در شرایطی که ضرب‌الاجل ایران برای توقف اجرای اقدامات داوطلبانه در برجام ۵ اسفند به پایان می‌رسد، آمریکا پالس‌های مثبتی را به برجام نشان داده است. در همین ارتباط، دولت جو بایدن در نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل خبر داد که آمریکا اعلان خود مبنی بر بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را که در دولت ترامپ به سازمان ملل اطلاع داده شده بود، لغو کرده است.
همزمان محدودیت تردد دیپلمات‌های ایران در نیویورک و حضور در نشست کمیسیون برجام از دیگر اقدامات مدنظر واشنگتن برای احیای برجام است. اقداماتی که اگرچه مثبت است، اما به معنای لغو تحریم‌های آمریکا علیه ایران نیست و در همین خصوص محمدجواد ظریف خواستار لغو تمام تحریم‌های بازگردانده شده و اعمال‌شده در دولت ترامپ علیه ایران شده است. اتحادیه اروپا، اما اعلام کرده تصمیم آمریکا درخصوص تحریم‌های ایران، شرایط بازگشت تهران به تعهد کامل به توافق هسته‌ای را فراهم می‌کند.
به گزارش «ایسنا» به نقل از خبرگزاری رویترز، ریچارد میلز، نماینده موقت آمریکا در سازمان ملل متحد روز پنج‌شنبه ۳۰ بهمن در نامه‌ای به شورای امنیت اطلاع داد که دولت جدید ایالات‌متحده اعلان دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق مبنی بر بازگشت کلیه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را لغو کرده است.
دولت دونالد ترامپ در ماه مه ۲۰۱۸ در اقدامی خلاف عرف بین‌الملل، از برجام خارج شد و مایک پمپئو وزیر خارجه او نیز در ماه آگوست ۲۰۲۰ اعلام کرد که روند ۳۰روزه در شورای امنیت به‌منظور بازگرداندن همه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران یا «مکانیزم ماشه» را کلید زده است. سیزده کشور از پانزده عضو شورای امنیت این اعلان را باطل دانستند و تاکید کردند آمریکا حق استفاده از مکانیزمی را که خود در سال ۲۰۱۵ آن را در شورای امنیت تایید کرده و سپس از آن خارج شده است، ندارد.
محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران در واکنش به این عقب‌نشینی آمریکا، خواستار لغو تمام تحریم‌های بازگردانده‌شده و اعمال‌شده در دولت ترامپ علیه ایران شد. او در صفحه توییترش نوشت: ایالات‌متحده اذعان کرد که ادعا‌های پمپئو درخصوص قطعنامه ۲۲۳۱ فاقد وجاهت قانونی بوده است. ما با این موافقیم. ظریف ادامه داد: درباره پایبندی به قطعنامه ۲۲۳۱، آمریکا باید به‌طور بی‌قید و شرط و موثر تمام تحریم‌های اعمال‌شده، بازگردانده‌شده یا تغییر نام داده‌شده توسط ترامپ را لغو کند. سپس ما فورا تمامی اقدامات چاره‌جویانه را به حالت قبل بازمی‌گردانیم.
در دومین پالس مثبت آمریکا به برجام، یک مقام وزارت امورخارجه آمریکا اعلام کرد که دولت این کشور قصد دارد محدودیت تردد اعمال‌شده بر دیپلمات‌های نمایندگی ایران در سازمان ملل را که در دولت ترامپ اعمال شده بود، به حالت اولیه بازگرداند. به گزارش «ایسنا» به نقل از شبکه سی‌ان‌ان، دومین مقام ارشد وزارت امورخارجه آمریکا روز پنج‌شنبه گفت که آمریکا درحال لغو محدودیت‌های تردد است تا دیپلماسی را برای احیای توافق بین‌المللی هسته‌ای تسهیل کند. این مقام آمریکایی گفت: ایده پشت این اقدام برداشتن گام‌هایی در راستای مرتفع کردن موانع غیرضروری بر سر راه دیپلماسی چندجانبه از طریق اصلاح محدودیت‌ها در زمینه تردد داخلی است. محدودیتی که در دولت ترامپ اعمال شد تحرک دیپلمات‌های ایرانی را محدود به مقر هیات ایران در نیویورک و مقر سازمان ملل می‌کرد.
دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا روند قبلی را دوباره برقرار می‌کند که به دیپلمات‌های کشور‌هایی مانند ایران و کره‌شمالی اجازه می‌دهد در محدوده‌ای معین و در شهر نیویورک تردد کنند. این مقام در وزارت امورخارجه آمریکا همچنین گفت: این اقدام در اصل فقط محدودیت‌های تردد اضافی اعمال‌شده توسط دولت قبلی را به حالت قبل بازمی‌گرداند و مطابق وضعی که برای هیات‌های متعدد کشور‌ها در سازمان ملل برقرار است، کنترل تردد داخلی را برای نمایندگان ایران بازمی‌گرداند.
از سوی دیگر و در سومین پالس مثبت واشنگتن به برجام، سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد که این کشور دعوت نمایندگان ارشد اروپا برای شرکت در نشستی با حضور گروه ۱+۵ و ایران پیرامون آغاز مذاکرات درباره توافق هسته‌ای را خواهد پذیرفت. به گزارش پایگاه اینترنتی شبکه سی‌ان‌ان، دولت جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا روز پنج‌شنبه در اقدامی قابل‌توجه گفت که پیش از هر اقدام محسوسی از سوی هر یک از طرف‌های توافق هسته‌ای برای بازگشت به پایبندی به توافق، آماده مذاکره با ایران و دیگر طرف‌های توافق است. ند پرایس، سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا در بیانیه‌ای در این‌باره گفت: آمریکا دعوت نمایندگان ارشد اتحادیه اروپا برای شرکت در نشست ۱+۵ و ایران به‌منظور مذاکره پیرامون راهکاری دیپلماتیک برای توافق هسته‌ای با ایران را می‌پذیرد.
گروه ۱+۵ اشاره به اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل یعنی انگلیس، فرانسه، چین و روسیه به همراه آلمان دارد. مقامات آمریکایی تاکید کردند که تمایلشان به مشارکت در نشستی با حضور اعضای توافق، به معنای اعلام رضایت برای آغاز مذاکرات هسته‌ای نیست و در عوض فقط اولین قدم دیپلماتیک برای پیدا کردن راه مذاکره پیرامون مسائل مهم است. این مقام ارشد وزارت امورخارجه آمریکا افزود: تا زمانی که ننشینیم و گفتگو نکنیم، اتفاقی نخواهد افتاد. مشارکت ما در نشست و گفت‌وگویمان به معنای این نیست که موفق خواهیم شد؛ اما می‌دانیم که اگر این قدم را برنداریم، شرایط از بد به بدتر تغییر خواهد کرد. بر اساس این گزارش، اظهارات پرایس در پی این مطرح می‌شود که هنوز دعوتی رسمی از سوی هیچ کشور اروپایی برای برگزاری چنین نشستی انجام نشده است.
در واکنش به این اظهارات، سخنگوی وزارت امورخارجه ایران دیروز (جمعه) در توییتی در واکنش به اظهارات همتای آمریکایی که گفته این کشور دعوت اتحادیه اروپا برای شرکت در جلسه گروه ۱+۵ و ایران را خواهد پذیرفت، نوشت: خیلی وقت است ۱+۵ وجود ندارد. سعید خطیب‌زاده افزود: یادآوری: به دلیل خروج آمریکا از برجام، ۱+۵ وجود ندارد. اکنون تنها ایران و ۱+۴ است. او عنوان کرد: به یاد بیاورید، ترامپ اتاق [برجام]را ترک و تلاش کرد آن را منفجر کند. سخنگوی دستگاه دیپلماسی افزود: حرکات نمادین خوب است. اما برای احیای ۱+۵، آمریکا باید عمل کند: تحریم‌ها را بردارد. ما نیز پاسخ خواهیم داد. این ترتیب کلیدی است: تعهد، اقدام، جلسه.
پیش از اقدام آمریکا برای لغو تصمیم ترامپ مبنی بر احیای تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران، وزیران خارجه آمریکا، فرانسه، بریتانیا و آلمان با صدور بیانیه‌ای ضمن ابراز نگرانی از کاهش تعهدات هسته‌ای توسط جمهوری اسلامی، از ایران خواستند به برجام پایبند بماند. سه کشور اروپایی و آمریکا تاکید کردند درصورت بازگشت ایران به تعهدات برجامی، ایالات‌متحده نیز به توافق هسته‌ای بازمی‌گردد.
به گزارش «ایسنا» آلمان، فرانسه، انگلیس روز پنج‌شنبه هفته گذشته با صدور بیانیه مشترکی نوشتند: درخصوص ایران سه کشور اروپایی و ایالات‌متحده منافع اساسی خود درخصوص حفظ نظام عدم اشاعه هسته‌ای را به اشتراک گذاشتند. در این خصوص سرانجام برجام دستاوردی در دیپلماسی چندجانبه بود. سه کشور اروپایی از عزم ایالات‌متحده برای بازگشت به دیپلماسی و ازسرگیری گفتگو‌های عمیق و قابل‌اتکا بین تروئیکای اروپا و آمریکا استقبال کردند.
در ادامه بیانیه آمده است: سه کشور اروپایی بر هدف مشترک خود مبنی بر بازگشت ایران به پایبندی کامل به تعهداتش ذیل برجام تاکید کردند. وزیرخارجه آمریکا آنتونی بلینکن، تاکید داشت که مطابق گفته‌های جو بایدن، اگر ایران به پایبندی دقیق تعهداتش ذیل برجام بازگردد، ایالات‌متحده نیز همین کار را خواهد کرد و حاضر است که در این خصوص به گفتگو با ایران مشغول شود. در ادامه بیانیه این چهار کشور آمده است: در همین راستا، سه کشور اروپایی و آمریکا از ایران خواستند که از برداشتن گام‌های بیشتر به‌ویژه در زمینه تعلیق پروتکل الحاقی و محدودسازی فعالیت‌های راستی‌آزمایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران خودداری کند.
در این بیانیه نوشته شده است: سه کشور اروپایی از چشم‌انداز بازگشت ایران و آمریکا به پایبندی به برجام استقبال کردند. سه کشور اروپایی و آمریکا بر عزمشان مبنی بر تقویت برجام و رسیدگی به نگرانی‌های امنیتی جامع‌تر درخصوص برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران به همراه طرف‌های منطقه‌ای و جامعه بین‌المللی وسیع‌تر تاکید داشتند. سه کشور اروپایی و آمریکا به همکاری بایکدیگر برای رسیدن به این اهداف متعهد هستند.
همچنین قرار است وزیران خارجه اروپا و آمریکا روز دوشنبه -۴اسفند- درباره آخرین تحولات بین‌المللی از جمله ایران و برجام گفتگو کنند. این نشست یک روز پس از آن برگزار خواهد شد که رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تهران برای تغییر رای جمهوری اسلامی درخصوص توقف اقدامات داوطلبانه تحت برجام و پروتکل الحاقی چانه‌زنی خواهد کرد. کاظم غریب‌آبادی، سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین هفته گذشته اعلام کرد که رافائل گروسی، مدیرکل آژانس روز شنبه به تهران سفر می‌کند. غریب‌آبادی افزود: این سفر به درخواست مدیرکل آژانس و به‌منظور گفتگو‌های فنی با سازمان انرژی اتمی ایران درخصوص چگونگی اجرای مفاد نامه ۲۷ بهمن ماه ایران به آژانس و ماده ۶ قانون اقدام راهبردی مجلس شورای اسلامی و نحوه ادامه همکاری‌های دوطرف در چارچوب ترتیبات و تحولات جدید، انجام می‌شود.
وزرای‌خارجه انگلیس، آلمان و فرانسه پیش از جلسه با آمریکا روز پنج‌شنبه هفته گذشته درباره توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی به رایزنی پرداختند که وزارت‌خارجه آلمان در این باره در توییتر نوشت: در نشستی اعتمادآمیز هایکو ماس، ژان ایو لودریان و دومینیک راب از آمادگی دولت آمریکا برای گفتگو درخصوص ایران استقبال کردند. سه کشور اروپایی به حفظ برجام و بررسی همه گزینه‌ها در این زمینه ادامه خواهند داد. سه کشور اروپایی از ایران می‌خواهند که از بیش از این توافق را تضعیف نکند. براساس این گزارش، درخواست تروئیکای اروپا برای عدم تضعیف برجام درحالی مطرح می‌شود که طرف‌های اروپایی خود به هیچ‌یک از تعهداتشان طبق توافق هسته‌ای برجام عمل نکرده‌اند و آمریکا نیز با روی کار آمدن ترامپ از برجام خارج شده است. در پی تداوم عدم پایبندی هیچ‌یک از طرفین اروپایی و آمریکایی برجام به تعهداتشان، ایران پس از مدت‌ها پایبندی یک‌جانبه به برجام، به‌منظور واداشتن آن‌ها به اجرای تعهداتشان گام‌هایی در راستای کاهش تعهدات خود به برجام برداشت و اعلام کرد پس از پایبندی طرفین این گام‌ها به عقب برداشته خواهند شد.
وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران به بیانیه تازه تروئیکای اروپایی که طی آن، از کاهش تعهدات برجامی ایران ابراز نگرانی کرده و نسبت به آن هشدار داده‌اند، واکنش نشان داد و تاکید کرد: تدابیر جبرانی ما پاسخی هستند به نقض‌های ایالات‌متحده و تروئیکای اروپایی. محمدجواد ظریف در توییتر نوشت: به‌جای فلسفه‌بافی و قرار دادن بار مسوولیت بر دوش ایران، تروئیکای اروپایی/ اتحادیه اروپا باید به تعهدات خود عمل کند و خواستار آن شود که میراث تروریسم اقتصادی ترامپ علیه ایران پایان یابد. تدابیر جبرانی ما پاسخی هستند به نقض‌های ایالات‌متحده و تروئیکای اروپایی. اگر از معلول هراسانید، علت را حذف کنید.
وزیر امورخارجه همچنین گفت: به محض اینکه اقدامی از طرف آمریکا و اروپا به‌منظور اجرای تعهداتشان ببینیم ما هم بلافاصله واکنش نشان می‌دهیم و به تعهداتمان بازمی‌گردیم. به گزارش «ایسنا» محمدجواد ظریف در واکنش به درخواست برخی کشور‌های اروپایی مبنی بر کاهش فعالیت‌های هسته‌ای ایران افزود: ما اعلام کرده‌ایم که اقدامات جمهوری اسلامی در اجرای ماده ۳۶ برجام، به‌عنوان اقدامات جبرانی بود.
ظریف در گفتگو با خبرگزاری صداوسیما گفت: اروپایی‌ها می‌دانند که ما یک سال به آن‌ها فرصت دادیم تا اقدامات جبرانی را انجام دهند، اما انجام ندادند. این دیپلمات عالی رتبه کشورمان ادامه داد: آمریکا هم به تعهداتش بازنگشت و به‌رغم آنکه اعلام کرده بود سیاست فشار حداکثری شکست خورده است، اما کماکان این سیاست را ادامه می‌دهد. ظریف تاکید کرد: بنابراین اروپایی‌ها باید توجه کنند که فشار به ایران کارساز نیست و اظهارات بی‌ارزش هم فایده‌ای ندارد. وزیر امورخارجه کشورمان تصریح کرد: به محض اینکه اقدامی از طرف آمریکا و اروپا به‌منظور اجرای تعهداتشان ببینیم ما هم بلافاصله واکنش نشان می‌دهیم و به تعهداتمان باز می‌گردیم. ما «اقدام» را با اقدام پاسخ می‌دهیم.»
از سوی دیگر و در ادامه تحولات مرتبط با برجام، رئیس شورای اروپا در توییتی با اشاره به گفت‌وگوی خود با حسن روحانی، بر حمایت اتحادیه اروپا از برجام تاکید کرد. به گزارش «ایسنا» چارلز میشل، رئیس شورای اروپا روز پنج‌شنبه در توییتر نوشت: گفت‌وگویی با رئیس‌جمهور، حسن روحانی داشتم. اتحادیه اروپا از اجرای کامل برجام حمایت می‌کند. حفظ فضایی برای دیپلماسی که اساسش را گام‌های مثبت تشکیل داده، در این مرحله حیاتی است. رئیس‌جمهور ایران نیز با بیان اینکه دولت فعلی آمریکا اشتباه دولت قبلی را فهمیده، ابراز امیدواری کرد که این دولت هرچه سریع‌تر نسبت به جبران این اشتباه اقدام کند.
همزمان نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین از تصمیم دولت بایدن برای لغو اعلام دولت ترامپ مبنی بر فعال شدن مکانیزم ماشه علیه ایران استقبال کرد. میخائیل اولیانوف در صفحه توییترش در واکنش به اقدام آمریکا نوشت: کسانی که از مکانیزم بازگردانی سریع تحریم‌ها (مکانیزم ماشه) و دیگر اقدامات مشابه در بیشترین حد ممکن و حتی بیشتر از حد سیاست فشار حداکثری کاملا شکست خورده، حمایت کردند، بدانند که دیر رسیدن بهتر از هرگز نرسیدن است. اکنون زمان سیاست واقعی و دیپلماسی فرا رسیده است. سخنگوی کاخ کرملین نیز با بیان اینکه تحریم‌های آمریکا مانع اجرای توافق هسته‌ای ایران بود، تصمیم واشنگتن برای اصرار نکردن روی اعمال تحریم‌های سازمان ملل را نشانه خوبی توصیف کرد.
همچنین سخنگوی وزارت‌خارجه چین از تمام طرفین برجام خواست تا از هرگونه اقدامی که منجر به تشدید تنش‌ها می‌شود، خودداری کنند. به گزارش «ایسنا» به نقل از شینهوا، هوا چونیینگ در کنفرانسی خبری درخصوص گزارش‌های منتشرشده درباره مساله هسته‌ای ایران عنوان کرد که از نظر پکن بازگشت ایالات‌متحده به برجام تنها راه خروج درست از بن‌بست هسته‌ای ایران محسوب می‌شود.
او با اشاره به اینکه برجام در وضعیت حیاتی قرار دارد، از دیگر کشور‌ها خواست تا به‌منظور اعمال اجماعی که در نشست ماه دسامبر وزرای‌خارجه حاصل شد همکاری و برای بازگرداندن بدون شرط آمریکا به برجام و همچنین برداشتن تحریم‌های اعمالی علیه ایران تلاش کنند. این مقام ارشد چینی در انتها گفت: چین از تلاش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران برای حل مسائل پادمانی از طریق گفتگو و مشورت حمایت می‌کند و امیدوار است که طرفین مربوطه نقشی سازنده در این خصوص ایفا کنند.
