگ بر عهده او نبوده است. در نهایت باید گفت که اگر مسدودسازی جدید هم از سوی خود وزارت ارتباطات رخ نداده باشد، آزادسازی خاصی هم رخ نداده است.
محمدرضا آقایا (مدیرعامل باسلام)
مدیرعامل با سلام خواستار توسعه خدمات پستی شده و یکی از مواردی که عیسی زارع پور از روزهای اول دوران وزارتش پیگیر شده، بهبود این خدمات پستی بوده است. بزرگترین سیستم سورتینگ هوشمند پست کشور نیز در دوران زارع پور افتتاح شد و به نظر می‌رسد بهبود خدمات پستی نیز همچنان ادامه دارد و این شرکت دولتی مراکز نوآوری نیز راه‌اندازی کرده تا با شرکت‌های دانش‌بنیان وارد همکاری شود. آمارهای رسمی حکایت از این دارد که خدمات پستی رشد کرده و بیش از ۳۵۰ میلیون بسته پستی در یک سال گذشته توسط پست جابجا شده است.
البته ناگفته نماند در طول سال‌های اخیر با انتشار تصاویری از شرکت‌های خصوصی و خود شرکت دولتی پست و نحوه جابجایی مرسولات، انتقادات تندی به نحوه لجستیک کالاها در شبکه پستی کشور وارد شده است که مشخص نشد رسیدگی به آنها چگونه پیش رفت.
جواد عامل (مدیرعامل نقشه و مسیریاب نشان)
جواد عامل به مساله راه‌اندازی بحث رقابت آزاد در اکوسیستم نوآورانه کشور اشاره و خواستار تحقق این موضوع شده بود. عیسی زارع پور این موضوع را در مبحث قیمت‌گذاری اینترنت و شرکت‌های ارائه دهنده اینترنت اجرایی کرده است، هرچند برخی از کارشناسان بر این باور هستند که موضوع رقابت آزاد در این بخش در کشوری که دچار تورم اقتصادی شدیدی است، چندان صحیح نیست. زارع پور اما در مورد بازنویسی قوانین تجارت الکترونیکی و و ایجاد فضای رقابت آزاد و عادلانه در اکوسیستم استارتاپی کشور چندان فعالیتی نداشته و سیاست‌های خود در این مورد را نیز ابلاغ نکرده است.
حسین اسلامی (رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران)
اسلامی خواستار ایجاد یک معاونت در تمامی وزارتخانه‌ها برای حوزه فاوا شده بود، بحثی که البته اجرایی شدن آن تنها به دستان وزارت ارتباطات ممکن نیست و یک همت ملی و همکاری نهادهایی چون مجلس و سایر کابینه دولت سیزدهم را می‌طلبد. زارع پور در دورانی که تاکنون وزیر ارتباطات بوده سعی کرده با ایجاد برخی کارگروه‌ها، تعاملات خوبی با دیگر وزارتخانه‌ها داشته باشد اما قوانین کشوری مانعی سخت برای ایجاد معاونت فاوا در همه نهادهای دولتی هستند.
حسن هاشمی (رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای خراسان رضوی)
فراهم کردن بستری برای تعامل و همسو بودن بخش خصوصی و دولتی از خواسته‌های حسن هاشمی بوده و در طول دو سال گذشته، وزارت ارتباطات سعی داشته با بخش خصوصی در ارتباط باشد هرچند جلسات و ارتباطاتی که داشته عموما به‌طور عمومی اعلام نشدند. استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی همواره در صحبت‌های خود وزیر و معاونین او بوده اما تا امروز خبر خاصی در مورد این همکاری‌ها منتشر نشده است. زارع پور جلساتی با استارتاپ‌ها و یا شرکت‌های ارائه دهنده اینترنت داشته اما خروجی آنها موضوعیت خاصی پیدا نکرده است و به نظر می‌رسد تمرکز روی این بخش لااقل در سال اول زمامداری او، در اولویت بالایی نبوده است. مشکلات استارتاپ‌ها در سال ۱۴۰۱ نیز از جمله مواردی بود که وزارت ارتباطات برای آن جلساتی داشت و صدای بخش خصوصی را شنید اما به‌نظر نمی‌رسد برای حل این مشکلات کارهای اساسی کرده باشد.
عادل طالبی (دبیر انجمن صنفی کارفرمایی کسب‌وکارهای اینترنتی)
طالبی از وزیر ارتباطات خواسته بود که جلوی طرح‌ها و تصمیمات عجیب مجلس شورای اسلامی درباره فضای مجازی گرفته شود. عیسی زارع پور واکنش‌هایی در برابر برخی طرح‌های مجلس نظیر طرح صیانت داشته و ادعا کرده بود که نسخه پیشنهادی وزارت ارتباطات به مجلس ارائه شده است. هرچند در حال حاضر طرح صیانت تقریبا به فراموشی سپرده شده است چرا که عملا اجرا شده است. در حال حاضر طرح‌های دیگری نیز از سوی مجلس برای بخش‌های مختلف فضای مجازی ارائه شده که با واکنش خاصی از سوی وزارت ارتباطات مواجه نشده است. طرح‌هایی مانند رمزریال مجازی و یا مبحث تبلیغات در فضای مجازی و... که همگی منتقدین فراوانی دارند و وزارت ارتباطات واکنش خاصی نسبت به آنها نداشته است.
امیر اسحاقی (دبیر سابق انجمن واردکنندگان موبایل)
برنامه‌ریزی برای تأمین بازار از خواسته‌های اصلی انجمن واردکنندگان موبایل بوده که مورد توجه وزارت ارتباطات قرار نگرفته است. به نظر می‌رسد که عیسی زارع پور ترجیح داده وضعیت بازار موبایل و مشکلات آن به دست سایر نهادها از جمله وزارت صمت برطرف شود و برخلاف دیدگاه دولت قبلی، قصد ورود به چالش‌های بازار موبایل و طرح افق و مسائلی از این قبیل را ندارد. انجمن واردکنندگان موبایل حالا مدیریت جدیدی دارد اما در کل همانطور که گفته شد تعامل با این نهاد به‌طور کلی از برنامه‌های وزارت ارتباطات حذلف شده است.
مصطفی امیری (مدیرعامل زرین پال)
او مهمترین مطالبات خود از وزیر بعدی را کمک برای بیشتر و بیشتر باز شدن فضا برای کار کردن عنوان کرده بود. حل بحث انحصار در پهنای باند خارجی هم از دیگر خواسته‌های امیری بود، اما همچنان شرکت ارتباطات زیرساخت به صورت انحصاری در این زمینه عمل می‌کند.
وحید رحیمیان (مدیرعامل مایکت)
مهمترین خواسته او اولویت دادن به استارتاپ‌های داخلی در بحث‌های حمایتی نسبت به استارتاپ‌های خارجی بود: «در بخش بازی‌سازی و استورهای اپلیکیشن‌ها، گاهی محدودیت‌ها برای نمونه‌های داخلی حتی از نمونه‌های خارجی هم بیشترند.»
همچنین ایجاد یک دیتاسنتر خوب و قدرتمند از سوی وزارت ارتباطات که بتواند کمک‌کننده استارتاپ‌ها در توسعه کارهایشان باشد به نظر رحیمیان ضروری بود.
در حال حاضر گوگل پلی فیلتر است و بارها درخواست حذف اپلیکیشن به استورهای ایرانی داده شده است. اینستاگرام، واتساپ و تردز از جمله این موارد هستند.
مهدی انجیدنی (مدیرعامل پیام‌رسان گپ و ویراستی)
انجیدنی نیاز به دیتاسنترهای قدرتمند که برق خود را از چندین منبع تأمین کنند را از اصلی‌ترین خواست‌های خود عنوان کرده و خطر آن را نیز جدی دانسته بود. با این حال طی یک سال گذشته شاهد قطع برق دیتاسنترها و اختلال‌های بسیاری برای پلتفرم‌های ایرانی بودیم. حتی دیتاسنترهای وزارت ارتباطات که پیام‌رسان‌های داخلی از آنها استفاده می‌کنند نیز در سال جدید به مشکل خورد و برای چندساعتی برخی از پیام‌رسان‌ها با اختلال جدی مواجه شدند.
امیرعلی خیراندیش (مدیرعامل موتور جستجوی پارسی‌جو)
او دو سال پیش انتظار داشت تا استراتژی دولت روی مسائل زیرساختی از جمله موتورهای جستجو و پیام‌رسان‌ها راهبردی مشخص باشد و در طول زمان تغییری نکند.
طی یک سال گذشته و پس از فیلتر اینستاگرام و واتساپ، زارع‌پور بسیار تلاش کرده است تا وزرا و مسئولان مختلف دولت را به ویراستی بیاورد. بی‌راه نیست اگر بگوییم وزیر ارتباطات سفیر تبلیغاتی ویراستی در دولت سیزدهم است.
مهدی عبادی (مدیرعامل وندار)
به گفته عبادی، امروز در کشورهای مدرن دنیا مرز همه صنایع دارد از بین می‌رود و دلیل اصلی آن، فناوری است. او، وزیر ارتباطات را مهمترین فرد تأثیرگذار در حوزه فناوری دانسته که می‌تواند به از بین رفتن این مرزها کمک کند.
«مشکل این مرزها این است که رگولاتوری‌ها را در حوزه خودش محافظه‌کار نگه می‌دارد، و این محافظه‌کاری با نوآوری مغایرت دارد. اگر رگولاتوری‌ها در هم ادغام شوند، که در دنیا هم این اتفاق در حال افتادن است، احتمالاً سرعت رشد نوآوری بیشتر می‌شود.»
به نظر عبادی در کشور، این وظیفه بر عهده وزیر ارتباطات است و او امیدوار بود وزیر بعدی به این موضوع توجه داشته باشد.
اما به نظر می‌رسد آنچه که رخ داده برخلاف انتظار عبادی باشد. سه ماه پس از روی کارآمدن زارع‌پور، اینماد برای ارائه درگاه پرداخت اجباری شد و پرداخت‌یارها در این دو سال با موانع بسیاری روبه رو بودند.
