پایگاه فضایی یک سایت طراحی شده برای پرتاب (یا فرود) فضاپیما است که معادل بندر برای کشتی، و یا فرودگاه برای هواپیماها است. کلمه پایگاه فضایی به شکل معمول برای سایت‌هایی که توانایی پرتاب فضاپیماها به سوی مدار اطراف زمین و یا به مدارهای بین سیاره‌ها را دارند، استفاده می‌شود. پایگاه‌های پرتاب بزرگ معمولاً بیش از یک مجتمع پرتاب دارند و از سایت‌های پرتاب مختلف برای پرتابگرهای مختلف استفاده می‌کنند.
برای پرتابگرهای سوخت مایع، تاسیسات ذخیره‌سازی مناسب و در بعضی موارد تأسیسات تولید پیشران لازم است. استفاده از تأسیسات بازرسی در محل نیز برای پرتابگرهای سوخت جامد رواج دارد.
سایت‌های پرتاب راکت که تنها برای پروازهای زیرمداری استفاده می‌شوند نیز گاهی اوقات پایگاه فضایی نامیده می‌شوند؛ همانطور که در سال‌های اخیر سایت‌های جدیدی که برای پروازهای کوتاه زیرمداری سرنشین‌دار راه‌اندازی می‌شوند، بارها «پایگاه فضایی» نامیده شده‌اند.
در طرح‌های ارائه شده برای ایستگاه‌های فضایی و پایگاه‌های آینده در ماه نیز، به‌ویژه اگر به عنوان یک پایگاه برای سفر بیشتر از یک بار در نظر گرفته شده باشد، واژه «پایگاه فضایی» به‌کار رفته است.
در دهه‌های اخیر روسیه به واسطه پایگاه پرتاب بایکونور و آمریکا به دنبال تأسیس پایگاه فضایی کندی توانسته‌اند به ابرقدرت‌های صنعت فضایی تبدیل شوند و بارها و بارها پرتاب‌های موفقی را تجربه کرده‌اند.
یکی از مزیت‌های پایگاه پرتاب فضایی در هر کشور، ارزی‌آوری فوق‌العاده‌ای است که به واسطه پرتاب ماهواره‌های سایر کشورها که قادر به پرتاب نیستند، حاصل می‌شود. در واقع ارزآوری از طریق این پایگاه‌ها اصلی‌ترین رکن اقتصاد فضاپایه محسوب شده که می‌تواند بسیار سودآور باشد.
پایگاه بایکونور روسیه در سال‌های اخیر ماهواره‌های ۱۹ کشور را به فضا پرتاب کرده است که بر اساس آمار، از پرتاب هر ماهواره حدود ۵۰ تا ۲۰۰ میلیون دلار درآمد برای این کشور حاصل شده است.
این مبلغ جدای از درآمدی است که گردشگران و بازدیدکنندگان پایگاه فضایی بایکونور پرداخت کرده‌اند.
با توجه به اهمیتی که پایگاه‌های فضایی دارند، کشور ما نیز از توجه به این مسئله غافل نبوده و مراحل ساخت پایگاه فضایی چابهار از سال ۱۳۹۰ کلید خورده است. این پایگاه به عنوان یک مرکز پرتاب غیرنظامی پیش‌بینی شده و قرار است در زمینه پرتاب موجود زنده، پرتاب ماهواره‌های سنجشی و ماهواره‌های مخابراتی در مدار زمین‌آهنگ و خورشیدآهنگ فعالیت کند.
با توجه به اینکه درحال حاضر کشورهای محدودی صاحب پایگاه پرتاب هستند و از میان این کشورها نیز تنها روسیه، آمریکا و پایگاه پرتاب سازمان تحقیقات فضایی اروپا (ESRO) درصد بالایی از پرتاب‌های موفق را تجربه کرده‌اند، تکمیل این پایگاه که به گفته سخنگوی سازمان فضایی ایران فاز نخست آن تا پایان سال ۱۴۰۳ به پایان رسیده و آماده پرتاب ماهواره می‌شود، می‌تواند ایران را به یک از هاب‌های پرتاب ماهواره به‌ویژه در منطقه تبدیل کرده و از این طریق درآمد ارزی بالایی را نصیب کشور کند.
در منطقه ما کشورهای عربستان، عمان، امارات، قطر و... اقدام به پرتاب ماهواره به فضا کرده‌اند که این پرتاب‌ها توسط روسیه، ژاپن، انگلیس و آمریکا انجام شده است. در صورت تکمیل پایگاه فضایی چابهار به دلیل اینکه ایران کشوری نوپا در عرصه پرتاب ماهواره محسوب می‌شود، هزینه هر پرتاب از پایگاه فضایی کشور ما بسیار کمتر از کشورهای مذکور خواهد بود و این مورد می‌توان انگیزه‌ای برای کشورهای منطقه باشد که پرتاب ماهواره‌های خود را به ایران واگذار کنند.
البته نباید انتظار داشت که بلافاصله بعد از ساخت پایگاه چابهار، ایران به قطب پرتاب ماهواره تبدیل شود کما اینکه این فرآیند برای کشور روسیه نیز حدود ۴۰ سال زمان برده است اما در هر صورت این اتفاق می‌تواند کلید بهره‌وری ایران از اقتصاد فضاپایه باشد.
۵۸۵۸
