به گزارش «پارسینه» به نقل از «دویچه وله»، انویدیا نگفت کدام کشور‌ها و چرا مشمول این محدودیت شده اند، اما برای بسیاری از ناظران، این نشانه ورود «جنگ فناوری» بین چین و آمریکا به خاورمیانه بود.
مدتی است که ایالات متحده در تلاش است تا در زمینه توسعه فناوری هوش مصنوعی از چین پیشی بگیرد. یکی از تاکتیک‌های اخیر این کشور برای کاهش سرعت پیشرفت هوش مصنوعی چین، محدود کردن دسترسی چینی‌ها به تراشه‌های رایانه‌ای یا نیمه هادی‌های مورد نیاز برای پیشرفته‌ترین مدل‌های هوش مصنوعی بوده است.
توسعه هوش مصنوعی بدون این تراشه‌ها بسیار سخت است، ضمن اینکه بیشتر توسط شرکت‌های مستقر در آمریکا، از جمله رهبر انویدیا که رهبری بازار را بر عهده دارد، تولید می‌شوند.
به همین دلیل است که سال گذشته وزارت بازرگانی ایالات متحده اعلام کرد که صادرات تراشه‌های پیشرفته به چین و روسیه را محدود می‌کند. اعلامیه ماه اوت، لایه دیگری به این محدودیت‌های صادراتی اضافه کرد.
نه دولت ایالات متحده و نه انویدیا چیزی در این رابطه نگفته اند، اما می‌توان کشور‌هایی را به عنوان نامزد‌های احتمالی برشمرد.
جان کالابرس، استاد سیاست خارجی آمریکا در دانشگاه آمریکایی واشنگتن، حدس می‌زند که این کشور‌ها ایران، عربستان سعودی و امارات باشند. او گفت: «ایران سطح بالایی از مهارت «هک کردن» را نشان داده است. عربستان سعودی و امارات از امکانات مالی برخوردار هستند. از قطر و اسرائیل هم می‌توان نام برد. در همه این موارد، به نظر می‌رسد توجیه منطقی «امنیت ملی» وجود داشته باشد.»
کشور‌های نفت خیز خلیج فارس از بزرگترین سرمایه گزاران جهان در زمینه هوش مصنوعی هستند. عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر همگی تحول دیجیتالی اقتصاد خود را برای کاهش وابستگی به صادرات نفت بسیار مهم می‌دانند.
اسرائیل یکی دیگر از بازیگران خاورمیانه است که سرمایه گذاری‌های عمده‌ای در زمینه هوش مصنوعی انجام می‌دهد. تقریباً تمام پیشرفته‌ترین تراشه‌سازان جهان در آنجا کار می‌کنند. در واقع، در سال ۲۰۲۰، انویدیا یک شرکت اسرائیلی به نام «ملانوکس» را خریداری کرد و این شرکت تابعه اکنون بزرگترین پایگاه آن در خارج از ایالات متحده است.
دولت ایالات متحده با اعلام محدودیت‌های صادراتی گفت که تراشه‌های قابل استفاده برای هوش مصنوعی «فناوری‌هایی هستند که افزایش چندبرابری مدرن‌سازی نظامی و نقض حقوق بشر را موجب می‌شوند.»
کریستوفر میلر، نویسنده کتاب «جنگ تراشه ها: مبارزه برای حیاتی‌ترین فناوری جهان»، گفت: «نگرانی اصلی این است که شرکت‌های چینی ممکن است کشور‌های خاورمیانه را وسیله‌ای برای فرار از محدودیت‌ها و دسترسی [به تراشه‌های پیشرفته ای]بدانند که جور دیگری نمی‌توانند بخرند.»
میلر، استاد تاریخ بین‌الملل در دانشگاه تافتز در ایالات متحده، به دویچه وله گفت: «حضور رو به رشد شرکت‌های فناوری چینی مانند هواوی در بازار‌های خاورمیانه بخشی از چیزی است که این نگرانی‌ها را ایجاد می‌کند.»
یک مطالعه در سال ۲۰۲۲ توسط مرکز فناوری‌های نوظهور مستقر در ایالات متحده، نشان داد که بیشتر خرید‌های تراشه‌ها مستقیماً انجام نشده اند، بلکه از طریق واسطه‌ها انجام شده اند.
در ژوئن سال جاری، رویترز از تجارت زیرزمینی تراشه‌های پیشرفته در چین گزارش داد. فروشندگان چینی گفتند که اغلب تراشه‌ها را از شرکت‌های ثبت شده در کشور‌های دیگر از جمله هند، تایوان و سنگاپور دریافت می‌کنند.
این نوع نشت فناوری در خاورمیانه نیز امکان پذیر است، زیرا کشور‌هایی که سرمایه گذاری زیادی روی هوش مصنوعی انجام می‌دهند نیز در پنج تا ۱۰ سال گذشته روابط خود را با چین عمیق‌تر کرده اند.
محققان موسسه کارنگی در مطالعه اوت ۲۰۲۳ نوشتند که همکاری‌های فنی و علمی عربستان سعودی با چین حدود هفت سال است که قوی‌تر شده است.
تعداد قابل توجهی از دانشجویان و معلمان دانشگاه علم و صنعت ملک عبدالله (KAUST) چینی هستند. مطالعه بنیاد کارنگی خاطرنشان کرد که همکاری بین این دانشگاه و سازمان‌های تحقیقاتی مختلف چین به دلیل پیوند‌های شخصی که در آنجا شکل گرفته است، افزایش یافته است.
دانشگاه ملک عبدالله قرار است تا پایان سال جاری ۳۰۰۰ تراشه پیشرفته H۱۰۰ انویدیا را دریافت کند.
امارات هم در رابطه با هوش مصنوعی وضع مشابهی دارد. این کشور در سال ۲۰۱۷ وزارتخانه هوش مصنوعی را تاسیس کرد و در حال حاضر مدل هوش مصنوعی پیشرفته خود به نام فالکون را دارد. در عین حال، اماراتی‌ها به غیرقابل اعتماد بودن نیز شهره شده اند. در اوایل سپتامبر، مقامات اتحادیه اروپا، ایالات متحده و بریتانیا از این کشور دیدار کردند تا آن را از ارسال کالا‌های تحریم شده به روسیه منصرف کنند. این تجارت ظاهرا شامل تراشه‌های قابل استفاده برای هوش مصنوعی نیز می‌شود.
محمد سلیمان، مدیر فناوری‌های استراتژیک و برنامه امنیت سایبری در موسسه خاورمیانه، گفت: «هیچ کدام از این‌ها به این معنی نیست که ایالات متحده فکر می‌کند امارات و عربستان سعودی عمداً این فناوری را به چین و روسیه تحویل خواهند داد. او گفت که ایالات متحده شریک مهمی برای هر دو کشور است و آن‌ها نمی‌خواهند تنش ایجاد کنند.»
او می‌گوید: «مقامات ایالات متحده احتمالاً بیشتر نگران هستند که تراشه‌های انویدیا بیشتر در معرض جاسوسی، مهندسی معکوس یا انتقال غیرعمدی به روسیه یا چین قرار بگیرند.»
اسرائیل هم روابط عمیق‌تری با چین پیدا کرده است. هوآوی و شیائومی هر دو در آنجا مراکز تحقیقاتی دارند و سرمایه‌گذاران چینی منابع مالی شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر را تامین می‌کنند که در سازندگان تراشه‌های محلی سرمایه‌گذاری می‌کنند.
دانیت گال، پژوهشگر متمرکز بر فناوری، در مقاله‌ای در سال ۲۰۱۹ برای شورای روابط خارجی، نوشت که به نظر می‌رسد اخیرا شرکت‌های فناوری آمریکایی مانند اینتل از پایگاه‌های اسرائیلی خود به عنوان راه حلی برای ادامه صادرات تراشه‌ها به چین استفاده کرده اند.
به گفته او تقاضای چین برای شرکای تجاری فناوری جایگزین آمریکا، یک موهبت اقتصادی غیرمنتظره برای اسرائیل است. البته گال خاطرنشان کرد: «اهمیت تراشه‌ها برای پیشرفت فناوری و استفاده نظامی به این معناست که موقعیت اسرائیل… حتما توجه واشنگتن را به خود جلب خواهد کرد.»
ممکن است اسرائیل مجبور شود بین سرمایه‌گذاران چینی و نیاز‌های آمریکا تعادل محتاطانه تری برقرار کند، اما سلیمان از موسسه خاورمیانه باورن دارد که محدودیت‌های صادراتی اعلام‌شده جدید، علیه اسرائیل اعمال شوند.
با این حال، محدودیت‌های صادراتی تراشه‌ها احتمالاً قبلاً بر فعالیت انویدیا در اسرائیل تأثیر گذاشته است. قوانین صادراتی ایالات متحده برای هر محصولی که به طور کلی یا جزئی در نتیجه فناوری آمریکایی نیز ساخته شده باشند اعمال می‌شود و این یعنی فرقی نمی‌کند تراشه‌های انویدیا در اسرائیل ساخته شده باشند یا آمریکا. گزارش‌ها حاکی از آن است که چین قبلاً مشتری اصلی انویدیا اسرائیل بوده است.
اوون دانیلز، یکی از همکاران مرکز امنیت و فناوری‌های نوظهور، گفت که حقوق بشر ممکن است نقش مهمی را ایفا کند. وی خاطرنشان کرد: «هوش مصنوعی دموکراتیک» برای آمریکا و متحدانش مهم است و نگرانی‌هایی در مورد سواستفاده از هوش مصنوعی توسط دولت‌های مستبد وجود دارد.
با این حال، نه دنیلز و نه دیگر کارشناسان دویچه وله فکر نمی‌کنند که محدودیت‌های صادرات راهی برای اعمال فشار سیاسی به کشور‌های خاورمیانه باشد تا معاملات بزرگ تری که در حال مذاکره هستند، مانند پیمان دفاعی عربستان و آمریکا یا عادیسیازی روابط عربستان و اسرائیل را پیش ببرند.
دنیلز به دویچه وله گفت: «می توانیم تصور کنیم که این کنترل‌ها پیامی به شرکای حاشیه خلیج فارس درباره جدیت آمریکا در رقابت فناوری با چین است.»
