به گزارش اقتصادنیوز طی هفته‌های گذشته، ایران ناوگانی از جت‌های آموزشی پیشرفته دوسرنشینه یاک ۱۳۰روسی را دریافت کرد که نشان‌دهنده تلاش تهران برای نوسازی نیروی هوایی فرسوده خود است. این جت به آموزش خلبانان ایرانی در هواپیماهای جنگنده خود مانند میگ ۲۹ روسی، اف ۴ فانتوم ۲ ساخت ایالات متحده و اف ۱۴ تامکت که تهران قبل از انقلاب ۱۹۷۹ خریده بود، کمک زیادی می‌کند.
اکوایران در این زمینه آورده است: به نوشته اوراسیا تایمز، گزارش خبرگزاری تسنیم از نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران دریافت جت‌ها نشان می‌دهد که این جت‌ها در آشیانه‌های نیروی هوایی ایران قرار گرفته است. در حال حاضر، یاک ۱۳۰ مدرن‌ترین جت آموزشی موجود ناوگان ایران است. به غیر از آن، تهران یک جت آموزشی بومی به نام یاسین دارد.
ویدئوهای دیگری در X (توییتر سابق) جت‌های یاک ۱۳۰ را با همان رنگ هواپیماهای ارتش در پایگاه هوایی اصفهان نشان می‌داد. ورود جت‌های یاک ۱۳۰ با ادعاهای قبلی ایالات متحده در مورد افزایش روابط دفاعی روسیه و ایران که شامل مبادله تجهیزات نظامی بود، مطابقت دارد. مسکو در زمینه پهپادهای انتحاری با ایران همکاری دارد.
واشنگتن ادعا کرده روسیه در ازای پهپادها جت‌های پیشرفته‌ای را که شامل یک اسکادران جنگنده‌های چندمنظوره سوخو ۳۵ می‌شود را به ایران خواهد داد. در ماه فوریه، جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید به خبرنگاران گفت که این معامله همچنین شامل یاک ۱۳۰، بالگردهای تهاجمی و رادار است. این در حالی است که تهران و مسکو چنین مسئله‌ای را تائید نکرده‌اند.
ناوگان هوایی ارتش ایران عمدتاً متشکل از جت‌های نسل سوم و چهارم جنگ سرد دهه ۱۹۷۰ است که نیاز شدیدی به لوازم یدکی معتبر و نگهداری فنی دارند. هواپیمای دیگر ناوگان ایران شامل جت‌های آمریکایی اف ۵ تایگر ۲، سوخو ۲۴ و سوخو ۲۲ است.
جت‌های آمریکایی با به‌روزرسانی‌های بومی مانند تسلیحات گلایدر، موشک‌های ضدکشتی، و برخی از قطعات الکترونیکی بهبودیافته و تجهیزات هوانوردی الکترونیکی (اویونیک) حفظ شده‌اند که البته به پیچیدگی سیستم‌های غربی یا روسی نیستند، اما توانسته‌اند هواپیماها را از منسوخ‌شدن کامل جلوگیری کنند.
بنابراین، یاک ۱۳۰ دو هدف را دنبال می‌کند. این جت آموزشی پیشرفته خلبانان ایرانی را بهتر آموزش داده تا بتوانند برخی از هواپیماهای جنگی یا حداقل جت‌های روس موجود در کشور را به پرواز درآورند. یاک ۱۳۰، مانند سامانه‌های بی‌اِی‌ای «هاوک» نیروی هوایی هند، همچنین دارای قابلیت ثانویه حمله سبک است و می‌تواند در هنگام تلاش برای به هم‌ریختن آرایش دشمن کمک کند.
ورود یاک ۱۳۰ همچنین نشان می‌دهد که ممکن است ایران و روسیه در نهایت قرارداد سوخو ۳۵ را منعقد کرده که تقریباً ۲۴ مورد از آن را قرار بود ایران دریافت کند. با این حال، گزارش‌های اخیر حاکی از آن است که این قرارداد با مشکلاتی روبرو شده است. خرید یاک ۱۳۰ نشان می‌دهد که در نهایت، قرارداد سوخو ۳۵ به سرانجام خواهد رسید.
این هواپیمای آموزشی همچنین می‌تواند به آموزش مأموریت‌های پشتیبانی هوایی نزدیک کمک کرده و چندین تُن مهمات را بر روی بال‌ها و بدنه خود حمل کند. به گزارش خبرگزاری تسنیم، این هواپیما می‌تواند به غلاف تسلیحات ۲۳ میلی‌متری مجهز شود.
یاک ۱۳۰ همچنین می‌تواند سلاح‌های مختلفی مانند بمب‌های ۲۵۰ کیلومتری و ۵۰۰ کیلوگرمی را حمل کند. راکت‌های ۸۰ میلی‌متری، ۱۲۲ میلی‌متری و ۳۳۰ میلی‌متری، بمب‌های هدایت‌شونده کِی‌ای‌بی ۵۰۰، موشک‌های هدایت‌شونده کِی‌اِچ ۲۹ و دو موشک هوا به هوای کوتاه‌برد آر ۷۳ نیز از تسلیحاتی است که می‌توان از آن‌ها در یاک ۱۳۰ استفاده کرد. بر اساس گزارشی که در جروزلوم‌پست منتشر شد، این جت همچنین می‌تواند دو غلاف تسلیحات جنگ الکترونیک را در انتهای دو بال و مخازن سوخت خارجی حمل کند تا برد عملیاتیش را افزایش دهد.
برنامه‌ریزان نظامی ایران نقش مشابهی را برای جت توسعه‌یافته داخلی خود در نظر دارند. به گزارش خبرگزاری تسنیم، وزارت دفاع ایران خط مونتاژ ساخت یاسین که «قابلیت انجام مأموریت‌های رزمی» را نیز دارد، راه‌اندازی کرده است. این جت ایرانی همچنین برای انجام سایر عملیات نظامی مانند پشتیبانی نزدیک هوایی طراحی شده است. دارای یک صندلی پرتابی داخلی، سیستم‌های هوانوردی الکترونیک، موتور و ابزار فرود است. «شرکت‌های دانش‌بنیان» داخلی رادار هوابرد نصب‌شده روی آنتن‌پوش آن را تولید کرده‌اند.
با این حال، دکترین نظامی ایران برای مقابله با دشمن بسیار دور از مرزها و سواحل ایران، عمدتاً بر طیف وسیعی از موشک‌های بالستیک کوتاه و میان‌برد، پهپادهای تهاجمی جاسوسی و دوربرد کامیکازه، صدها فروند قایق‌های تندرو تهاجمی کوچک و متوسط مجهز به موشک‌های ضدکشتی و ناوگان کوچکی از زیردریایی‌ها و ناوچه‌ها متمرکز است.
مشکلات نیروی هوایی ایران همچنین باعث می‌شود که تهران از موجودی محدود جت‌های قدیمی و مدرن خود در ابتدای درگیری با دشمن استفاده نکرده و خط سوم دفاعی خود را حفظ کند. حملات مخفیانه اسرائیل در داخل ایران که موجب ترور دانشمندان هسته‌ای ایران مانند محسن فخری‌زاده شد و حملات سایبری آن به تأسیسات هسته‌ای این کشور، مانند حمله آوریل ۲۰۲۱ به نطنز، بیانگر دو واقعیت است.
اول، ایران قصدی برای انجام عملیات تهاجمی ابتدا به ساکن علیه اسرائیل را ندارد. دوم، ناوگان موشکی پهپادی و گروه‌های متحد تهران در لبنان، سوریه و عراق یک تهدید نامتقارن و متعارف علیه اسرائیل به شمار می‌روند. دستیابی به یاک ۱۳۰ را باید از این منظر نگاه کرد.
