با وجود آنکه، در اکثر کشورهای جهان افراد بازنشسته، دوران بازنشستگی خود را به دور از نگرانی برای تأمین معاش سپری کرده و به عنوان «شهروندان ممتاز جامعه» از منزلت اجتماعی خاصی برخوردارند، در ایران دوران بازنشستگی به گونه‌ای است که به دلیل مشکلات معیشتی و هزینه‌های بالا، به دشوارترین دوران زندگی اغلب مردم تبدیل شده است.
در ارزیابی های بین المللی نظام بازنشستگی کشورها، سه فاکتور وضعیت سلامت روانی سالمند، نرخ فقر در دوره سالمندی و روابط اجتماعی سالمندان مدنظر قرار می گیرد که با نگاهی به این سه فاکتور درمی یابیم که وضع بازنشستگان در کشور ما با کشورهای دیگر به ویژه کشورهای توسعه یافته تفاوت بسیار زیادی دارد. در اینجا زمانی که فرد به دوران بازنشستگی پا می گذارد یافتن شغل جدید و جایگزین برای امرار معاش خود و خانواده دغدغه جدیدی برایش ایجاد می کند و تا زمانیکه نیارهای اولیه و مادی فرد تأمین نشود سلامت روانی او نیز به در خطر خواهد بود.
در واقع در ایران همزمان با ورود به سن سالمندی و دوران بازنشستگی مرحله جدیدی از مشکلات زندگی آغاز می شود مشکلاتی که دیگر فرصتی برای شخص بازنشسته جهت لذت بردن از این دوران باقی نمی گذارد.
اینجا وقتی کسی حکم بازنشستگیاش را می گیرد نه لبخندی بر لبانش می نشیند و نه احساس خوشحالی و رهایی از مشغله دارد بلکه بیشتر در فکر این است که چگونه کوله بار مشکلات پیش‌روی خود را در این دوران تحمل کند و کمی از آنها را کاهش دهد.
محمدی، بازنشسته آتش نشانی در گفت‌وگو با عصراقتصاد با گلایه از اوضاع اقتصادی و شرایط حقوقی خود گفت: ۳۰ سال با شرایط سخت مشغول به کار بودم تنها به این امید که روزی این سختیها و مشقت‌ها به پایان می رسد و در دوران بازنشستگی آرامش و رفاه نصیب خود و خانوادهام می شود اما بعد از اتمام دوران کاری و با ورود به بازنشستگی مشکلاتم چندین برابر شد.
وی افزود: بازنشستگان با حقوق ناکافی با مشکلات بسیار زیادی مواجه هستند. مسئولان نیز در پاسخ به اعتراض بازنشستگان به این وضع، فقط به پرداخت وامهایی نهایت تا سقف ۱۰ میلیون تومان اکتفا می‌کنند که این مقادیر هیچ دردی از بازنشسته ای که اجاره‌نشین است و چند فرزند دانشجو و در آستانه ازدواج و یا ازدواج کرده دارد، درمان نمی کند.
سراج، بازنشسته یک شرکت تولید لوازم خانگی نیز با تاکید بر اوضاع سخت دوران بازنشستگی به عصراقتصاد گفت: میتوانم بگویم بعد از ۳۰ سال خدمت فقط برایم حسرت مانده و درد و مریضی. اگر یک کارگر باشی و ۳۰ سال کار کنی و بعد بازنشسته شوی فقط رنج و عذاب و مریضی و حسرت نصیبت می شود .
وی ادامه داد: حقوق بازنشستگی به هیچ عنوان کفاف ده روز زندگی یک شخص سالم را هم نمی‌دهد چه برسد به یک آدمی که ۳۰ سال کار کرده و دیگر نه دست و پا و نه روانی برایش باقی مانده است. نمیدانم آنان که این حقوق و مزایا را برای بازنشستگان تعیین می‌کنند در این مملکت زندگی نمی‌کنند؟
به گفته این بازنشسته، الان شاید نیمی بیشتر از بازنشستگان یا مشغول کاره دوم هستند یا به دنبال کار دوم می گردند.
وی با اشاره به هزینه های درمان و نامناسب بودن مراکز درمانی اظهار کرد: یک سرماخوردگی برای یک بازنشسته مساویست با مرگ چرا؟ برای اینکه مراکز و بیمارستان های بیمه برای بازنشستگان آنقدر شلوغ است و بی مسئولیت عمل می کنند که اگر برای یک سرماخوردگی به مراکز درمانی مراجعه کنید باید یک روز خود را در میان صدها مریض دیگر بگذرانید تا شاید بتوانید نوبت ویزیت دکتر را بگیرید، البته اگر این میان چند مرض دیگر به شما اضافه نشود .
وی افزود: برخوردها با بازنشستگان در مراکز درمانی بیمه آنچنان مناسب نیست که قابل تحمل باشد. حال شما به این فکر کنید که یک فرد بازنشسته یک مریضی بگیرد که نیاز به بستری و عمل جراحی داشته باشد واااای بر آن بازنشسته مریض.
سراج بیان کرد: تا چندی پیش برای دریافت هزینه های بیمه تکمیلی درمان، باید خودمان با در دست داشتن مدارک یک روز اسیر می‌شدیم و حضورا خدمتشان می رسیدیم تا اگر تایید کنند آن هزینه را یک ماه بعد به ما بازگردانند آن هم نه تمام هزینه را .البته اکنون چند وقتیست که این هزینه ها در همان مرکز ابتدا کسر می‌شود و دیگر نیاز به مراجعه حضوری ما ندارد .
وی به وام های بازنشستگی نیز اشاره کرد و گفت: این موضوع را خود شما هم می توانید در شعبه های بیمه مشاهده کنید، شرایط گرفتن وام برای یک بازنشسته کاملآ خنده دار و نشدنی است. شرایط سن کمتر از ۷۰ سال، داشتن فرزند در خانه و… دریافت این وام ها را بسیار مشکل کرده است.
این بازنشسته شرکت تولید لوازم خانگی ادامه داد: بد نیست سر ماه سری به بانک‌های رفاه کارگران بزنید تا باورتان شود که بعضاً از ساعت چهار صبح جلوی بانک ها صف می ایستند تا بانک باز شد بتوانند حقوقشان را بگیرند. این واقعا باعث نگرانی است.
رضایی که بازنشسته یکی از شرکت های بیمه است، با ابراز نارضایتی از وضع بازنشستگان به عصراقتصاد گفت: ۳۰ سال یا بعضأ بیشتر کار می کنیم و با ورود به بازنشستگی مشکلاتمان چندین برابر می‌شود.
این بازنشسته بیمه افزود: البته مشکلات بازنشستگان تنها به مسائل مالی محدود و ختم نمیشود اما قبول کنیم تا سرپرست خانواده از جهت تأمین خانواده خود آسوده خاطر نباشد نمیتواند به مسائل دیگر فکر کند.
وی اظهار کرد: واقعأ دردناک است کسی که ۳۰ سال خدمت صادقانه انجام داده و بهترین روزهای زندگی و جوانی خود را در راه خدمت به جامعه صرف کرده است امروز حتی توان تأمین نیازهای حداقلی خانواده خود را ندارد و خجالت زده همسر و فرزندان خود است.
بازنشستگی را مرحله پایان اشتغال و فعالیت و جدایی از مسئولیت، ساختارها، چارچوب‌های زمانی و سایر محدودیت‌های ایجادشده به وسیله کار تعریف کرده‌اند و در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته بازنشستگی زمان استراحت و رسیدن به آرامش تلقی می‌شود چرا که شخص بعد از سال‌ها خدمت صادقانه مستحق برخورداری از انواع امکانات است به گفته کارشناسان جامعه‌شناسی بسیاری از افراد در چنین جوامعی سال‌ها کار می‌کنند تا به دوران بازنشستگی برسند چرا که در این دوران احساس خشنودی وافری دارند اما در کشور ما بازنشستگی معنا و مفهوم دیگری دارد در واقع هرگاه شخصی به خصوص مرد خانواده بازنشسته می‌شود به جای گذراندن دوران خوش کنار همسر و فرزندان خود باید به فکر جایگزینی شغل دیگر برای امرار معاش خانواده باشد.
هرچند تلاش هایی برای رفع مشکلات بازنشستگان انجام شده و چندی پیش نیز مدیرعامل صندوق بازنشستگی کشوری اعلام کرده است که برای رفع مشکلات اقتصادی بازنشستگان و تنظیم حقوق بازنشستگی آنها با شرایط اقتصادی فعلی تلاش می کنند اما با این حال، باید برای رفع مشکلات ساختاری و سایر مسائلی که بازنشستگان با آن مواجه هستند، کار بیشتری انجام شود، چرا که مرور گزارش‌های اعلام‌شده جمعیت سالمندان از سوی سازمان بهداشت جهانی و آمار بازنشستگان صندوق بازنشستگی حاکی از افزایش نرخ جمعیت این گروه است؛ بدین صورت که طی ۳۰ سال آینده، بازنشستگان یک چهارم و سالمندان بیش از یک‌سوم کل جمعیت ایران را تشکیل خواهند داد.
این شرایط همراه با بالا رفتن سن امید به زندگی و افزایش مدت‌زمان باقی ماندن افراد در دوره بازنشستگی بر اهمیت توجه به این دوره به عنوان یک مرحله تأثیرگذار تأکید دارد و آن را بحرانی مهم و چالشی بحث‌برانگیز در دوران سالمندی تلقی می‌کند.
با وجود آنکه، در اکثر کشورهای جهان افراد بازنشسته، دوران بازنشستگی خود را به دور از نگرانی برای تأمین معاش سپری کرده و به عنوان «شهروندان ممتاز جامعه» از منزلت اجتماعی خاصی برخوردارند، در ایران دوران بازنشستگی به گونه‌ای است که به دلیل مشکلات معیشتی و هزینه‌های بالا، به دشوارترین دوران زندگی اغلب مردم تبدیل شده است.
در ارزیابی های بین المللی نظام بازنشستگی کشورها، سه فاکتور وضعیت سلامت روانی سالمند، نرخ فقر در دوره سالمندی و روابط اجتماعی سالمندان مدنظر قرار می گیرد که با نگاهی به این سه فاکتور درمی یابیم که وضع بازنشستگان در کشور ما با کشورهای دیگر به ویژه کشورهای توسعه یافته تفاوت بسیار زیادی دارد. در اینجا زمانی که فرد به دوران بازنشستگی پا می گذارد یافتن شغل جدید و جایگزین برای امرار معاش خود و خانواده دغدغه جدیدی برایش ایجاد می کند و تا زمانیکه نیارهای اولیه و مادی فرد تأمین نشود سلامت روانی او نیز به در خطر خواهد بود.
در واقع در ایران همزمان با ورود به سن سالمندی و دوران بازنشستگی مرحله جدیدی از مشکلات زندگی آغاز می شود مشکلاتی که دیگر فرصتی برای شخص بازنشسته جهت لذت بردن از این دوران باقی نمی گذارد.
اینجا وقتی کسی حکم بازنشستگیاش را می گیرد نه لبخندی بر لبانش می نشیند و نه احساس خوشحالی و رهایی از مشغله دارد بلکه بیشتر در فکر این است که چگونه کوله بار مشکلات پیش‌روی خود را در این دوران تحمل کند و کمی از آنها را کاهش دهد.
محمدی، بازنشسته آتش نشانی در گفت‌وگو با عصراقتصاد با گلایه از اوضاع اقتصادی و شرایط حقوقی خود گفت: ۳۰ سال با شرایط سخت مشغول به کار بودم تنها به این امید که روزی این سختیها و مشقت‌ها به پایان می رسد و در دوران بازنشستگی آرامش و رفاه نصیب خود و خانوادهام می شود اما بعد از اتمام دوران کاری و با ورود به بازنشستگی مشکلاتم چندین برابر شد.
وی افزود: بازنشستگان با حقوق ناکافی با مشکلات بسیار زیادی مواجه هستند. مسئولان نیز در پاسخ به اعتراض بازنشستگان به این وضع، فقط به پرداخت وامهایی نهایت تا سقف ۱۰ میلیون تومان اکتفا می‌کنند که این مقادیر هیچ دردی از بازنشسته ای که اجاره‌نشین است و چند فرزند دانشجو و در آستانه ازدواج و یا ازدواج کرده دارد، درمان نمی کند.
سراج، بازنشسته یک شرکت تولید لوازم خانگی نیز با تاکید بر اوضاع سخت دوران بازنشستگی به عصراقتصاد گفت: میتوانم بگویم بعد از ۳۰ سال خدمت فقط برایم حسرت مانده و درد و مریضی. اگر یک کارگر باشی و ۳۰ سال کار کنی و بعد بازنشسته شوی فقط رنج و عذاب و مریضی و حسرت نصیبت می شود .
وی ادامه داد: حقوق بازنشستگی به هیچ عنوان کفاف ده روز زندگی یک شخص سالم را هم نمی‌دهد چه برسد به یک آدمی که ۳۰ سال کار کرده و دیگر نه دست و پا و نه روانی برایش باقی مانده است. نمیدانم آنان که این حقوق و مزایا را برای بازنشستگان تعیین می‌کنند در این مملکت زندگی نمی‌کنند؟
به گفته این بازنشسته، الان شاید نیمی بیشتر از بازنشستگان یا مشغول کاره دوم هستند یا به دنبال کار دوم می گردند.
وی با اشاره به هزینه های درمان و نامناسب بودن مراکز درمانی اظهار کرد: یک سرماخوردگی برای یک بازنشسته مساویست با مرگ چرا؟ برای اینکه مراکز و بیمارستان های بیمه برای بازنشستگان آنقدر شلوغ است و بی مسئولیت عمل می کنند که اگر برای یک سرماخوردگی به مراکز درمانی مراجعه کنید باید یک روز خود را در میان صدها مریض دیگر بگذرانید تا شاید بتوانید نوبت ویزیت دکتر را بگیرید، البته اگر این میان چند مرض دیگر به شما اضافه نشود .
وی افزود: برخوردها با بازنشستگان در مراکز درمانی بیمه آنچنان مناسب نیست که قابل تحمل باشد. حال شما به این فکر کنید که یک فرد بازنشسته یک مریضی بگیرد که نیاز به بستری و عمل جراحی داشته باشد واااای بر آن بازنشسته مریض.
سراج بیان کرد: تا چندی پیش برای دریافت هزینه های بیمه تکمیلی درمان، باید خودمان با در دست داشتن مدارک یک روز اسیر می‌شدیم و حضورا خدمتشان می رسیدیم تا اگر تایید کنند آن هزینه را یک ماه بعد به ما بازگردانند آن هم نه تمام هزینه را .البته اکنون چند وقتیست که این هزینه ها در همان مرکز ابتدا کسر می‌شود و دیگر نیاز به مراجعه حضوری ما ندارد .
وی به وام های بازنشستگی نیز اشاره کرد و گفت: این موضوع را خود شما هم می توانید در شعبه های بیمه مشاهده کنید، شرایط گرفتن وام برای یک بازنشسته کاملآ خنده دار و نشدنی است. شرایط سن کمتر از ۷۰ سال، داشتن فرزند در خانه و… دریافت این وام ها را بسیار مشکل کرده است.
این بازنشسته شرکت تولید لوازم خانگی ادامه داد: بد نیست سر ماه سری به بانک‌های رفاه کارگران بزنید تا باورتان شود که بعضاً از ساعت چهار صبح جلوی بانک ها صف می ایستند تا بانک باز شد بتوانند حقوقشان را بگیرند. این واقعا باعث نگرانی است.
رضایی که بازنشسته یکی از شرکت های بیمه است، با ابراز نارضایتی از وضع بازنشستگان به عصراقتصاد گفت: ۳۰ سال یا بعضأ بیشتر کار می کنیم و با ورود به بازنشستگی مشکلاتمان چندین برابر می‌شود.
این بازنشسته بیمه افزود: البته مشکلات بازنشستگان تنها به مسائل مالی محدود و ختم نمیشود اما قبول کنیم تا سرپرست خانواده از جهت تأمین خانواده خود آسوده خاطر نباشد نمیتواند به مسائل دیگر فکر کند.
وی اظهار کرد: واقعأ دردناک است کسی که ۳۰ سال خدمت صادقانه انجام داده و بهترین روزهای زندگی و جوانی خود را در راه خدمت به جامعه صرف کرده است امروز حتی توان تأمین نیازهای حداقلی خانواده خود را ندارد و خجالت زده همسر و فرزندان خود است.
بازنشستگی را مرحله پایان اشتغال و فعالیت و جدایی از مسئولیت، ساختارها، چارچوب‌های زمانی و سایر محدودیت‌های ایجادشده به وسیله کار تعریف کرده‌اند و در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته بازنشستگی زمان استراحت و رسیدن به آرامش تلقی می‌شود چرا که شخص بعد از سال‌ها خدمت صادقانه مستحق برخورداری از انواع امکانات است به گفته کارشناسان جامعه‌شناسی بسیاری از افراد در چنین جوامعی سال‌ها کار می‌کنند تا به دوران بازنشستگی برسند چرا که در این دوران احساس خشنودی وافری دارند اما در کشور ما بازنشستگی معنا و مفهوم دیگری دارد در واقع هرگاه شخصی به خصوص مرد خانواده بازنشسته می‌شود به جای گذراندن دوران خوش کنار همسر و فرزندان خود باید به فکر جایگزینی شغل دیگر برای امرار معاش خانواده باشد.
هرچند تلاش هایی برای رفع مشکلات بازنشستگان انجام شده و چندی پیش نیز مدیرعامل صندوق بازنشستگی کشوری اعلام کرده است که برای رفع مشکلات اقتصادی بازنشستگان و تنظیم حقوق بازنشستگی آنها با شرایط اقتصادی فعلی تلاش می کنند اما با این حال، باید برای رفع مشکلات ساختاری و سایر مسائلی که بازنشستگان با آن مواجه هستند، کار بیشتری انجام شود، چرا که مرور گزارش‌های اعلام‌شده جمعیت سالمندان از سوی سازمان بهداشت جهانی و آمار بازنشستگان صندوق بازنشستگی حاکی از افزایش نرخ جمعیت این گروه است؛ بدین صورت که طی ۳۰ سال آینده، بازنشستگان یک چهارم و سالمندان بیش از یک‌سوم کل جمعیت ایران را تشکیل خواهند داد.
این شرایط همراه با بالا رفتن سن امید به زندگی و افزایش مدت‌زمان باقی ماندن افراد در دوره بازنشستگی بر اهمیت توجه به این دوره به عنوان یک مرحله تأثیرگذار تأکید دارد و آن را بحرانی مهم و چالشی بحث‌برانگیز در دوران سالمندی تلقی می‌کند.
