ساعت حوالی ۵ عصر و اینجا قلب ساری؛ میدان ساعت است، میدانی قدیمی که در این چند سال به مرکز اصلی خرید و فروش نوشت‌افزار و کیف و کفش مدارس تبدیل شده، از تاکسی که پیاده می‌شوم ازدحام جمعیت مانع از ورودم به مغازه‌هایی می‌شود که طی سال‌های اخیر در اطراف میدان فعالیت‌شان را آغاز کرده‌اند، مغازه‌هایی که تعدادشان کم نیست و این روزها رونق دوباره گرفته‌اند.
افزایش ۳۰ درصدی قیمت‌ها نسبت به پارسال
در بازار نرگسیه به سراغ یکی از قدیمی‌ترین فروشندگان نوشت‌افزار می‌روم، فروشگاه مثل همیشه شلوغ است و پدر و مادرها در حال خرید نوشت‌افزارند، پدری به دنبال فلاسک شیشه‌ای بنفش با بند "بنتن" برای پسرش آمده و کمی آن طرف‌تر، فروشنده از تفاوت مدادرنگی ایرانی و خارجی به مادری می‌گوید که هر دو دختر او راهی هنرستان و رشته گرافیک‌اند.
فروتن در گوشه‌ای از فروشگاه در حالی که شش دانگ حواسش به مشتری‌هاست؛ به کاهش خرید نوشت‌افزار نسبت به سال گذشته اشاره می‌کند: نسبت به سال قبل کم کم ۳۰ درصد افزایش قیمت داشتیم و خریدار هم کم شده، خانواده‌ها برای یک فرزندشان می‌خرند و لوازم امسال را برای سال بعد هم نگه می‌دارند، هر کسی سعی می‌کند یک جوری بالاخره دخل و خرجش را تنظیم کند، خانواده‌هایی که دو تا بچه دارند بیشتر برای بچه کوچک‌تر خرید می‌کنند، به قول خودشان دل بچه کوچک است و آن بزرگ‌تر یک بار خریدن و داشتن را تجربه کرده‌است.
از دور به فروشنده‌ها اشاره می‌کند که به یکی از مشتری‌ها که توان خرید ندارد تخفیف اندکی بدهد، ادامه می‌دهد: الان یک سری از لوازم متوسط شامل چهار دفتر ۵۰ تا ۱۰۰ برگ، یک جامدادی ایرانی، مدادرنگی ایرانی، چهار تا پنج خودکار، همین تعداد هم مداد با دو تا پاک‌کن و یک مدادتراش حول‌وحوش ۶۴۰ تا ۶۵۰ هزار تومان می‌شود.
فروتن معتقد است تا همین چند سال قبل کیفیت کیف ایرانی و خارجی تفاوت چندانی نداشت و خانواده‌ها با یک سوم هزینه کیف خارجی می‌توانستند کیف یا کوله‌پشتی‌ای برای دستکم چهار سال تحصیلی فرزندشان تهیه کنند. بازار کیف و کوله‌پشتی اما داستان خودش را دارد.
رقابت داغ کیف ایرانی و خارجی در قیمت‌گذاری
دستکم ۱۰ سالی است که شاهد حضور و رقابت کیف و کوله‌پشتی‌های ایرانی در بازار و تمایل خانواده‌ها به خریدشان هستیم، اگرچه محصول داخلی با نام و برند خارجی به فروش می‌رسد اما نشان می‌دهد که ظرفیت لازم برای تولید محصول ایرانی و خوداتکایی در زمینه تولید کیف مدارس وجود دارد، مشکل اصلی این بازار نبود اعتماد به محصول ایرانی و مدیریت در تولید، توزیع و قیمت‌گذاری است.
علیرضا در یکی از کوچه‌های اصلی بازار نرگسیه فروشگاه کیف و کوله‌پشتی دارد، ۱۲ سالی است که به این کار اشتغال دارد و درباره خرید کیف و کوله در آستانه بازگشایی مدارس می‌گوید: نسبت به پارسال خرید کم شده، نزدیک ۱۲ سال است که توی همین بازار فروشنده‌ام اما هیچ سالی مثل امسال کم رونق نبود.
او علت کاهش خرید کیف مدرسه را این گونه بیان می‌کند: کوله و کیف از ۶۰۰ داریم تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان، بیشتر هم جنس ایرانی می‌آوریم چون به نظرم به لحاظ کیفیت با نمونه خارجی تفاوت چندانی ندارد، از طرفی ترجیح می‌دهم جنس باکیفیت بیاورم تا مشتری چند سال استفاده کند، اما این سال‌ها تولیدکنندگان داخلی به دلیل افزایش هزینه تولید کیف و کوله را با قیمت بالاتر وارد بازار می‌کنند و به لحاظ قیمت‌گذاری در کفه ترازو با جنس خارجی برابری می‌کنند، خب در شرایط برابر مردم ترجیح می‌دهند با همان قیمت محصول باکیفیت بخرند، به هر حال جلب اعتماد به کالای تولید داخل سال‌ها زمان می‌برد، چند سالی کیف‌های ایرانی به شدت مورد استقبال قرار داشتند و الان با قیمت‌گذاری‌های جدید دوباره مردم به سراغ جنس خارجی می‌روند.
علیرضا پس‌انداز را یکی دیگر از دلایل کاهش خرید می‌داند: قدیم کیف و لباس بچه اول به بچه‌های بعدی می‌رسید و به این شکل تا لباس یا کیف و کفش خراب نمی‌شد دور نمی‌انداختند، حالا بماند که چند بار هم تعمیر و وصله و پینه می‌شد، الان هم همین‌طور است، یعنی خانواده‌ها ترجیح می‌دهند هزینه خرید کیف نو یا اضافه را صرف لباس و لوازم‌التحریر بچه‌ها کنند، یا این که پول را ذخیره کنند برای آینده همان بچه.
سوء مدیریت بازار و رانت‌های عجیب بازار نوشت‌افزار
چند خیابان آن طرف‌تر اول مهر عطر دیگری دارد، در خیابان فرهنگ اگرچه از ازدحام مشتری‌های ماه مهر خبری نیست اما فروشگاه‌های بزرگ و چند طبقه میزبان کودکان و نوجوانانی هستند که از شیر مرغ تا جان آدمیزاد را در کیف مدرسه‌شان دارند.
در طبقه سوم یکی از فروشگاه‌ها با کسی به گفت‌وگو می‌نشینیم که دستکم ۲۰ سال از عمر حرفه‌ای خود را در حوزه نشر، کتاب و نوشت‌افزار گذرانده و به قول قدیمی‌ها خاک این بازار را خورده است.
فضلی از افزایش سه برابری قیمت برخی اقلام در سال جدید تحصیلی خبر می‌دهد: کاهش قیمت نداشتیم و اقلامی مثل دفتر و مدادرنگی باتوجه به ممنوعیت ورود کالاهای برند، قیمت‌های چند برابری داشتند. شرکت‌های داخلی براساس همین ممنوعیت یک سری مداد و مدادرنگی تولید کردند. این بین یک تولیدکننده مداد را با پنج شش برند متفاوت وارد بازار می‌کند که معمولا هم قیمت‌های غیرمعمول دارند.
او به رقابت نابرابر کیف ایرانی و خارجی اشاره می‌کند: کیف هم از این داستان بی‌نصیب نبوده‌است. با ممنوع شدن واردات آن، یک سری کیف‌های غیرمتفرقه وارد بازار می‌شود و از طرفی کیف‌های داخلی هم که معمولا تنوع و کیفیت خوبی ندارند هم‌قیمت کیف خارجی هستند. حتی گاهی کیف خارجی مسافری وارد می‌شود که از کیف ایرانی ارزان‌تر است، این مساله تعادل را به هم زده و تعدادی هم از این آشفته بازار منفعت‌های عجیب و غریبی می‌برند.
فضلی تامین کالا را مشکل دیگر بازار نوشت‌افزار عنوان می‌کند: شرکت‌ها انسجام گذشته را ندارند و افراد زیادی با واسطه و به صورت غیراصولی وارد این کار شده‌اند که باعث شده تعداد تامین‌کننده‌ها افزایش پیدا کند.
دلیل دیگر این آشفتگی رانت و نبود مدیریت بر بازار است، او در این‌باره می‌گوید: هفته گذشته تراول‌ماگ با قیمت ۳۲۰ هزار تومان خریدم و تصادفا با عمده‌فروشی آشنا شدم که همان کالا را با قیمت ۹۹ هزار تومان می‌فروشد. از این دست اتفاق‌ها به این دلیل زیاد است که تامین‌کننده اول مانند سال‌های قبل نیست و محدودیت کالا در بازار وجود دارد. این مساله باعث شده هر فردی با یک کالا رانت خودش را داشته باشد، به‌عنوان نمونه کالای ساده‌ای مثل جلد آماده چسبی رانت خودش را دارد و در بازار پیدا نمی‌شود.
فضلی ادامه می‌دهد: یک زمانی تلاش می‌کردیم تا در مجموعه‌مان انواع برند از درجه یک ایرانی تا نمونه خارجی را داشته باشیم، این که تولیدکننده داخلی محصولش را با درجه‌بندی کیفی و قیمت مشخص روانه بازار نمی‌کند باعث شده تا انتخاب برای فروشنده سخت شود، یک نمونه آن کیف‌های برندی تولید داخل است که از دست‌فروش تا فروشنده‌های تخصصی عرضه می‌کنند اما قیمت آن در سال‌های اخیر به بیش از دو میلیون تومان رسیده و طبعا با قیمت کیف خارجی که کیفیت بهتری دارد قابل‌مقایسه نیست.
او درباره استقبال خانواده‌ها از خرید مدارس در سال جدید می‌گوید: فاکتور ما به یک سوم نسبت به سال قبل رسیده، فروشگاه نسبت به شهریور گذشته خلوت شده و علت آن به کاهش توان خرید مردم برمی‌گردد. هزینه تامین پکیج مدرسه برای دوره‌های ابتدایی و سال‌های بالاتر براساس میزان و نوع نیاز دانش‌آموز متفاوت است. به‌طور کلی هزینه تهیه یک سری متوسط شامل کیف معمولی، چهار تا پنج دفتر ۴۰ تا ۱۰۰ برگ، مدادرنگی و اقلام ضروری از یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان تا هشت یا ۹ میلیون تومان است. هرچه مقاطع تحصیلی بالاتر می‌رود هزینه بسته نوشت افزار ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش دارد، مثلا خودکار و روان‌نویس جایگزین مداد و اقلامی مثل ماشین حساب و مانند این‌ها جایگزین بعضی اقلام دیگر می‌شود.
فضلی به جامدادی‌های ۸۰۰ هزار تومانی و کوله‌های ۵ میلیون تومانی اشاره و تاکید می‌کند: همه این‌ها به انتخاب افراد بستگی دارد. هنوز هم این داستان که با افزایش قیمت کیفیت هم بیشتر می‌شود رایج است اما شما دیگر نمی‌توانید درباره کیفیت برای مردم توضیحی داشته باشید، چون رقابت محدود شده‌است.
او به اثرگذاری یک برند خاص تولیدکننده مداد و مدادرنگی بر قیمت‌گذاری بازار و کنترل آن می‌گوید: کارشناس تعزیرات تنها قیمت این برند را در فروشگاه کنترل می‌کند چراکه برای همه شناخته‌شده است. همین الان برخی برندهای دیگر بازار به لحاظ کیفیت با این برند برابرند اما اختلاف قیمتی در حدود۲۰ تا ۲۵ درصد دارند.
یکی از امتیازهای این شغل خرید مدت‌دار بود که به گفته فضلی در حال کمرنگ شدن است: در این شرایط اطمینان از فروش نداریم و ما هم با مدیریت دقیق‌تر و بیشتری خرید می‌کنیم، درواقع خرید کمتر با تنوع پایین‌تر انجام و اجناس به آرامی شارژ می‌شود، همان‌طور که شاهدید حجم و تنوع کالا نسبت به سال‌های قبل کمتر شده‌است، اما مهم‌تر از همه این مساله است که دیگر برند خاصی نیست که ما بتوانیم روی آن تمرکز کنیم.
او در پایان یادآور می‌شود: زمانی پای صندوق بعضی برندها را به مشتری توصیه و ضمانت می‌کردیم، اما همان کالا در حال حاضر توی بازار نیست و به همین دلیل محصول بعضی تولیدکنندگان در بازار تک می‌شود و درنتیجه قیمت بیشتری هم دارند. همه این مسائل باعث می‌شود که هر سری کالا با قیمت بالاتر وارد بازار شود، جلوی رقابت گرفته شده و هر فرد هر طور که بخواهد می‌تواند سهم بازار داشته باشد.
انتهای پیام
