ریحان که به نام‌های نازبو، شاهسپرم و شاهسپرغم هم شناخته می‌شود، گیاهی معطر و خوشبو و از تیره نعناعیان است که به عنوان سبزی خوردن مصرف شده و در انواع ریحان سبز و ریحان بنفش یافت می‌شود.
این گیاه علاوه بر استفاده در امور پخت و پز، دارای خواص درمانی بسیاری نیز است. کارشناسان طب سنتی از گذشته تاکنون از ریحان به دلیل خواص فراوانش در درمان بیماری‌ها استفاده می‌کنند. در این بخش شما را با خواص مصرف ریحان آشنا خواهیم کرد.
طبیعت یا طبع ریحان
طبیعت ریحان گرم و خشک است.
خواص درمانی ریحان
کارشناسان طب سنتی برای درمان برخی بیماری‌ها مصرف ریحان را توصیه می‌کنند. خواص ریحان در طب سنتی عبارتند از:
آرامش دهنده اعصاب
ریحان آرامش دهنده اعصاب است. برای آرام شدن و رفع غم و اندوه می‌توانید ۲۰ تا ۵۰ گرم ساقه ریحان که دارای برگ و گل است را در یک لیتر آب جوش بریزید و ۱۲ دقیقه دم کنید، سپس آن را صاف و شیرین کنید و پس از هر غذا ۱ فنجان بنوشید.
درمان سردرد
بر اساس توصیه‌های طب سنتی ریحان برای درمان سردرد به خصوص سردردهای میگرن مفید است. برای درمان سردردهای یک طرفه (میگرن) و سردردهای عصبی دم کرده ۵۰ گرم ریحان شیرین شده را پس از هر غذا بنوشید. حتی استنشاق بوی ریحان له کرده سردردهای ناشی از سفر را برطرف می کند.
برطرف کردن گلودرد
در بیماری‌های تورمی گلو و سرماخوردگی حتماً از ریحان استفاده کنید. دانه ریحان نیز به علت داشتن لعاب فراوان نرم کننده است. دم کرده ۵۰ گرم ریحان که با عسل شیرین شده باشد برای برطرف کردن گلودرد مؤثر است.
درمان آسم
برای درمان آسم جوشانده غلیظی از ریحان تهیه کنید و روزی چند مرتبه دهان را با آن شستشو دهید.
از بین برنده تب
برای کاهش تب در طب سنتی توصیه‌های فراوانی آورده شده است که یکی از آنها مصرف جوشانده سرد ریحان در زمان داشتن تب است.
ضد دل پیچه و نفخ
ریحان برای افرادی دستگاه گوارش حساس دارند، مفید است. ریحان ضد دل پیچه و نفخ است، پس بهتر است با غذا ریحان مصرف کنید.
درمان اسهال
برای درمان اسهال در طب سنتی خوردن تخم بو داده ریحان اثر شفا بخش دارد.
ضد تهوع و استفراغ
جوشانده ریحان گرفتگی دستگاه گوارش را رفع می‌کند و ضد تهوع و استفراغ است.
سلامت قلب و عروق
ریحان سرشار از بتاکارون و کاروتنوئید بوده و منبع بسیار عالی از منیزیم است که با کلسترول مبارزه می‌کند و موجب بهبود جریان خون به قلب و سایر نقاط بدن و سلامت قلب و عروق می‌شود.
رفع کم خونی
ریحان منبع خوبی از آهن است پس اگر شما کمبود آهن دارید یا در سن بلوغ قرار دارید، ریحان را در رژیم غذایی خود برای جبران آهن از دست رفته بگنجانید. ۲فنجان ریحان تازه یا یک قاشق غذا خوری ریحان خشک شده ۱۰ درصد آهن مورد نیاز بدن را تامین می کند.
خواب راحت شبانه
برای داشتن خواب راحت شبانه بعد از یک روز کاری سخت و یا یک غذای سنگین، از جوشانده برگ‌های تازه ریحان استفاده کنید.
ضد پیری
ریحان یک سبزی معطر و دارای آنتی اکسیدان‌های فراوان است که می‌تواند فعالیت رادیکال‌های آزاد را محدود کند و شما را از آسیب‌های گذر زمان، پیری زودهنگام سلول‌ها و همچنین بیماری‌های پوستی حفظ کند.
مفید برای زنان
مصرف ریحان برای خانم‌ها مفید است زیرا به رفع ورم کلیه و ترشحات زنانگی کمک خواهد کرد.
درمان آفت دهان
ریحان دارای خواص ضد میکروبی بوده و در درمان آفت‌های دهانی و عفونت موثر است. برای درمان آفت‌های دهان ۴ لیوان آب را بجوشانید و برگ ریحان را به آن اضافه کنید و به مدت ۱۰ دقیقه اجازه دهید برگ‌ها در داخل آن باقی بماند و سپس محلول باقی مانده را در یخچال نگهداری کنید و روزی ۲ بار دهان خود را با این ترکیب بشویید.
خواص ریحان در طب اسلامی
امام صادق علیه السلام در مورد ریحان می فرمایند:
اَلْحَوک بَقْلَةُ الأَنْبیاءِ، اَما اِنَّ فیهِ ثَمانَ خِصالٍ:یمْرِئُ وَ یفْتَحُ السُّدَدَ وَ یطَیبُ الجُشاءَ وَ یطَیبُ النَّ کهَةَ وَ یشَهِّی الطَّعامَ وَ یسُلُّ الدّاءَ وَ هُوَ أمانٌ مِنَ الجُذامِ وَ إذا اسْتَقَ رَّ فی جَوْفِ الإنسانِ قَمَعَ الدّاءَ کلَّهُ؛
ریحان، سبزی انبیاست و در آن هشت خاصیت است: هضم کننده است، رگ‌ها و مجاری را باز می‌کند، بازدم را خوشبو می‌سازد، بدن را بوی خوش می‌بخشد، اشتهاآور است، درد را از بدن بیرون می‌برد، از جذام در امان می‌دارد و چون وارد معده شود درد را به کلّی از بین می‌برد.( کافی (ط-الاسلامیه) ج ۶، ص ۳۶۴، ح ۴)
در روایتی پیامبر اکرم می‌فرماید: کسی که بادروج (ریحان کوهی) بخورد، خداوند به فرشتگان امر می‌کند که فقط حسنه برای او بنویسند. (مکارم الأخلاق، ص۱۷۹)
مصرف ریحان در دوران بارداری
در بارداری به دلیل اثر تحریک کننده رحم و سقط‌آوری، همچنین اثر موتاژنیک ترکیب موجود در روغن فرار آن (استراگل) نباید مصرف شود. البته مصرف آن به اندازه مقدار کمی که در سبزی خوردن استفاده می‌شود مشکلی ایجاد نمی‌کند بلکه به صورت دارویی و دمکرده نباید استفاده شود.
مصرف ریحان در دوران شیردهی
در مادران شیرده به خاطر اثر موتاژنیک جزئی فرار آن یعنی استراگل نباید مصرف شود.
تداخلات دارویی و ریحان
با توجه به نبود مستندات علمی، بهتر است با احتیاط مصرف شود.
موارد منع مصرف ریحان
مصرف طولانی مدت آن به خاطر پتانسیل اثر سرطان‌زایی ترکیب استراگل ممنوع است.
مصرف این گیاه در اطفال و یا کودکان نوپا ممنوع است که به خاطر جزء سمی استراگل آن است.
