شاید تا چند روز دیگر تخم مرغ نداشته باشیم؛ این جمله بیشتر مغازه داران در طی هفته اخیر است. رصد بازار نشان می‌دهد در چند روز اخیر، قیمت تخم مرغ رشد شدیدی را تجربه کرده است. نرخ‌های فعلی رایج در بازار، رقم واحدی نبوده و در برخی مناطق دیده شده یک شانه ۳۰ عددی تخم مرغ تا مرز ۱۶۰ هزار تومان نیز فروخته شده است. این اتفاق در حالیست که براساس نرخ‌های مصوب، به نظر می‌رسید هر شانه ۳۰ عددی باید با رقمی حداکثر ۱۱۰ هزار تومان به عرضه می‌رسید.
نرخ مصوب اعلام شده از سوی ستاد تنظیم بازار، به ازای هر کیلو تخم مرغ ۴۷ هزار و ۳۰۰ تومان است. با این حال براساس اظهارات رئیس هیئت مدیره اتحادیه مرغداران میهن، هر کیلو تخم مرغ درب واحد‌های تولیدی ۳۶ هزار تومان فروخته می‌شود که این تفاوت نشان از ضرردهی فعالان این صنعت دارد. مرغداران بر این باورند به دلیل استفاده کمتر مردم در نیمه نخست سال از محصولات پروتئینی مانند مرغ و تخم مرغ، قیمت این کالا‌ها به طور متوسط پایین‌تر از زمان‌های دیگر سال است.
با وجود پایین اعلام شدن قیمت فروش تخم مرغ و گلایه فعالان از زیان‌دهی، بازار تخم مرغ در نیمه نخست سال جاری روی ثبات به خود ندید و همواره این کالا در بازار به قیمت‌هایی بسیار گران‌تر به مردم عرضه شد. در این مدت هیچ نهاد ناظری به مسئله گران‌فروشی تخم مرغ ورود نکرده و مردم ناچار به تحمل و پرداخت این گرانی‌ها بودند.
«بگذارید مردم نان و تخم مرغ شان را بخورند»؛ سعید ۴۷ ساله، کارمند آموزش و پرورش یکی از مردم همین شهر است که برای خرید تخم مرغ شانه‌ای ۹۰ هزار تومان راهی میدان تره بار محله زندگی خود (تهران پارس) شد، اما با قیمت عجیب و تغییر یک شبه این محصول پُر تقاضا و پروتئینی مواجه شد؛ ۱۵۷ هزار تومان برای هر شانه تخم مرغ!
این کارمند با تأکید بر اینکه چرا دولت دست از سر ما بر نمی‌دارد و نمی‌گذارد به حال خود زندگی کنیم ادامه داد: دولت مگر حقوق من کارمند را بالا برده که امروز اجازه گرانی بیش از ۶۰- ۷۰ هزار تومان هر شانه تخم مرغ را به تولیدکننده، توزیع کننده و فروشنده داده است. دیگر با این گرانی‌های ناتمام مواد غذایی جان به لب رسیده ایم. دولت اگر می‌خواهد هر جبرانی را برای کسری‌های بودجه‌ای خود، تحریم‌ها و یا هر اندیشه‌ای که بر سر دارد، آن را یکجا اجرا کند و تیر خلاص را به مردم بزند!
از اواخر مرداد ماه سال جاری، شیب صعودی قیمت تخم‌مرغ، سرعتی بیشتر به خود گرفت. در این مدت هیچ یک از فعالان، افزایش نرخ تخم‌مرغ را گران‌فروشی عنوان نکردند. آن‌ها بر این باور بودند که مصرف رو به افزایش تخم‌مرغ از سوی مصرف‌کنندگان، مجال را برای تولیدکنندگان باز کرده تا نرخ‌های فروش خود را به قیمت مصوب نزدیک‌تر کنند. با این تفسیر، گران‌فروشی رخ نداده که از دولت خواهان پیگیری آن و متهم کردن تولیدکننده باشیم. با این وجود تفاوت میان نرخ مصوب تا قیمت بازار آزاد، بیش از ۳۰ هزار تومان به ازای هر کیلو است.
مرغداران این تفاوت و گرانی در بازار را ناشی از ایرادات عرضه در بازار می‌دانند. به بیانی دیگر چاله تنظیم‌گری بازار، در این‌باره بسیار عمیق بوده و معلوم نیست که از درب کارخانه تا بازار مصرف، تخم‌مرغ دست به دست میان چه افرادی می‌شود. حال هر شانه ۳۰ عددی تخم مرغ، حدود دو کیلو گرم وزن دارد و تا ۱۶۰ هزار تومان در مغازه‌ها به فروش می‌رسد.
بدیهی است که در روند تولید تا توزیع، حلقه‌های وابسته حضور داشته و باید هزینه‌هایی همچون حمل‌ونقل و سود مغازه‌داران را در نظر گرفت. اما فاصله ۳۰ هزار تومانی در هر کیلو تخم مرغ، رقمی قابل توجه است. اگر حساب و کتاب فعلی را با قیمت‌های واقعی که درب کارخانه‌ها به فروش می‌رسد در نظر بگیریم، این اختلاف قیمت به بیش از ۴۰ هزار تومان در هر کیلو خواهد رسید.
یکی از هزینه‌های اصلی مرغداران و پرورش‌دهندگان مرغ‌های گوشتی و تخم‌گذار، تامین نهاده‌های آن‌هاست. بخش عمده‌ای از نهاده‌ها همواره وارداتی بوده و مسائلی همچون تخصیص ارز به واردات، نرخ جهانی نهاده، سرعت ترخیص بار و مواردی از این قبیل، نه‌تن‌ها بر تولید بلکه بر توزیع و نرخ نهایی تولیدات این حوزه اثرگذار است. مرغداران مسائل مربوط به کمبود نقدینگی در گردش را به عنوان یکی دیگر از چالش‌های خود دانسته و بر این باورند هزینه تولید هر کیلو تخم مرغ، حدود ۵۳ هزار تومان است؛ یعنی قیمتی بالاتر از نرخ مصوب دولتی.
با این تفاسیر، به نظر می‌رسد رشد قیمت تخم مرغ همچنان ادامه‌دار باشد و به بهانه رسیدن نرخ کالا به قیمت واقعی خود، هیچ نهادی جلوی آن را نگیرد. تولیدکننده باید با نرخی مناسب کالای خود را به فروش برساند و در این مسئله شکی نیست.
اما نکته اساسی اینجاست بار گرانی‌های مستمر بر دوش مصرف‌کننده است و هیچ نهادی طرفدار او نیست. در این میان سود واسطان، دلالان و افرادی که از آب گل‌آلود کمبود اقلام در بازار ماهی می‌گیرند، به عنوان حلقه‌های حاضر و حذف نشدنی چرخه توزیع پابرجاست. در شرایطی که تولیدکننده و مصرف‌کننده در حال پرداخت زیان هستند، واسطان درآمد‌های ثابت و کلان خود را دارند.
زمانی که از ایراد در نظام توزیع کالا صحبت می‌کنیم، به طور دقیق منظور مسائل و نمونه‌های اینچنینی است. نه‌تن‌ها در بازار مرغ و تخم‌مرغ، بلکه در بسیاری از بازار‌های کالایی، مسیر توزیع و حلقه‌های وابسته به آن مشخص نیست. تنها اثر حاضر این بخش، گرانی و استمرار تورم جدی در بازار‌های کالایی به‌ویژه اقلام اساسی است.
اگر دولت بخواهد همچنان به سکوت خود درباره وضعیت مرغ و تخم‌مرغ ادامه داده و به بهانه رسیدن نرخ‌های بازار به قیمت‌های واقعی، جلوی تورم و رشد قیمت را نگیرد، بدون شک این کالا‌ها به طور کامل از سفره مردم حذف خواهد شد.
منبع: اقتصاد 24
