نشانه‌‌‌های تبادل زندانیان بین ایران و آمریکا در آستانه سالگرد نا‌آرامی‌‌‌های داخلی در این کشور در حال افزایش است. لورا روزن روزنامه نگار آمریکایی در پایگاه اینترنتی دیپلماتیک نوشت: به نظر می‌رسد توافق آزادی زندانیان بین ایران و آمریکا در اوایل هفته آینده، یعنی زمانی که ابراهیم رئیسی، رئیسجمهور ایران برای شرکت در نشست افتتاحیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک خواهد بود، انجام شود.
وزارت امور خارجه آمریکا از ارائه تاریخ دقیق زمان خروج پنج ایرانی آمریکایی، از جمله دو بازرگان یعنی سیامک نمازی ۵۱ ساله و عماد شرقی ۵۹ ساله و مراد طاهباز، تاجر انگلیسی الاصل و فعال محیط‌زیست ۶۷ ساله، خودداری کرده است. این پنج زندانی آمریکایی ماه گذشته طی یک توافق موقت از زندان اوین آزاد شده و در حصر خانگی قرار گرفتند؛ آنها طی این توافق تا زمان آزادی به یک هتل منتقل شدند.
به گزارش دنیای اقتصاد، متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در نشست مطبوعاتی روز دوشنبه (۱۱ سپتامبر) در پاسخ به سوالی درباره پیشرفت در مورد تبادل زندانیان با ایران به خبرنگاران گفت: «من می‌‌‌گویم این روندی است که ادامه دارد.»میلر گفت: «ما به کار خود برای آزادی کامل شهروندان آمریکایی که در ایران بازداشت شده‌‌‌اند و اکنون به حبس خانگی منتقل شده‌‌‌اند، ادامه می‌‌‌دهیم. من مساله جدیدتری برای اظهارنظر نهایی ندارم.» خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی از این تحول بر اساس مدارکی که به آن دست یافته، نوشت که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده، هفته گذشته مجوز معافیت تحریم بانک‌‌‌های بین‌المللی را برای انتقال ۶ میلیارد دلار از سرمایه ایران در کره‌جنوبی به قطر به عنوان بخشی از قرارداد مبادله زندانیان که قبلا اعلام شده بود، صادر کرده، اما این تصمیم روز دوشنبه، ۲۰ شهریورماه، به اطلاع کنگره آمریکا رسیده است.
این خبرگزاری آمریکایی خبر داده به‌‌‌عنوان بخشی از توافق، دولت بایدن موافقت کرده تا پنج شهروند ایرانی که در آمریکا زندانی بودند، آزاد شوند. آسوشیتدپرس همچنین خبر داده به اطلاعاتی دست یافته که بر اساس آن، «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه آمریکا معافیت تحریمی را اواخر هفته گذشته و یک ماه پس از اینکه مقام‌‌‌های ایرانی و آمریکایی بر سر این موضوع به توافق رسیدند، امضا کرده بود اما کنگره تا روز دوشنبه از این تصمیم مطلع نشده بود. مفاد کلی توافق پیش از این اعلام شده بود و انتظار می‌‌‌رفت معافیت تحریمی بر این اساس اعلام شود اما در این اطلاعیه، برای اولین بار بود که دولت آمریکا خبر داد پنج زندانی ایرانی را بر اساس توافق با تهران آزاد می‌‌‌کند؛ با این حال نام این زندانیان اعلام نشده است. این معافیت تحریمی به معنای آن است که بانک‌‌‌های مستقر در اروپا، منطقه غرب آسیا و همچنین آسیا برای انتقال دارایی‌‌‌های مسدود شده ایران از کره‌جنوبی به بانک مرکزی قطر، درگیر تحریم‌‌‌های آمریکا نخواهند شد؛ دارایی‌‌‌هایی که به‌‌‌منظور «خرید کالاهای بشردوستانه» برای ایران نگهداری خواهد شد.
انتقال ۶ میلیارد دلار از دارایی‌‌‌های ایران، بخش حیاتی در توافق تبادل زندانیان بود که بر این اساس، ماه گذشته چهار نفر از پنج زندانی آمریکایی از زندان‌‌‌های ایران به حبس خانگی رفتند. پنجمین زندانی نیز در حال حاضر در حبس خانگی است.
پیش از این، خبرگزاری رویترز نوشته بود همزمان با انتقال ۶ میلیارد دلار از پول‌‌‌های آزاد شده ایران از بانک‌‌‌های کره‌جنوبی به قطر تا هفته بعد، فرآیند هماهنگی برای خروج پنج نفر از زندان در ایران که اکنون در حبس خانگی به سر می‌‌‌برند و بازگشت پنج زندانی ایرانی از آمریکا به ایران آغاز خواهد شد. یک منبع آگاه در این خصوص گفت: «در صورتی که همه چیز طبق برنامه پیش برود، انتظار می‌رود انتقال پول ایران به بانک‌‌‌های قطر در اوایل هفته آینده به پایان برسد.»
آسوشیتدپرس می‌‌‌گوید به دلیل تحریم‌‌‌های متعدد آمریکا علیه بانک‌‌‌های خارجی که با ایران تعامل می‌‌‌کنند، چند بانک اروپایی از مشارکت در این انتقال سر باز زدند و این معافیت تحریمی که از سوی وزارت خارجه آمریکا صادر شده است، با هدف کاهش نگرانی‌‌‌های این بانک‌‌‌ها درباره هرگونه خطر مواجه‌‌‌شدن با تحریم‌‌‌های واشنگتن است. افراد مطلع در روند مذاکرات به آسوشیتدپرس گفته‌‌‌اند که انتظار دارند این زندانیان اوایل هفته آینده آزاد شوند. بلینکن درباره این معافیت تحریمی نوشته است: «به‌‌‌منظور تسهیل آزادی آنها، ایالات متحده متعهد شده است تا پنج شهروند ایرانی که در ایالات متحده حضور دارند را آزاد کند و اجازه انتقال تقریبا ۶ میلیارد دلار از وجوه مسدود شده ایران در کره جنوبی به حساب‌‌‌های محدودشده در قطر، جایی که این وجوه تنها برای تجارت بشردوستانه در دسترس است، صادر کند.» طبق اعلام وزیر امور خارجه آمریکا، این معافیت تحریمی شامل بانک‌‌‌ها و دیگر موسسات مالی در کره‌جنوبی، آلمان، ایرلند، قطر و سوئیس می‌شود. بلینکن نوشته است: «معافیت‌‌‌های تحریمی شامل تراکنش‌‌‌های نهادهایی مانند شرکت ملی نفت ایران و همچنین بانک مرکزی ایران می‌شود که قبلا مشمول جریمه شده‌‌‌اند تا وجوه مسدود شده از حساب‌‌‌های کره جنوبی به حساب‌‌‌های سوئیس و آلمان و پس از آن به حساب‌‌‌های قطر منتقل شود و از آنها برای تراکنش‌‌‌های بشردوستانه مطابق با دستورالعمل‌‌‌های کتبی دولت ایالات متحده استفاده شود.» ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روز دوشنبه و در کنفرانس خبری هفتگی با خبرنگاران گفت: «موضوع رفع انسداد از دارایی‌‌‌های مالی ایران و موضوع تبادل زندانیان دو موضوع جدا از هم هستند و ماهیت آنها متفاوت است. در موضوع تبادل زندانیان همواره اعلام کرده‌‌‌ایم که با توجه به ماهیت انسانی موضوع، آمادگی داریم بحث تبادل زندانیان را انجام دهیم و این موضوع مدت‌‌‌ها قبل می‌توانست رخ دهد اگر طرف آمریکایی همکاری می‌‌‌کرد و این را به موضوعات دیگر از جمله برجام ارتباط نمی‌‌‌داد.»
این دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران همچنین در مورد نحوه مصرف این دارایی‌‌‌ها توسط ایران نیز گفت: «جمهوری اسلامی ایران با این دارایی‌‌‌ها و منابع مالی رفع انسداد شده، می‌تواند تمامی کالاهای غیرتحریمی را خریداری کرده و از آن به صورت کامل استفاده کند. این مبتنی بر تفاهم صورت گرفته است و هیچ ارتباطی با موضوعات دیگری تحت عنوان غذا و دارو ندارد و اظهارات رسانه‌‌‌ای از این دست فاقد هرگونه ارزش است.»
در یکی دیگر از نشانه‌‌‌های مبادله زندانیان که قبلا اعلام شده ممکن است قریب‌‌‌الوقوع باشد، گزارش‌‌‌هایی به نقل از مقامات ایران تصریح کرده‌‌‌اند که ایالات متحده نیز قرار است پنج زندانی ایرانی و دوتابعیتی‌‌‌های ایرانی را که در زندان‌‌‌های آمریکا هستند در چارچوب توافق تازه‌‌‌اش با جمهوری اسلامی آزاد کند. این افراد عمدتا به دلیل نقض قوانین کنترل صادرات و ثبت لابی‌‌‌گری در آمریکا زندانی شده‌‌‌اند. این افراد عبارتند از کاوه افراسیابی، کارشناس علوم سیاسی؛ مهرداد معین انصاری که قبلا مقیم دبی بود؛ کامبیز عطار کاشانی؛ رضا سرهنگ‌پور دارای ملیت ایرانی ساکن مونترال کانادا، نگار مرتضوی روزنامه نگار و امین حسن‌زاده.
مراحل نهایی تبادل زندانیان
همزمان سفیر ایران در قطر اعلام کرد تهران و واشنگتن در مراحل نهایی اجرای توافق تبادل زندانیان هستند. حمید‌رضا دهقانی در ادامه دیدارهای خداحافظی خود با مقامات قطر، با «محمد الخلیفی» وزیر مشاور در وزارت خارجه قطر دیدار و رایزنی کرد. او در ارتباط با این دیدار در صفحه اجتماعی ایکس نوشت: «با مرور اقدامات انجام‌‌‌شده و گام‌‌‌های پیش‌‌‌رو، از نقش ایشان در پیشبرد روابط دوجانبه و به‌‌‌ویژه در مورد توافق تبادل که در مراحل نهایی اجرای آن هستیم، تقدیر و تشکر کردم.»
واکنش جمهوری‌خواهان
این در حالی است که تصمیم جو بایدن، رئیسجمهور آمریکا برای صدور معافیت تحریمی جهت انتقال پول‌‌‌های آزادشده ایران از بانک‌‌‌های کره جنوبی به قطر با واکنش تند جمهوری‌خواهان آمریکا در شبکه اجتماعی ایکس مواجه شد که در ادامه به مواردی از آنها اشاره می‌شود.
به گزارش «ایسنا»، مایک فلود، عضو مجلس نمایندگان آمریکا، با اتهام‌‌‌زنی به ایران، در صفحه کاربری‌‌‌اش نوشت: «دژاوو: اوباما در توافق شکست‌‌‌خورده‌‌‌اش ۷/ ۱میلیارد دلار پول به ایران داد. حالا بایدن ۶ میلیارد دلار را آزاد می‌‌‌کند. کنگره آمریکا، ایران را از سال ۱۹۸۴ یک کشور حامی تروریسم محسوب می‌‌‌کند. پول در اینجا حسن‌‌‌نیت نمی‌‌‌خرد.» او در ادامه مدعی شد: «تحویل پول نقد بیشتر به ایران موجب قدرت بخشیدن به یکی از بزرگ‌ترین دشمنان آمریکا خواهد شد. همه ما از این موضوع در بیست‌‌‌ودومین سالروز ۱۱ سپتامبر مطلع شدیم. سیاست خارجی بایدن رسوایی است و جایگاه آمریکا را در جهان تضعیف می‌‌‌کند.» سناتور «تام کاتن» نیز در این باره با اشاره به حملات تروریستی انتحاری گروه القاعده در ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۱۱ در نیویورک، ادعای «حمایت از تروریسم» را علیه ایران مطرح کرد و نوشت: اول جو بایدن از ۱۱ سپتامبر به عنوان بهانه‌‌‌ای برای فرار از افغانستان استفاده کرد. حالا با باج دادن به بدترین کشور حامی تروریسم، به این روز بی‌‌‌حرمتی می‌‌‌کند.» لیندسی گراهام نیز با اشاره به اینکه موضوع آزادسازی پول‌‌‌های ایران به عنوان بخشی از توافق ایران و آمریکا برای تبادل زندانیان انجام شد، در پیامی مدعی شد: «من همیشه از آزادی آمریکایی‌‌‌ها از اسارت خوشحال می‌‌‌شوم. اگرچه این توافق رژیم‌‌‌های متخاصمی مانند ایران را وسوسه خواهد کرد که گروگان‌‌‌های بیشتری بگیرند.»
ادعای گراهام مبنی بر گروگان گرفتن شهروندان آمریکایی از سوی ایران در حالی مطرح می‌شود که اتهام افراد آمریکایی بازداشت‌‌‌شده و زندانی در ایران که قرار است طی این توافق تبادل شوند، جاسوسی بوده است. مایک پنس، معاون سابق ترامپ نیز در صفحه کاربری‌‌‌اش نوشت: «تصمیم دولت بایدن برای پرداخت ۶ میلیارد دلار باج، آمریکایی‌‌‌ها را در خارج از کشور به خطر می‌‌‌اندازد. اعلام کردن این تصمیم در سالروز ۱۱ سپتامبر مایه ننگ است.»
